ПЕШЯКАР АЗЯРБАЙЖАН МУСИГИ МЯДЯНИЙЙЯТИ НЦМАЙЯНДЯЛЯРИ
Минара ДАДАШОВА
 

Цзейир Щажыбяйов (1885-1948) профессионал азярбайжан мусиги инжясянятинин банисидир, ХХ ясрин биринжи йарысында дцнйа мусиги инжясянятинин эюркямли нцмайяндясидир. Юз йарадыжылыьы иля йени Азярбайжан мусиги мядяниййятинин инкишафынын ясасыны гоймушдур. Шярг мусигисинин гиймятляндирилмяси билаваситя онун ады иля баьлыды.

        Цзейир Щажыбяйовун йарадыжылыьында дцнйа вя азярбайжан милли мядяниййятляринин наилиййятляри органик синтездя чыхыш едирляр. «Цзейир Щажыбяйовун йарадыжылыьында олан новаторлуг азярбайжан халгынын мусиги вя сящня инжясянятинин дцнйа инжясянятинин наилиййятляри рущунда тягдим етмясидир. Бу ики башланьыжын дярин синтезиндян Щажыбяйов юзцнцн милли цслубуну йаратмышдыр». (1;77)

        Гара Гарайев Щажыбяйов щаггында беля йазырды: « О чалышырды юз оръинал йарадыжы цслубуну йаратсын. Халг мусигисини истифадя едяряк о, йеэаня мягсяд эцдцрдц, щямин мусигини халга йени кейфиййятдя гайтармаг, зянэинляшмиш кейфиййятдя гайтармаг...» (2).

        Бястякарын пцхтяляшмиш, йарадыжы цслубу милли мусиги «дилинин» бцтцн компонентляринин профессионал ишлянилмяси иля сечилир вя бунларын щамысы бястякарлыг наилиййятляринин аспектиндя баш верир.

        Бястякар милли ладлары маъор-минорла органик сурятдя бирляшдирир. Щажыбяйов тяряфиндян ишлянилмиш лад системи, юзцнцн йарадыжылыг базасы олмагла, бу эцн дя тарихи гиймяти иля йанашы мцасир мусиги дили цчцн юз ящямиййятини сахлайыр. «Щажыбяйов мусигисинин дярин анализи эюстярир ки, бястякар мцряккяб лад системини ишляйиб она жидди риайят едирди. Щажыбяйовун щармоник дили щансыса хцсуси кяшфя малик олмаса да, онун мусигиси, ялбяття ки, бцтювлцкдя, мцасирдир вя дащи бястякарын юзц дя мцасир мусиги тяфяккцрц сащясиндя жясарятли новаторду». (3).

        Щажыбяйова дягиг вя сялигяли формалар хасдыр. О, фактуранын садялийиня вя инжялийиня жан атыр.Щажыбяйовун ясярляриндя мелодийа халг мащныварилилийнян сых баьлыды, ейни заманда юзцня мяхсус интонасийа эюзяллийи иля вя ифадялилийи иля сечилир вя емосионал образ мязмунунун эюстярилмяси цчцн ясас васитядир.

        Щажыбяйовун мусигиси енеръилиди. Епик эенишлилик вя гящраман рущ инжя лирика иля уйьунлашыр. О, инсан гялбинин дяринликляриня «эиря билир» вя эюзял поетик дуйьулары тяряннцм едя билирди. Щеч дя тясадцфи дейил ки, ону Низаминин вя Фцзулинин ясярляри риггятя эятирирди.

        О, халгын мусиги ирсини истифадя едиб онун мусиги-стилистик жизэилярини йарадыжы сурятдя мяналандырыр. Бундан башга о, цмуми мязмуну вя характер башланэыжлары (лирик, епико-героик, сатирик, йумористик) эютцряряк бящрялянмишдир.

        Цзейир Щажыбяйова халг мелосунун авропа мусиги формалары иля садя бирляшмяси важиб дейилдир, о чалышырды онлары органик сурятдя синтезляшдирсин. Бунун цчцн классик мусигидя ишлянилмиш васитяляр цмуми гурулуша, халг мусиги тяфяккцрцнцн ганунауйэунлугларына табе олунур «..Азярбайжан мусигисиндя еля бир ъанр, еля бир форма чятин тапылар ки, о Цзейир Щажыбяйовун ады иля баэлы олмасын. Новатор-сяняткар о, щям тяжрцбядя, щям дя нязярриййядя бир чох стилистик хцсусиййятляри вя бизим мусигимизин естетик принсиплярини цмумиляшдириб, тяйин етмишдир». (1;5)

        Юз тядгигатларында Ф.Ялийева гейд едир ки, Цз. Щажыбяйов халг мусигисиндян ситат эятирмякдян имтина едиб юз ахтарышларыны халг мусиги тяфяккцрцнцн хцсусиййятляринин цзя чыхарылмасына вя онун ясасында юз цслубунун формалашмасына йюнялдир.

        Азярбайжан бястякарлыг мяктябинин талеедижи мясялясини щялл едиб. Щажыбяйов милли классик цслубу йарадыр. Бу мясяля юз щяллини Е.Аббасова, И.Абезгауз, З. Гафарова вя башгаларынын тядгигатларында юз яксини тапыр.Мящз бу цслуб Азярбайжан бястякарлыг мяктябинин диэяр нясли цчцн чыхыш нюгтяси олуб.(4).

        30-жу иллярин икинжи йарысында бястякарлыг йарадыжылыьы хейли активляшир. Эянж Г.Гарайевин, Ж.Щажыйевин, Т. Гулийевин, Ф.Ямировун йарадыжылыг йолу башламышды. Онлар фярящ щисси иля Щажыбяйову юзляринин мцяллими адландырырдылар.

        Азярбайжанын фортепиано мусигисинин йаранмасы ХХ ясрин икинжи ониллийиня тясадцф едир. Азярбайжан фортепиано мусигисинин инкишафынын башланэыжында Асяф Зейналлы (1909 – 1932 ) дайанмышдыр. Онун ясярляриндя милли фортепиано цслубунун важиб жизэиляри вя биринжи нювбядя, халг ладларынын гурулушуна дайаг мцяййян едилир. Зейналлынын мусигиси сямимиййятлидир, емосионал щяйажанлыды. Милли фолклорун зянэин интонасийаларына мцражийят едиб. О, профессионал сяняткарлыьы нцмайиш етдирир.

        Зейналлынын фортепиано ясярляриндя фолклор ики жцр истифадя олунур. Ясярлярин бириндя халг мелодийалары олдуьу кими, бцтювлцкдя сахланылыр, диэярляриндя – халг мусигисинин айры-айры тяряфляри сярбяст шяклиндя щяйата кечир.

        Зейналлы полифоник формалара да мцражиййят едир. Онун тяряфиндян халг мащнылары мювзусунда йазылмыш ики фуга милли полифоник инструментал мусигинин ясасыны гойду.

        Юз спесифик сяслянмясини итирмядян халг мелодийалары классик полифоник ъанрын прийомлары вя принсипляри иля уйьунлашырлар. Зейналлы милли мусигидя камера-вокал цслубунун ясасыны да гоймушдур. Юз ясярляриндя азярбайжан вокал инжясянятинин шящси-лирик, лирик-епик истигамятини мцяййянляшдирмишди.

        Я. Аббасовун (1920-1992) фортепиано мусигиси айры-айры иллярдя йазылмыш ушаг пйесляри иля, еляжядя фортепиано сонатасы вя фортепиано иля оркестр цчцн консертля чыхыш едир. Пйеслярдя азярбайжан халг мусигисинин лад, ритмик вя ъанр жизэиляри айдын ешидилир. Сонатада ашыг йарадыжылыьынын характерик нцанслары истифадя олунур.

        Бястякарын йарадыжылыьында «бюйцк» образлар вя ъанрлар истигамятини дяйишяряк ушаглар цчцн йарарлы олурлар(«Ушаг пйесляри», «Алти миниатцр»).

        Икинжи дцнйа мцщарибяси илляриндя камера фортепиано мусиги сащяси башга иллярдян фяргли олараг даща актив инкишаф едир. Мейдана Цз. Щажыбяйовун «Йахшы йол», «Жянэи», Г.Гарайевин 2 №-ли сонатиносу, Е. Нязированын Прелцдийалары эялир.

        Мцщарибядян сонракы иллярдя Азярбайжанын мусиги инжясяняти щяжмжя дольун вя мязмунлудур, милли эюркяминя эюря фярди вя цслуб бахымындан чохжящятлидир.

        Республикада халглар арасында илдян-иля эениш шющрят газанан бюйцк вя юзцнямяхсус бястякарлыг мяктяби йараныр.

        Азярбайжанын мусиги инжясянятиндя Гара Гарайев (1918-1982) апарыжы фигур иди.

        Гарайевин йарадыжылыьы азярбайжан мусиги мядяниййятинин инкишафынын характерик просеслярини якс етдирирди.

        Гара Гарайев классиклярин яняняляриня ясасланыб азярбайжан мусигисинин милли-тематик чярчивясини эенишляндирир. Бундан башга бястякар диэяр халгларын фолклоруна мцряжийят едир.

        Классик янянялярля (Бах, Бетховен) органик баьлы олан Гарайев йарадыжылыьы юзцндя С. Прокофйев вя Д.Шостаковичин тясирини дашыйыр.

        Онун жясарятли новатор ахтарышлары мусигидя янянялярин эяляжяк инкишафына эятириб чыхармышды. Милли йарадыжылыьын инкишафынын хцсусиййятляриндян ХХ ясрин мцхтялиф жяряйанларында баш галдырмыш йени системляря вя композисион васитяляря мцряжийят олунмасыдыр. Бунун ян жялб едижи гцввяляриндян додекафонийа вя неоклассизижмин мцхтялиф вариантларында бирцзя вермяси ялдя олунур.

        Бунлар бястякары юзцнцн естетикасы иля йох, ясасян композитион техникасы кими жялб едир. Лакин, неоклассижист моделляриня гаршы, хцсусяндя барокко типли, гядим устадларын инжясянятинин етик тяряфи дя онун йарадыжылыьына тясир эюстярир.

        Бу системляр «тямиз» нювдя истифадя олунмурлар, бир чох халларда синтезляшмиш вариантда. Додекафонийа гядим формаларла бирляшир, классик соната иля ( Вйана классижизм системи) вя бунларын щамысы халг мусиги тяфяккцрц системи иля йахуд елементляри иля бирляшир. Бу нюв синтезин парлаг мисалы кими фортепиано цчцн прелцдларын ЫВ-жц дяфтяри ола биляр. Бу мисала милли мусиги мядяниййятинин инкишафына бцтцн эюстярижиляр аид олуна биляр: образларын цмумиляшдирилмяси, инжясянятин классик моделляриндян габаг (бароккайа) мцражийяти, хцсусиля Бахын инжясянятиня. Гарайев Бахын еля интонасийаларыны сечир ки, онлар Шярг мелодийасынын орнаменти иля мцгайися етмяйя имкан йарадыр; вя нящайят, мцхтялиф системлярин синтези тенденсийасы – ясасян классик вя барокко инжясяняти. Йухарыда ады чякилян системлярин синтетик истифадясиндя щармоник вя структур ащянэлийи гейд етмяк лазымдыр. Бцтцн системлярин синтези (додекафонийа, барокко, Вйана классижизми) Гарайевин йарадыжылыьында йцксяк бядии цмумиляшдирмя мясяляляриня хидмят едирди. Вя ян ясасы ися – бунлара бахмайараг Гарайев ясл милли бястякар кими гейд олунан системляри азярбайжан инжясяняти иля говушдура билиб. Г.Гарайев мусигидя бир бцтюв истигамят тямсил едир, хцсусиля дя инжясянятдя милли формаларын инкишафында. Милли мядяниййятлярин инкишафынын ясас бядии тенденсийаларыны щяссаслыгла дуйан Гарайев йарадыжылыьы щямишя « юз симасында» галыр.

        Бу парлаг фярдийят тямсил едян бястякардыр. О, истифадя етдийи техники васитяляря формал мцнасибят эюстярмир. «Гарайев юзцнцн йарадыжы палитрасыны жясарятли, бязян дя сярт йанашмаларла эенишляндирир. О, жцрбяжцр мараглы, органик узлашмаларла «янянявилийи» вя йарадыжы мцстягиллийи бирляшдирир; о, « гябул олунмуш» миллилик чярчивясиндян чыхмаьа горхмур; о, бу анлайышы даща да эенишляндирир». (5;244)

        Ж.Щажыйев (1917-2002) йарадыжылыьы азярбайжан мусиги мядяниййятинин инкишаф йоллары иля паралел формалашырды вя тябии олараг милли цслуб проблеминин инкишафыны вя тяшяккцлцнц якс етдирирди. Онун бястякарлыг индивидуаллыьынын формалашмасына фолклор, милли классика, рус, совет мусиги инжясянятинин бядии мювжудлуьу тясир едирди. Бцтцн бу яняняляр органик олараг бцтюв бир юзцнямяхсус, Жювдят Щажыйев цслубуна чеврилир.

        Щажыйев сяняткар-романтикдир, сяняткар-философдур. Онун ясярляриндяки образлар вя щиссляр поетикляшдирилиб, шяхси призма сцзэяжиндян кечирилиб.

        Жювдят Щажыйевин мусиги дили халг мусигисинин мцхтялиф ъанрларынын елементлярини цмумиляшдирир. Лакин муьама айрылан йер онунла изащ олунур ки, Щажыйевин тяфяккцрц муьам ъанрынын нормаларына гощумдур. Бу ъанр бястякарын йарадыжы идейасынын эцжлц стимулуна чеврилир.

        Цзейир Щажыбяйовун вя доьма инжясянятин янянялярини давам едяряк, Ж.Щажыйев онлары дцнйа мусиги классикляриндян (Бах, Мосарт, Бетховен, Бородин, Чайковски, Шостакович) юйряндиклярийнян говушдурур.

        Щажыйев тяфяккцрцнцн ясас хцсусиййяти – онун мусигисинин емосионал дольунлуьу вя парлаг образлыьыды. Бунунда ясасында пластик мелосун олдуьуну эюрцрцк.

        Бястякарын йарадыжылыьында муьам-импровизя принсипи полифоник вя вариасийа принсипи иля бирляшир. Щажыйев полифоник цслубунун ян гиймятли тяряфи одур ки, жцрбяжцр чятинликдя олан полифоник йазы прийомларыны юз колорити иля парлаг милли интонасийалы материалда истифадя едир. Бунунла беля, полифоник инкишаф органиклийи иля сечилир.


        Азярбайжан халг мусигисинин монодик гурулушу бястякарын йарадыжылыьында бюйцк рол ойнайыр. Онун тематик гурулушуну мцяййянляшдирмякля йанашы форма тяшкилинин принсиплярини дя мцяййянляшдирир. Халг мусигисинин дяринликляриндя йатан хцсусиййтлярдян Ж.Щажыйев щармоник, полифоник башланьыжлары, ритмик ганунауйьунлугларын тяшкилини эютцрцр. Бястякар юзцнцн прийомлары иля милли-халг, Азярбайжан классик профессионал янянялярини эенишляндирир.

        Бястякар юз ясярляриндя фолклор мянбяляринин тямиз халда истифадясиндян чякиняряк, ейни заманда халг ладларынын мцхтялиф елементлярини, дюнмялярини, интонасийаларыны вя ритмини эениш истифадя едир. Парлаг милли юзцнямяхсус хцсусиййятя малик мусигидя ифадянин дарлыьына йер галмыр. Юзцнцн йарадыжылыьында симфоник ясярлярля йанашы бястякар камера-инструментал ъанрлара, о жцмлядян фортепиано мусигисиня диггят йетирир.

        Онун мусигисинин емосионал тяряфи дя бир нечя дяряжяляря бюлцнцр – романтик патетикадан инжя гразийайа гядяр.

        Ямиров (1922-1984) еля бир бястякар няслиня мянсубдур ки, щансылар дцнйа классикляринин йарадыжылыьынын тясири алтында инкишаф етмишляр. Лакин, щяр щансы бир яняняляр вя тясирляр онун цслубунда дяйишдирилир вя щямин цслубда важиб йерлярдян бирини Ямиров мусигисиня хас зянэинлик вя колорит тутур. Онун мусигиси юзцнцн тембр эюзяллийи иля, сяслянмянин инжя тапынтылары иля жялб едир.

        Бястякарын йарадыжылыьында милли характер юзцнц чох парлаг бцрузя верир. Онун мусигиси йадда галандыр. Ямиров мусигисинин юзцнямяхсуслуьу онун мусиги дилинин бцтцн компонентляриндя юзцнц бцрузя верир – мелодийада щармонийада, метро-ритмдя, ладда. О, азярбайжан мусигисинин мелодик, ритмик, лад-интонасийа хцсусиййятлярини бюйцк усталыгла истифадя едир. Мелодик башлангыж онун мусиги дилинин характер хцсусиййятляриндян биридир.

        Ямировун мелодийалары юз тябиятиня эюря охунушлудурлар. Мелодийа бахымындан о, юз халгынын мусиги дилиня йахындыр.

        Бястякарын бцтцн ясярляри азярбайжанын мащны, рягс вя инструментал фолклору иля сых баьлыды. Онун ясярляриня мусигинин лад юзцнямяхсуслуьу тякраролунмаз колорит бяхш едир. Щямин мусигинин щармоник ясасыны ися Авропа маъор-минор системи иля халгын лад тяфяккцр принсипляринин синтези тяшкил едир. Халг мусигисинин хцсусиййятлярини сахлайараг, фолклорун лад-интонасийасына архаланараг Ямиров халгын лад гуружулуг имканларыны зянэинляшдирир.

        Ямиров мусигисинин тякраролунмазлыьы щям дя онун щармоник дилинин рянэарянэлийиндядир. О, классик функсионал систем вя милли лад синтезиня архаланараг щяр икисини зянэинляшдирир, романтикляря хас олан щармоник эюзяллийя мейл эюстярир. Лакин бу синтездя милли лад тяфяккцрц цстцнлцк тяшкил едир.

        Ямировун фортепиано ясярляри пианочуларын репертуарында апарыжы рол ойнайыр. Онун ики прелцду романтик ящвал-рущиййядядир. «12 миниатцр» силсилясиня тясвири образлылыг мяхсусдур.

        «Романтик сонатада» фортепианонун йени динамик вя сяс имканлары ачылыр. Алят чох дольун сяслянир. О, оркестр тембрляри иля бойаныр, инструментал вя мащны башлангыжларынын зиддийятляриндян истифадя едир.

        Фолклорун классик формаларда щяйат цзц эюрмяк бахымындан Ф.Ямирову Цз.Щажыбяйов яняняляринин давамчысы щесаб едирляр. О, халгын мусиги тяфяккцрцнц, мусиги дилини о дяряжядя мянимсяйир ки, онлар онун юз цслубунун елементляриня чеврилирляр.

        50-жи иллярдя аренайа Азярбайжан бястякарларынын цчцнжц нясли чыхыр. Бу Ариф Мяликов, Васиф Адыэюзялов, Акшин Яли-задя, Адил Бябиров вя башгаларыдыр. Гарайев мяктябинин ян парлаг нцмайяндяси Ариф Мяликов (1933) республиканын мцасир мусиги инжясянятинин апарыжы сяняткарларындандыр.

        Мяликовун йарадыжылыьы йухарыда дейилянлярин категорийасы контекстиндя тязялянмиш щесаб олунур. Мусигишцнас Ф.Ялийева гейд едир ки, миллилик Мяликовун йарадыжылыьында цмумиляшмиш сявиййядя юзцнц бирузя верир .

        Онун ян мцасир йазы нормалары иля йазылмыш ясярляриндя милли кюклярля баьлылыг бядии жящятдян инандырыжыдыр вя инжя ишлянмишдир. Бу жизэиляр онун тар ифачылыьындан иряли эялир. О, муьамы нязяри йолла мянимсямямиш, ону дяриндян, инжяликляриня гядяр щисс едян ифачы кими билирди.

        А.Мяликовун мусиги дилинин характер хцсусиййятляриндян бири мцряккяб мцасир вя милли лексиканын синтезидир.

        Зянэин «лцьят фонду» А.Мяликовун ясярляриндя щямишя милли инжясянятин йашар яняняляри, халг мусигисинин дярин пластлары мцасир бястякарлыг йазынын мцряккяб ифадя васитяляри иля вящдядтядир (яляхсус додекафон серийа техникасынын принсипляри иля). (6;219)

        Мяликовун мусигиси лирик чаларларын мцхтялифлийи иля, емосионаллыгла, дцшцнжянин маштабы вя фикрин дяринлийи иля жялб едир.

        Гарайев мяктябинин диэяр нцмайяндяси, В. Адыэюзалов (1935-2005) юз йарадыжылыьында классик яняняляря садиглик нцмайиш едир. Беля ки, онун ре минор сонатасында тематик инкишаф принсипи сонаталарын експозисийа нормаларына там жаваб верир.

        Адыэюзалов мусигисинин мязмунлуьу вя парлаг образлыьы консерт практикасында истифадя етмяк цчцн зямин йарадыр.

        «Ушаглар цчцн пйес»лярдя милли характерин лад ясасында, метриндя вя ритминдя, интонасийа мязмунунда юзцнц бирузя вермяйи ушаглара чятин олмайан зянэин пианистик ифа прийомлары иля ялагяляндирилир.

        Колорит сащясиндя Васиф Адыэюзаловун ориъинал тапынтылары вар. Онун йарадыжылыьында фортепиано вя симфоник ъанрда олан ясярляр ясас йер тутурлар.

        Фортепиано иля оркестр цчцн до маъор консерти бядии мязмунуна вя мцасирлийин эярэин нябзинин яйани щиссийатына эюря жялб едир.

        60-жы иллярдя милли инжясянятимиздя вцсят алмыш неоклассижизм бястякар Акшин Яли-задя (1937) тяряфиндян юзцнямяхсус тярздя гаршыланмышдыр.

        А.Ялизадянин ясярляри шяффавлыг вя парлаглыгла сечилирляр.Мусиги образларынын дяринлийи истифадя олунан васитялярин консентрасийасы щесабына ямяля эялир. Бястякарын мусигисиндя поетик ассосиасийайа, символикайа мейл щисс олунур. Бунларын щамысы онун мусигисинин графика инжясянятиня йахынлашдырыр. Мяишятин, пейзаъын график шякилжикляри мусиги миниатцризминин васитялярини якс етдиряряк, ейни заманда мцасир щяйаты, гящряманлыг епос сящифялярини жанландырыр. Лирикада бястякарын поетик фярдиййяти даща габарыг якс олунур. А. Ялизадянин мусигисиндя лирик сящифяляр рущун, эюзяллийин тяряннцмцня гуллуг едир.

        А.Ялизадянин мелодийалары диатоникдир, тяркибиня эюря тяксяслидирляр вя орнаментикадан «азатдырлар». Онун щармоник дили диэяр бястякарларын дилиндян хейли фярглидир. О (щармоник дил), тоналжа дайаглыдыр вя нисбятян садядир. А.Ялизадянин щармоник дилиндя лад ясаслы рол ойнайыр. Онун йарадыжылыьында лад мцхтялиф диатоник лад системлярини бирляшдиряряк (соната фис дур) чыхыш едир. Еляжядя лад, форма тяшкили рол ойнайыр. О, кичик вя ири щяжмли ясярлярдя баьлайыжы васитядир.

        Бястякарын лад-щармоник дилиня ашыг мусигиси хцсуси тясир эюстярмишдир. Кварта-квинта сясбирляшмяляри, аккордларда истифадя олунан секундалар бу йахынлыьы тясдиг едир.

        Милли лад тяфяккцрцндян ял чякмяйяряк Ялизадя юз мусигисинин лад-тонал сащясини мцасир мусиги технолоэийа прийомлары иля эенишляндирмяйя чалышыр. А.Ялизядянин фортепиано мусигиси тялябялик илляриндя йазылмыш соната иля, ушаг пйесляри иля вя сяккиз полифоник пйесля тягдим олунур.

        Сонатада Ялизадя юз сяляфляринин янянялярини милли фортепиано сонатасы ъанрында давам етдирир ( Г.Гарайевин сонатасы , Ж.Щажыйевин сонатасы). О, халг тяркибли тематизмин васитясиля, инкишаф принсипи иля, фактурада халг инструментализминин елементляринин истифадяси васитясиля яняняви структурлары тязялямяйя чалышыр.

        Ялизадянин Сонатасы милли ифачылыг практикасында бу ъанрда олан мараглы репертуар ясярлярдян биридир.

        ХХ ясрин икинжи йарысында мусиги инжясянятиня эялмиш бястякар няслинин бир нцмайяндяси дя Азяр Рзайевдир.

        Бястякарын диггят мяркязиндя онун мцасирляринин зянэин дахили алями, дуйьулары вя фикирляри дурур. Юз халгынын мусигисиня истинад, мцасирлик щиссийаты вя классика иля мющкям баьлылыг А. Рзайев мусигисинин характер хцсусиййятляриндяндир. Онун мусигиси инжя зювг вя мелодизми иля жялб едир. Онун мелодийа вя ритм мянбяйи халг рягсляри вя муьаматдан гида алыр. О, чох бюйцк усталыгла онлары мцасир метро-ритмик лексикасы иля бирляшдирир.

        Онун мусигисиндя мцасир щяйаты вя мяишяти якс етдирмяк цчцн бядии поетик цмумиляшдирмяляря, романтикляшдирмяйя мейл щисс олунур. Бу, онун мусигисинин лирик башланьыжындан иряли эялир.

        А.Рзайевин йарадыжылыьында инструментал, хцсуси иля скрипка цчцн йазылан мусиги апарыжыдыр.

        А.Бябировун йарадыжылыьы чох ориъиналдыр. Бястякар яняняви формалары (соната Дис дур) сярбяст ишляйир. Онун мусигисиня спесифик милли рянэ верян характер лад вя ритмик дюнмялярдир. Ейни заманда о, яняняви халг ладлары иля, Авропа маъор-минор системи иля юзцнц баьламыр. Бябиров темперасийа олунмуш хроматик сыраны сярбяст истифадя едир, бу да онун мусигисиня хцсуси, фярди колорит верир (Токката).

        Республикада бястякарларын мусиги йарадыжылыьы эенишдир, мязмунлудур, милли эюркяминя эюря фярдидир, ейни заманда цслуб бахымындан чох шахялидир.

        Фолклор башлангыж – Азярбайжан бястякарларынын мусигисиндя юнямли йер тутур. Ян эюзял ясярляринин мусиги тохумаларыны халг колорити иля зянэинляшдиряряк, халг мащны интонасийаларыны, лад дюнмялярини, халг рягсляринин ритмикасыны жясарятля истифадя едяряк, юзляринин йарадыжылыьында кейфиййятжя йени мусиги образлары йарада билирляр.

        ЯДЯБИЙЙАТ

1. Сафарова З. Музыкально –эстетические взгляды Уз.Гджибекова. М. «Сов. композитор», 1973

2. Гарайев Г. Незабываемый учитель, великий художник. Газ. «Литература и искусство», 1958, 22 нойабр.

3. Гарайев Г. Азярбайжан бястякарларынын ЫЫЫ гурултайы, 1968, 30 октйабр.

4. Ялийева Ф. Азярбайжан мусигисиндя цслуб ахтарышлары. Бакы, 1996.

5. Шостакович Д. Отличная композиторская школа. «Дружба народов», 1957, №11.

6. Гасымова С., Баьыров Н. Азярбайжан Совет мусиги ядябиййаты. Б., «Маариф», 1986.










Copyright by Musigi dyniasi magazine
(99412)98-43-70