ЙЕНИ НЯШРЛЯР…
-
 

“ЮЛМЯЗЛИК” - ЗЕМФИРА СЯФЯРОВАНЫН ЙЕНИ КИТАБЫ

       Щяр ил сентйабр айынын 18-и юлкямиздя мусиги эцнц кими гейд олунур. Бу мусиги байрамы Азярбайжан халгынын, Азярбайжан мядяниййятинин юлмяз сяняткары, милли мусиги сянятинин корифейи, Азярбайжан профессионал бястякарлыг мяктябинин йарадыжысы дащи Цзейир Щажыбяйлинин доьум эцнцдцр. Беля бир яламятдар эцндя Азярбайжан зийалылары, мядяниййят хадимляри, мусигичиляр сяняткарын Фяхри хийабанда йерляшян гябрцстц абидясини зийарят едирляр, республиканын мцхтялиф консерт салонларында Цзейир бяйин бяшяри мусигиси сяслянир, елм вя тящсил ожагларында, конфранс залларында милли мусигинин ажтуал проблемляриня, бюйцк бястякарын елми вя мусиги ирсиня щяср едилмиш мцзакиряляр кечирилир.

        Ц.Щажыбяйлинин 125 иллик йубилейи гейд олунан эцнлярдя бу мусиги байрамы хцсуси вцсят алмыш, тянтяняли Бейнялхалг мусиги фестивалы, йени няшрлярля Цзейир бяй сянятинин вурьунларыны севиндирмишдир. Тянтяняли мусиги байрамы эцнляриндя юлкя ижтимаиййятинин мараьына сябяб олан йени няшр АМЕА-нын мцхбир цзвц, сянятшцнаслыг доктору, профессор Земфира Сяфярованын “Юлмязлик” китабы олду. Бу китабда танынмыш алимин сянятиня, шяхсиййятиня вурьун олдуьу Ц.Щажыбяйлийя, онун йарадыжылыьына щяср едилмиш мягаляляри топланмышдыр.

        Йени топлунун илк нювбядя ящямиййяти ондан ибарятдир ки, о цч дилдя - азярбайжан, рус, инэилис дилляриндя няшр едилмишдир. Бу да дащи бястякар щаггында гиймятли арашдырмаларын, дяйярли фикирлярин тякжя Азярбайжанда дейил, юлкямиздян чох-чох узагларда йайылыб, тяблиь едилмясиня сябяб олажаг. Мусигимизин, мядяни ирсимизин дцнйа мигйасында танынмасына бюйцк ещтийаж дуйулан бир дюврдя харижи диллярдя чап едилян бу китабын ящямиййяти данылмаздыр. Цзейир Щажыбяйли феноменини ачыглайан елми йазыларын рус вя инэилис дилляриндя дя тягдим едилмяси дцнйанын мцхтялиф реэионларында йашайан халглара бу йцксяк сянят иля йахындан таныш олмаг имканы йарадажаг. Йери эялмишкян гейд етмяк лазымдыр ки, алимин Ц. Щажыбяйлийя щяср едилмиш илк харижи дилли монографийасы («Музыкально-эстетические взгляды Узеира Гаджибекова», Гара Гарайевин “Юн сюз”-ц иля) щяля 1973-жц илдя Москвада рус дилиндя чапдан чыхмыш вя юлмяз бястякарын харижи юлкялярдя тяблиьи йолунда атылмыш илк аддымлардан олмушдур. Даща сонра 1985-жи илдя З.Сяфярова “Цзейир Щажыбяйов” китабчасыны (редактор Тофиг Гулийев) йедди дилдя - инэилис, франсыз, яряб, фарс, тцрк, рус, азярбайжан дилляриндя, 2010-жу илдя сяняткарын 125 иллик йубилейи иля ялагядар ися серб дилиндя няшр елятдирмышдир. 2005-жи илдя бястякарын 120 иллик йубилейи гейд едилян эцнлярдя З.Сяфярованын инэилис дилиндя “Цзейир Щажыбяйов вя онун эюркямли сяляфляри” китабы ышыг цзц эюрмцшдцр.

        Мцяллиф йени китабынын “Юн сюз”цндя сямими етираф едир ки, “40 илдян артыгдыр ки, мян Цзейир бяйин мусигисиня еля бянд олмушам ки, онун бюйцк жазибя гцввясинин тясири мяни щяля дя тярк етмир.” Доьрудан да, бцтцн елми йарадыжылыьы бойу З.Сяфярова дащи сяняткарын мусиги вя елми ирсини арашдырымыш, онун шяхсиййятини, йарадыжылыьыны, нязяри эюрцшлярини тящлил едян китаблар, монографийалар, мягаляляр йазмыш, Азярбайжанда вя харижи юлкялярдя кечирилян нцфузлу бейнялхалг конфранс вя симпозиумларда онун йарадыжылыьыны фяал тяблиь етмышдир.

        З.Сяфярованын йены “Юлмязлик” китабында мцхтялиф иллярдя айры-айры китабларда, ъурналларда, гязетлярдя няшр едилмиш мягаляляри вя елми арашдырмаларындан щиссяляр топланмышдыр. Онларда бюйцк бястякарын мусиги вя елми ирси мцхтялиф проблемляр бахымындан тядгиг едилмишдир. Азярбайжан, рус вя инэилис дилляриндя олан мягаляляр цч ири щиссядя верилмыш, тохунулан проблем вя мювзулара ясасян груплашдырылмышдыр. Беля ки, йазыларын ящямиййятли щиссяси Цзейир бяйин нязяри-естетик эюрцшляринин тящлилиня щяср едилмышдир. “Ц. Щажыбяйлинин естетик эюрцшляри онун бястякарлыг йарадыжылыьы иля цзви вящдят тяшкил едир. Онун бядии йарадыжылыьына хас олан йцксяк идейалылыг, реализм, хялгилик, новаторлуг, милли хцсусиййятлярля бейнялмилялчилийин вящдяти кими принсипляр бястякарын нязяри эюрцшляринин дя ясасында дурур .” - йазан З.Сяфярова бястякарын естетик бахышларыны, нязяри арашдырмаларыны онун ядяби-бядии йарадыжылыьы иля сых тямасда тядгиг едир. Алим мягаляляриндя Цзейир бяй сянятинин бяшярилийини вя юлмязлийини щяр шейдян яввял онун йцксяк естетик принсипляря вя фундаментал елми-нязяри цмумиляшдирмяляря сюйкянмясиндя эюрцр.

        Мцасир сянятшцнаслыгда хцсуси актуаллыьа малик олан мясялялярдян бири сянятлярин гаршылыглы ялагяси проблемидир ки, китабда олан бир нечя мягаля Ц.Щажыбяйлинин Низами, Фцзули вя Азярбайжан ядябиййатынын диэяр эюркямли нцмайяндяляринин йарадыжылыглары иля ялагяси проблеминя щяср едилиб. Ц.Щажыбяйли вя Низами, Ц.Щажыбяйли вя Фцзули, Ц.Щажыбяйли вя ядябиййат кими мювзулара щяср едилмиш йазылар хцсуси мараг доьурур. Топлуда гойулан диэяр проблемляр сырасында Ц.Щажыбяйли сянятинин бейнялхалг мядяни ялагяляр призмасындан дяйярляндирилмяси, харижи сяняткарлар, хадимляр тяряфиндян тядгиги мясяляляри дя йер алыб (мясялян, тцрк йазары Ряшад Нури Эцнтякин Ц.Щажыбяйли щаггында). Азярбайжанын мусиги елминин, орта ясрлярин гядим мяхязляринин эярэин тядгигатчысы олан З.Сяфярова Ц.Щажыбяйлинин елми ирси иля гядим орта яср рисяляляринин мцгайисяли тящлилиня щяср едилян мярузялярля дяфялярля харижи юлкялярдя чыхыш едиб, апардыьы арашдырмаларын нятижялярини бейнялхалг мигйаслы конфранс вя симпозиумларда алымлярин диггятиня тягдим едиб. Щямин чыхышларын мятнляри мягаля шяклиндя йени китаба дахил едилиб.

        Узун илляр бойу классик мусиги ирсимизин няшри иля мяшьул олан З.Сяфярова Ц.Щажыбяйли ирсинин академик няшрини щяйата кечирмиш, кцллиййатын беш китабдан ибарят жилдляриня (“Лейли вя Мяжнун”ун партитура вя клавири, “Короьлу”нун партитурасы) юн сюз вя елми шярщляр йазмышдыр. Ясярлярин йаранма вя ифа тарихиня, мусиги дилинин, ядяби-бядии мятн ясасынын дярин тящлилиня щяср едилян бу мягаляляриндя мцяллиф ачыгланмасы зярури олан бир сыра факт вя мягамлары юйрянмяк, тясдиглямяк, сцбут етмякдян ютрц надир архив сянядляриндян, тарыхы ящямиййят кясб едян мяктублардан эениш истифадя етмишдир. Нятижядя щяр ики ясярин сящня щяйатынын да мараглы тарыхчяси ишыгландырылмышдыр. Бу мягалялярин дя топлуда харижи диллярдя веирлмяси тягдирялайигдир. З.Сяфярованын бу мягаляляриндя щямчинин бюйцк сяняткарын публисистикасы, мцщарибя дюврц йарадыжылыьы, “Аршын мал алан” опереттасынын йаранма вя ифа тарихчяси вя б. мясяляляр арашдырылыр.

        Мараглы фактдыр ки, бцтцн йарадыжылыьы бойу З.Сяфярова Ц.Щажыбяйлинин йубилейлярини ялибош гаршыламамыш, щяр дяфя йа йени мягаля, йа да йени китабла сянятсевярляри севиндирмишдир. Бу йазыларын сырасында 1985-жи илдя бястякарын 100 иллик йубилейи иля ялагядар йазылмыш “Шющрят чялянэи” мягалясиня диггяти йюнялтмяк истярдим. “Цзейир сяняти камала йетмиш бир сянятдир. Лакин инсан камалынын щцдуду олмадыьы кими, сянят вя йарадыжылыьынын да щцдуду йохдур.” - Сямяд Вурьун. Дюврцнцн танынмыш зийалыларынын, елм вя сянят хадимляринин, харижи сяняткарларын Ц.Щажыбяйли иля баьлы йцксяк фикирляриндян тохунмуш бу “шющрят чялянэи”ндя мусигишцнас бюйцк сяняткара олан бцтцн цлви щисслярини, дярин ещтирамыны, сонсуз гцруруну изщар етмишдир.

        “Гарабаь”, “Шуша” - бу эцн халгымызын ян аьрылы, эцндямдя олан ян актуал мювзуларындан биридир. З.Сяфярова бу мювзуйа щяср едилян мягалялярини щяр цч дилдя йени няшря дахил едиб. Мягалялярдя алим Азярбайжанын эюзял эушясинин феноменал истедада малик мусиги хадимляри - бястякарлары, ифачылары, ханяндяляри, алимляри, мусиги щяйаты барядя эениш мялумат вериб. Йери эялмишкян, Шушанын мусиги щяйатына щяср едилян мягаля Русийанын мютябяр “Музыкальная Академия” ъурналында дярж едилиб. Йубилей эцнляриндя ишыг цзц эюрян няфис тяртибатлы йени “Юлмязлик” китабындакы Шушанын мусиги мядяниййяти щагда олан йазысыны З.Сяфярова бу сюзляр иля битириб: “Биз инанырыг ки, эцн эяляжяк ки, Гарабаьда йеня”Гарабаь шикястяси” сясляняжяк, халг мащнысы “Гарабаьда бир дянясян” охунажаг вя йенидян Гарабаь бцлбцлляри жящ-жящ вуражаг!

        Цзейир Щажыбяйлинин юлмяз ясярляри сясляняжяк”.

        Тяяссцф ки, мцяййян техники сябябляр цзцндян мцяллифин тцрк дилиндя няшр едилян елми мягаля вя чыхышларынын мятнляри йени топлуйа дахил едилмяйиб. Цмид едирик ки, Цзейир бяйин нювбяти йубилейиндя З.Сяфярованын тцрк вя диэяр диллярдя чап едилян йени китаблары ишыг цзц эюряжяк.

        З.Сяфярованын йени “Юлмязлик” китабы бцтцн Азярбайжан ижтимаиййяти тяряфиндян бюйцк марагла гаршыланды. Щям сырф мцтяхяссис, щям дя эениш охужу даирясиня цнванланмыш бу топлунун гыса бир заман чярчивясиндя ики мютябяр гурумда, Азярбайжан Бястякарлар Иттифагында вя Азярбайжанын дярин тарихи кюкляря малик елм мябядэащы олан АМЕА-нын Мемарлыг вя Инжясянят Институтунда тянтяняли шяраитдя йцксяк сявиййяли тягдимат мярасимляри кечирилдл. Щяр ики мяжлисдя республиканын адлы-санлы зийалылары, елм вя мядяниййят хадимляри иштирак едиб, топлу иля баьлы фикир вя мцлащизяляри иля бюлцшдцляр1. Гейд етмяк истярдим ки, Земфира ханымын ярсяйя эятирдийи бцтцн китабларын тягдимат мярасимляри щяр заман юзляринин ориъиналлыьы, абу-щавасынын сямимилийи, сяслянян чыхышларын обйективлийи иля йадда галмышдыр. 1998-жи илдя Низами Эянжяви адына Ядябиййат Музейиндя “Азярбайжанын мусиги елми” фундаментал тядгигатынын, 2005-жи илдя Бястякарлар Иттифагында “Цзейир Щажыбяйли вя онун эюркямли сяляфляри” (инэилис дилиндя), Ц.Щажыбяйлинин “Короьлу” операсынын жилдляринин тягдимат мярасимляридян алынан рянэарянэ тяяссцратлар индийядяк йыьынжаг иштиракчыларынын щафизясиндян силинмямишдир.


1. Сянятшцнаслыг цзря фялсяфя доктору, профессор З.Дадашзадя З.Сяфярованын “Юлмязлик” китабы иля баьлы фикирлярини вя 2010-жу ил сентйабрын 30-да Бястякарлар Иттифагында кечирилян тягдиматын ятрафлы вя мцфяссял тяфсирини “Мусиги дцнйасы” ъурналынын кечян сайында охужуларын диггятиня тягдим етмишдир


        2010-жу ил октйабрын 29-да АМЕА-нын Мемарлыг вя Инжясянят Институтунда Ц.Щажыбяйлинин 125 иллик йубилейиня щяср едилян АМЕА-нын мцхбир цзвц, сянятшцнаслыг доктору, профессор, Азярбайжанын ямякдар елм хадымы З.Сяфярованын “Юлмязлик” китабынын тянтяняли тягдиметмя мярасими вя елми конфранс кечирилды. Тягдиметмя мярасимини эириш сюзц иля Мемарлыг вя Инжясянят Институтунун директору, профессор Яртеэин Саламзадя ачды. Цзейир бяй шяхсиййятинин бюйцклцйцнц, язямятини, Азярбайжан мядяниййят тарихиндя явязедилмяз ролуну бир даща вурьулайан Я.Саламзадя онун 125 иллик йубилейиня щяср едилян нювбяти елми мяжлисин АМЕА-нын Мемарлыг вя Инжясянят Институтунда кечирилмясинин рямзи мяна дашыдыьыны сюйляди. Чцнки мцасир пешякар Азярбайжан мусигисинин баниси Ц.Щажыбяйли ейни заманда бу институтун да тямялини гойанлардан олуб, институтун илк директору олуб. Тягдиметмя мярасимини цзейирсевярляр цчцн, институтун ямякдашлары цчцн икигат байрам адландыран Я.Саламзадя, бу байрамын щям бястякарын йубилейи иля, щям дя танынмыш алим З.Сяфярованын Ц.Щажыбяйлийя щяср етдийи “Юлмязлик” китабынын тягдиматы иля баьлы олдуьуну нязяря чатдырды. О, Цзейир Щажыбяйли сянятинин, йарадыжылыьынын бцтцн дцнйада тяблиьи мягсядиля няшр едилян йены китабынын диггяти чякян ян мцщцм хцсусиййятляриндян бири кими бястякарын бядии вя елми ирсинин, доьулуб бойа-баша чатдыьы Шушанын мусиги мцщити, Шушанын мядяниййяти контекстиндя, цмумиликдя Азярбайжан мусиги мядяниййяти контекстиндя, ейни заманда дцнйа мядяниййяти контекстиндя тящлил олундуьуну эюстярди.

        Аиля, Гадын вя Ушаг Проблемляри цзря Дювлят Комитясинин сядри Щижран Щцсейнова дащи сяняткара щяср едилмиш китабы Цзейиршцнаслыгда яламятдар щадися кими дяйярляндирди вя онун зянэин мядяниййят тарихимизя чох бюйцк тяжрцби ящямиййятя малик явязсиз тющфя олдуьуну бир даща вурьулады. Мягалялярин щяр биринин дащи сяняткарын чох мяналы, шяряфли юмцр йолунун айры-айры мягамларындан сющбят ачдыьыны эюстярян Щ.Щцсейнова йени китабын, алимин аьыр зящмятинин бящряси олан бу жидди тядгигатын мусигишцнаслар цчцн йцксяк дяйяря малик бир мянбя олдуьуну сюйляди.

        З.Сяфярованын елми ахтарышларынын тяжрцби ящямиййятини щяр бир тягдиматда яйани шякилдя нцмайиш етдирян, щямин мяжлисляри рювнягляндирян, онлара хцсуси шювг верян Гядим Мусиги Алятляри ансамблы йеня дя юз ифасы иля мяжлис иштиракчыларынын рущуну охшады. Бядии рящбяри олдуьу ансамблы тягдим едян профессор Мяжнун Кяримов З.Сяфярованын Азярбайжан мусиги мядяниййяти тарихинин бюйцк бир дюврцнц тядгиг едиб, елми ясярляриндя мусиги тарихи вя нязяриййясинин чешидли проблемлярини арашдырмагла йанашы, мцхтялиф гядим мусиги алятляринин гурулуш вя ифа тярзляриндян хябяр вердийини, орта яср мусиги нцмуняляринин расшифровкаларыны щяйата кечирдийини дя тягдимат иштиракчыларынын нязяриня чатдырды. “Бизим коллектив Земфира ханымын тядгигатлары иля сых ялагядя олан, онун елми арашдырмаларыны якс етдирян бир коллективдир” - дейян мусигишцнас тягдим етдийи гядим “нцзщя” алятинин вя онун ифасында чалынан Сяфийяддин Урмявинин (ХЫЫЫ яср) ясяринин мящз Земфира ханымын “Азярбайжанын мусиги елми” ясяриндя вердийи билэиляр вя расшифровка ясасында сясляндирмяк мцмкцн олдуьуну бир даща вурьулады.

        МЕА-нын мцхбир цзвц Ингилаб Кяримов танынмыш алимин юмрцнцн 40 илдян артыг бир дюврцнц бюйцк Цзейирин язямятли йарадыжылыьынын тядгигиня щяср етмясинин сябябини бу сянятя, бу шяхсиййятя олан “севэидя, инамда, етигадда” эюрдцйцнц билдирди. И.Кяримовун фикринжя мящз бу севэинин, бу инамын, бу вурьунлуьун вердийи гцввянин, сонсуз енеръинин щесабына алим Ц.Щажыбяйли сянятинин, йарадыжылыьынын тялгинедижи вя тясиредижи гцввясини няинки Азярбайжан охужусуна, щямчинин харижи вятяндашлара да ачыб эюстяря билмишдир. З.Сяфярованы бюйцдцб йеткинлийя чатдыран валидейнлярини, юмцр-эцн йолдашы Анары, онун валидейнляри Рясул Рза вя Ниэар Ряфибяйлини патриот хадимляр адландыран БМА-нын профессору Земфира Гафарова йени китабын мцяллифинин ян бюйцк хидмятини Азярбайжан мусигишцнаслыьы тарихинин тядгигини кечмиш дюврлярдян башламасында эюрдцйцнц сюйляди. О, З.Сяфярованын ХЫЫЫ яср мцтяфяккири Сяфийяддин Урмяви иля Цзейир Щажыбяйли рисаляляринин мцгайисяли тящлили яснасында ялдя етдийи елми-нязяри нятижялярин Азярбайжан мусиги елми цчцн хцсуси юням дашыдыьына бир даща диггяти йюнялтди. “Мягалялярин бязиляриля артыг таныш олдуьумуза бахмайараг, щяр бир охужу юзц цчцн няся йени бир факт, йени бир фикир ашкарлайыр”- дейян З.Гафарова бир даща мцяллифи тябрик етди, йени йарадыжылыг уьурлары арзулады.

        Анар вя Земфира Сяфярова... Бакы Мусиги Академийасынын ректору Фярщад Бядялбяйли бу йарадыжы жцтлцйцн Ц.Щажыбяйли шяхсиййятинин, сянятинин тядгиги, тяблиьи сащясиндяки эюрдцйц бюйцк ишлярдян, чякдийи филмляр, йаздыьы китаблар, мягаляляр, есселярдян сющбят ачды. Бюйцк сяняткары Азярбайжанын лайигли ювлады, гейри-ади шяхсиййят, ясил вятяндаш, тяяссцбкеш инсан адландыран Ф.Бядялбяйли Земфира ханыма бцтцн йарадыжылыьы бойу бу мювзуйа мцражият етмясиня, йени-йени тядгигатлар апармасына эюря дярин миннятдарлыьыны билдирди. Анар вя З.Сяфярованы Ц.Щажыбяйли феноменинин фанатлары адландыран Халг артисти эюркямли хадимляри “Юлмязлик” кими фундаментал китабын ярсяйя эялмясиля тябрик етди.

        Сянятшцнаслыг доктору Ряна Абдуллайева З.Сяфярованын тягдим етдийи йени китабын бюйцк резонанса сябяб олуб уьур газанмасыны мцяллифин Ц.Щажыбяйли шяхсиййятиня, Ц.Щажыбяйли сянятиня, Ц.Щажыбяйли дцщасына олан сонсуз вурьунлуг щиссляри иля баьлады. Алимин бцтцн йарадыжылыг йолуна диггяти йюнялдян Р.Абдуллайева З.Сяфярованын елми фяалиййятиндя Ц.Щажыбяйли мювзусунун ящямиййятиндян, елми тядгигатлар просесиндя юзцня гаршы олан тялябкарлыьындан, сонсуз мясулиййят щисси, ямяксевярлик, мягсядйюнлцлцк кими инсани кейфиййятляриндян данышды.

        “Юлмязлик” китабыны Азярбайжанын мядяни щяйатында бюйцк бир щадися адландыран профессор Эцлрух Ялибяйли сюзцня Достойевскинин кяламы иля башлады: “Дцнйаны эюзяллик хилас едяжяк, хейирхащлыг да олсайды дцнйа хилас оларды”. Бу сюзляри натиг З.Сяфярованын Ц.Щажыбяйли сянятиня, Ц.Щажыбяйли шяхсиййятиня олан чыльын, ябяди севэи щисси иля баьламаьа чалышды. Йухусуз эежялярин, эярэин ямяйин нятижяси олараг йаранан бу тядгигатларын, мягалялярин, йазыларын топландыьы “Юлмязлик” китабына йцксяк гиймят верян Э.Ялибяйли, китабын мяллифинин щеч бир манеяйя бахмайараг, эяляжякдя дя даим елмля, Цзейир Щажыбяйли ирси иля мяшьул олажаьына, йазажаьына, ишляйяжяйиня ямин олдуьуну деди.

        Сонда Земфира ханым сюз алыб, Гядим мусиги алятляри ансамблынын солисти Нуриййя Щцсейнованын ифасында “Гара эюз” халг мащнысыны динлядикдян сонра тясирляндийини билдирди. Ц.Щажыбяйлинин щямин мащныны анасы Жяващир ханым Фиридунбяйлийя щяср етдийи щагда мялумат верди, ушаглыг хатирялярийля бюлцшдц. “Биз щамымыз Цзейир бяй ишыьына йыьышмышыг. Цзейир бяйин 125 иллийидир...2000 иллийи дя олажаг, 3000 иллийи дя... Биз щеч заман бу мусигини унутмайажайыг. Биздян сонра эялянляр дя унутмайажаг... Бу ябяди мусигидир. Еля она эюря дя китабын ады “Юлмязликдир” ”, - дейян мцяллиф китабын ярсяйя эялмясиндя хидмяти олан щяр кяся юз дярин миннятдарлыьыны билдирди.

        АМЕА-да кечирилян йубилей мярасимини Ц.Щажыбяйли ирсинин тядгигиня щяср едилмиш елми-нязяри конфранс давам етдирди. Конфрансда З.Сяфярова “Цзейир Щажыбяйлинин нязяри вя естетик консепсийасында тянгид мясяляляри”, Л.Казымова “Цзейир Щажыбяйлинин “Лейли вя Мяжнун” операсында мусиги иля поезийанын гаршылыглы ялагяси”, С.Аьайева “Цзейир Щажыбяйли вя Шярг мусигиси”, Э.Вязирова “Цзейир Щажыбяйли вя Азярбайжан операсы”, Ц.Талыбзадя “Цзейир Щажыбяйли йарадыжылыьында мусиги вя мятн” кими мярузяляр динлянилди.

        Бунунла да юлмяз сяняткарымыз, ады, шющряти, ясярляри сярщядляримизи чохдан бяри аддамыш Цзейир Щажыбяйлинин йубилейиня щяср едилмиш нювбяти “мусиги байрамы”, “мядяниййят байрамы” сона йетды.

Цлкяр ТАЛЫБЗАДЯ


ЖАВАНШИР ГУЛИЙЕВИН МАЩНЫЛАРЫ

       Азярбайжан Республикасынын ямякдар инжясянят хадими, профессор Жаваншир Гулийевин йарадыжылыг наилиййятляри мусиги ижтимаиййятиня вя эениш динляйижи кцтлясиня йахшы танышдыр.

        Бястякарын йарадыжылыьы рянэарянэ мязмунлу, мцхтялиф ъанрлы ясярлярля зянэиндир: балет, мусигили комедийа, симфоник ясярляр, камера-инструментал ясярляр вя с. Лакин мащны онун йарадыжылыьынын апарыжы ъанрына чеврилмишдир. Демяк олар ки, онун мащныларынын сайы 1000-ня йахындыр.

        Бу щагда данышагкян, Жаваншир Гулийевин “Мусиги Дцнйасы” ъурналынын 1-жи сайында (1999, № 1, с.76-78) дярж олунмуш “Азярбайжан мащнысы йол айрыжында” мягалясини хатырлатмаг йериня дцшярди. Мягаля мцяллифи Азярбайжан мащнысынын инкишаф йолуну сяжиййяляндиряряк, ону цч мярщяляйя бюлцр: 1.Дцнян - гядим вахтлардан пешякар бястякарлыг фяалиййятинин Азярбайжана эялдийи замана гядяр; ЫЫ.Бястякар мащнысы - ХХ ясрин яввялляриндян мцстягиллимизи бярпа едяня гядяр; ЫЫЫ.Бу эцн - сон илляр.

        Ялбяття ки, бурада мягалянин мязиййятляриндян, бястякарын иряли сцрдцйц йени вя мараглы фикирлярдян данышмаг мягсядиндя дейилик. Бу, бялкя дя айрыжа бир йазынын мювзусудур. Анжаг бурада мцяллифин бир фикрини диггятинизя чатдырмаг истярдик.

        О, йазыр ки, бу эцн “мцасир мащнымызы бюйцк бир ахына бянзятмяк олар ки, бу ахында буланыг сулар иля йанашы, бцллур кими булаг суйунун да пайы вар: Щ.Ханмяммядов, А.Мяликов, В.Адыэюзялов, Е.Сабитоьлу, А.Бябиров, Р.Миришли, Р.Мустафайев, Ф.Сцжяддинов, Р.Гасымова, Е.Мансуров, Ж.Ямиров, В.Эярайзадя, “Раст” групу”.

        Мцяллиф йягин ки, тявазюкарлыг едяряк, бу сырайа юз адыны ялавя етмяйиб. Щалбуки, бу эцн мцасир Азярбайжан мащнысындан данышырыгса, бялкя дя юн жярэядя Жаваншир Гулийевин ады чякилмялидир.

        1970-жи иллярдян башлайараг, мцхтялиф мцьяннилярин ифасында сяслянян бястякарын мащнылары халг арасында бюйцк популйарлыг газанмыш, диллярдя язбяр олмушдур. Сюзсцз ки, щяр бир мащныда бястякарын дяст-хятти, мусиги цслубу юзцнц бцрузя веряряк, илк нотлардан онун йарадыжысынын мящз Жаваншир Гулийев олдуьуну билдирир.

        “Жаваншир Гулийевин мащнылары”. Бу башлыг нечя иллярдир ки, сайсыз-щесабсыз телевизийа вя радио верилишляриндя, консерт салонларында сяслянир. Инди ися Жаваншир Гулийевин мащнылары мяжмуя шяклиндя ишыг цзц эюрмцшдцр:

        Жаваншир Гулийев. Сечилмиш мащнылар. Дюрд жилддя. Пиано иля охумаг цчцн. Бакы, 2010. “Апостроф” чап еви. Мусиги редактору Эцлнаря Манафова, тяртибчи Жаваншир Гулийев.

        Ялбяття, бястякарын юз мащныларыны чап етдирмяси, бир нюв, онун мусиги ижтимаиййяти гаршысында йарадыжылыг щесабатыдыр. Яэяр щямин “щесабатын” дюрд жилддя топланмыш 300 мащныдан ибарят олдуьуну гейд етсяк, ялбяття ки, бястякарын сяняти гаршысындакы мясулиййятини вя эюрдцйц ишин ня гядяр санбаллы олдуьуну етираф етмялийик. Тягдим етдийимиз няшр Азярбайжанда бу щяжмдя вя бу форматда илк мащны топлусудур.

        Мяжмуялярдяки мащнылар мювзулар цзря фясилляря бюлцнмцш вя алты фясил цзря жямлянмишдир: 1. Жаным Вятяним, 2. Мящяббят мащнылары, 3. Тамашалара вя филмляря йазылмыш мащнылар, 4. Итщафлар, 5. Ордан-бурдан, 6. Ушаглар цчцн мащнылар. Щяр бир фяслин ичиндя онун адындан доьан мязмунуна уйьун мащнылар топланмышдыр.

        1-жи фясилдя “Жаным Вятяним!” башлыьы алтында бястякарын: “Бура Вятянди!”, “Ана йурдум”, “Азярбайжан”, “Шящидляр анды”, “Ясэяр маршы”, “Азярбайжан-Тцркийя!”, “Тцркцн тцркля ядавятя щаггы йох!”, “Дарыхырам, Шушам мяним!”, “Гарабаь”, “Азярбайжан мянимдир” вя с. мащнылары топланмышдыр.

        Бу мащныларда Жаваншир Гулийевин Вятян севэиси гырмызы хятля кечир, ейни заманда, бурада бястякарын фяал вятяндашлыг мювгейи, жямиййятдя баш верян ижтимаи-сийаси щадисяляри юз бядии тяхяййцлцндян кечиряряк дяйярляндирмяси мусиги тязащцрцнц тапыр. Бунлары “вятянпярлик мащнылары” да адландырмаг олар.

        Ону да гейд едим ки, бу мащнылара бизим дюврцмцздя щягигятян дя бир тялябат вардыр вя онларын эениш аудиторийа гаршысында, ефирлярдя сясляндирилмяси эянж няслин вятянпярвярлик щиссляринин йцксялдилмясиня хидмят едян бир васитядир.

        “Мящяббят мащнылары” адландырылмыш 2-жи фясилдя ися “Сянсизликдя”, “Нядяндир?”, “Йарым эяляжяк”, “Севдам олдун”, “Эюзляр”, “Вцсал йаьышы”, “Кцсмя мяндян”, “Сян мяни унудандан” вя с. мащнылары топланмышдыр. Бу мювзуда мащнылар сайына эюря чохлуг тяшкил едир.

        3-жц фясилдя бястякарын мцхтялиф театр тамашаларына вя кинофилмляря йаздыьы мащнылары юз яксини тапмышдыр. Бунларын сырасында Жялил Мяммядгулузадянин “Каманча” телевизийа тамашасындан “Азмышыг”, Ариф Абдуллазадянин “Евлярин ахшамлары” тамашасындан “Щяр шей эюзялдир...”, Йусиф Сямядоьлунун “Йашыл ейнякли адам” телевизийа тамашасындан “Ким билир”, “Чобан-байаты” кинофилминдян “Бир йарпаг да Вятянди”, Бяхтийар Ващабзадянин “Фярйад” тамашасындан “Нежя кечсин”, Мирзя Фятяли Ахундовун “Мцсйо Ъордан вя Дярвиш Мястяли Шащ” тамашасындан “Новруз эялиб”, “Дирся ханын оьлу Буьаж” телевизийа тамашасындан “Щаны дедийим бяй ярянляр” вя с. мащнылары гейд едя билярик.

        “Итщафлар” башлыьы алтында топланмыш мащнылар айры-айры шяхсляря вя пешя сащибляриня щяср олунмушдур: тарихи шяхсиййятляря щяср олунмуш “Мустафа Камал Паша”, “Айдынымыз” (Вятян уьрунда щялак олмуш гящряман), бястякарын достларына, кичик балалара “Бюйц, тез бой ат, гызым!”, “Мащмуд балам”, “Цч нявя”, пешя сащибляриня “Рабитячиляр маршы”, “Тцфякчи маршы” вя с.

        “Ордан-бурдан” башлыглы мащнылар ися рянэарянэ мювзулу мащнылардыр: “Салхымлы йаллы”, “Тялябя мащнысы”, “Эцнайдын”, “Бизим гызлар”, “Муьам”, “Новрузум”.

        “Ушаглар цчцн” мащнылар фяслиня “Салам, Ялифба!”, “Гар топу”, “Вятян маршы”, “Гырмызы папаг”, “Сещирли мцжрц” вя с. аиддир.

        Мащныларын фясилляр дахилиндяки дцзцлцшц йаранма тарихиня ясасланыр ки, бунунла да биз демяк олар ки, бястякарын 1976-жы илдя ефирдя сяслянян илк мащнысындан 2010-жу иля гядяр олан бюйцк бир заман щяддиндя йаранмыш сянят ясярлярини изляйя билирик. Бу, ейни заманда, бястякарын мащны сащясиндя йарадыжылыг цслубунун тякамцл йолуну якс етдирир.

        Ялбяття ки, мащныдан данышырыгса, бястякарла йанашы, шаирин дя ады чякилмялидир. Чох заман ися мащнынын ифачысы да бу йарадыжы групун цчцнжц цзвцня чеврилир вя мащнынын динляйижи гялбиня сирайят етмясиня вя йадда галмасына йол ачыр. Ж.Гулийев юз мащныларыны Рясул Рза, Дилсуз Мустафайев, Мящяммядщцсейн Шящрийар, Бяхтийар Ващабзадя, Алмас Йылдырым, Щафиз Бахыш, Ариф Абдуллазадя, Нцсрят Кясямянли, Фаиг Баьырзадя, Земфира Гулийева вя диэяр шаирлярин сюзляриня бястялямишдир. Онларын илк ифачылары ися Флора Кяримова, Акиф Исламзадя, Брилйант Дадашова, Айэцн Казымова, Назпяри Достялийева кими танынмыш вя халг арасында севилян мцьянниляр олмушлар.

        Няшрин мараглы жящятляриндян бири дя будур ки, щяр жилддя топланан мащныларын сяслянмяси жилдин сон сящифясиня йерляшдирилян ЖД-дя щямин мащныларын илк ифачыларынын сясиндя МП3 форматында (санийядя 256 килобит щяжминдя) верилмишдир.

        Мяжмуялярдяки мащныларын нот йазыларына эялинжя, демялийик бурада фяргли жящятлярдян бири дя ондан ибарятдир ки, бястякар вокал партийада бцтцн сясляри, ян хырда деталларына гядяр нота алмышдыр. Бу да ифачылыгда мцщцм ящямиййятя маликдир.

        Мяжмуяйя ялавя олунан дисклярдя, щямчинин мащныларын нотлары да ПДФ форматда вя Сибелиус програмында йыьылмыш шякилдя юз яксини тапмышдыр. Бу да бир йенилик олуб, мцяллиф щцгугларынын горунмасына вя плаэиатчылыьын гаршысынын алынмасына хидмят едир.

        Инанырыг ки, Жаваншир Гулийевин мащны йарадыжылыьынын панорамыны дольун якс етдирян бу няшр мусигичиляря, мусигишцнаслара, мцьянниляря вя бцтцн мащнысевярляря файдалы бир вясаит олажаг.

Жямиля ЩЯСЯНОВА









Copyright by Musigi dyniasi magazine
(99412)98-43-70