МЦАСИР АЗЯРБАЙЖАН МУСИГИСИНДЯ ЙЕНИ ТЯМАЙЦЛЛЯРИН ЯКСИ
Кямаля ЯЛЯСЭЯРЛИ
 

Сон онилликляр сянят дцнйасынын сцрятли инкишафы мцряккяб вя зиддиййятли тязащцрлярин вя цслуб тямайцлляринин мейдана чыхмасына сябяб олмушдур. Мцасир ХХЫ ясрин мусиги мядяниййяти ня вахтса авангард адланан мцхтялиф бядии жяряйанларын тясириндян азад олараг, бу эцн йени моделляр цзря юз инкишафыны давам етдирир. Ютян ясрин 70-жи илляриндя бир заманлар авангардын модернизмя чеврилдийи кими, неоавангардын да ряван бир шякилдя постмодернизмля явязлянмяси баш вермишдир. Мцасир инжясянятдя няинки терминолоэийа, ейни заманда семантика вя структур дяйишкянлийи ясас жящятлярдян бириня чеврилмишдир. Бир-бириндян тамамиля узаг олан ян мцхтялиф структурларын бирляшмяси йарадыжылыг азадлыьына вя йени ахтарышлара эятириб чыхармышдыр.

        ХХ ясрин яввялиндя мусигидя баш верян просесляри ясрин сонундакы щадисялярля мцгайися етдикдя, мяняви дяйярляр вя естетик истигамятляр арасындакы фярг айдын эюрцнцр. ХХ ясрин йени мусигиси естетик парадигмаларын йениляшмяси иля цзляшмишдир. Мусиги тяфяккцрцндя сясля баьлы мейдана чыхан йени категорийалара (сонорика, електрон мусиги, конкрет мусиги вя д.) уйьун олараг, мцасир бястякар да юз тяфяккцрцнц даим йениляшдирир. Мусигидян узаг олан мцхтялиф сащялярин (нисбилик нязяриййяси, квант нязяриййяси, фрактал щяндяся, Шяргин рийази вя дини-фялсяфи нязяриййяляри) структур ялагяляринин дярки просеси бир сыра бястякарларын йарадыжылыьына (К.Штокщаузен, Д.Лиэети, П.Булез, С.Губайдулина, Е.Денисов, А.Шнитке) юз тясирини эюстярмишдир.

        Мусиги тяфяккцрцндя баш верян радикал дяйишикликляр заман дуйуму иля баьлыдыр. Мусигидя яввялляр мювжуд олан цфги (мелодик) вя шагули (щармонийа, полифонийа) хяття инди “мцхтялиф параметрли контрапункт” (Й.Холопов) да ялавя олунду. “Мядяниййятлярин чарпазлашмасы” (“жросс жултурес”) - бу эцнкц инжясянятин апарыжы тенденсийаларындан биридир. С.Губайдулинанын тябиринжя десяк, мящз бу жящят “сивилизасийаларын полифонийасы”на (1) эятириб чыхармышдыр. Йяни, мцасир мусиги бу эцн глобал характеря малик йени мядяни инкишаф мярщялясини йашайыр. Заман гаврайышы, онун яввялки онилликлярля мцгайисядя даща да мцтящярриклийи мусиги формаларына олан мцнасибяти дяйишяряк, бястякар йарадыжылыьында даща мобил композисийаларын мейдана эялмясиня шяраит йарадыр.

        ХХ ясрин цмуми контекстини “цмумпланетар, мцряккяб интермядяни мякан” (Т. Франтова) тяшкил етдийиня эюря тябиидир ки, йени мусигини кющня ъанр вя формалар ясасында йазмаг артыг гейри - мцмкцндцр. Йяни, бу эцн бястякар диггятиндян соната, симфонийа, опера кими ъанрларын кянарда галмасы тамамиля нормалдыр, чцнки онларын артыг айры ъанрларла явязлянмяси дюврц эялиб чатыб. Мцасир бястякар тяряфиндян сяс материйасынын, фярди форманын “ижад едилмяси”, индивидуал композисийа моделляринин, чохелементли драматурэийанын йарадылмасы йени бядии-мякан мусигисиня эятириб чыхарыб. Маралыдыр ки, артыг бу жцр мусигини яняняви цсулларла тящлил етмяк дя гейри - мцмкцндцр. Буна эюря, мцасир мусигини тящлил едяркян “интертекстуал тящлил” (Й. Кристева) цсулларына цз тутмаг лазым эялир.

        Дцнйада баш верян просесляр Азярбайжанын “йени мусиги”синя юз тясирини эюстярирми?

        Мялум олдуьу кими, Азярбайжан мусиги мядяниййяти Авропа бястякарлыг йарадыжылыьынын узунмцддятли тякамцлц просесиня дащи Цзейир Щажыбяйлинин сайясиндя, юзц дя гыса бир заман ярзиндя гошулмушдур. Ютян ясрин яввялляриндя юз йарадыжылыьы иля Гярб мусиги мядяниййятинин чохясрлик инкишаф йолуну вур - тут бир нечя ониллик ярзиндя кечян дащи классикимиз Азярбайжан мусиги мядяниййятинин мцгяддяратыны сюзцн щягиги мянасында щялл етмиш, мяслякдашы - Мцслцм Магомайев, гардашлары вя пешя достлары Жейщун вя Зцлфцгар Щажыбяйовлар, онлара гошулан ардыжыллары вя тялябяляри Асяф Зейналлы, Сяид Рцстямов, Гара Гарайев, Фикрят Ямиров, Жювдят Щажыйев, Нийази, Жащанэир Жащанэиров вя диэярляри тяряфиндян бу маэистрал йол дягиг мцяййянляшмишдир.

        Мялумдур ки, Цзейир бяйин вясиййятляриндян бири “мусигимиз дцнйа сянятинин васитялярини мянимсямялидир” фикридир. Бу идейа илк нювбядя бястякар Гара Гарайев тяряфиндян давам вя инкишаф етдирмишдир. О, юзцнцн Цчцнжц симфонийасы (1964) вя Скрипка консерти (1967) иля милли мусиги мядяниййятинин инкишаф ганунауйьунлагларынын йени йолларыны тямин едяряк, цчцнжц симфонийада - милли елементляри (мелодика, ритмика, лад вя с.) йени композисийа васитяляри иля узлашдырмыш, скрипка консертиндя ися милли мусигинин ян дярин, алт гатларындакы яламятлярля (медитативлик, импровизялилик вя д.) мцасир композисийа технолоэийалары вя цсуллары арасындакы ялагяни яввялляр тясадцф едилмяйян, тамамиля йени бир шякилдя ортайа гоймушдур.

        Беляликля, Гарайевин йцксяк сяняткарлыгла йазылмыш бу ики ясяри мцасир бястякарлара щансы сямтя доьру щярякят етмяк цчцн конкрет орийентирдир. Гара Гарайевин тяжрцбясиня истинад едян вя онун йетирмяляри олан - Ариф Мяликов, Хяййам Мирзязадя, Фяряж Гарайев, Фирянэиз Ялизадя, Азяр Дадашов, Рящиля Щясянова, Елнаря Дадашова, Фаиг Наьыйев вя диэярляри гаршысында дцнйа композисийа васитяляриндян бящрялянмяк, дцнйа мусигисиня интеграсийа етмяк, йени технолоъи имканлары мянимсямяк, мцасир заманы вя мяканы юз йарадыжылыьында консентрасийа етмяк мясяляси дурур. Бу миссийа щазырда онларын йетирмяляри - Рауф Ялийев, Сярдар Фяряжов, Мяммяд Жяфяров, Арзу Мяммядова, Яли Ялизадя, Елмир Мирзяйев, Васиф вя Жейщун Аллащвердийевляр, Алийя Мяммядова, Рцфят Хялилов, Фирудин Аллащвердийев вя д. тяряфиндян давам етдирилир.

        Чохсцрятли ХХ вя ХХЫ яср мусигисинин, онун цслуб вя тямайцлляринин боллуьунда бу бястякарларын бир-бириндян фяргли йарадыжылыг ахтарышларыны даща йахындан нязярдян кечиряк. Мцасир Азярбайжан мусигисиндя йени тямайцлляр бу эцн щансылардыр? Ютян ясрин 80-жи илляриндян етибарян сон цч ониллик ярзиндя Азярбайжан мусигисинин мянзяряси нежядир? Сон онилликляр щансы ъанра аид ясярляр мейдана чыхмышдыр?

        Азярбайжанда щяр щансы бир композисийа фикри, юз мащиййяти етибариля ейни бир мягсядя хидмят едир ки, бу да мцхтялиф цсул вя васитялярля милли бястякар симасыны, онун дяст-хяттини вя йазы тярзини айдын сурятдя эюстярмякдян ибарятдир. Щяр бир бястякар юзцнцн сечдийи йолла, юз зювгцня уйьун бир шякилдя миллилик мясялясини йарадыжылыьында щяйата кечирир. Буна эюря дя бястякарларымызын йарадыжылыьында милли мусигинин етнографик вя фолклор яняняляриня дайагланмаг олдугжа важибдир. Мейдана чыхан ясярлярин демяк олар ки, щяр бириндя цст гатда, йахуд дярин гатларда милли яламятлярин мювжудлуьу мусигимизин биринжи нювбядя, миллилийини цзя чыхарыр. Миллилийин мцасир естетик мейарлара мцвафиг бир шякилдя ортайа гойулмасы тенденсийасыны демяк олар ки, бцтцн бястякарларын йарадыжылыьында излямяк мцмкцндцр.

        Ейни заманда, Гярбин композисийа технолоэийаларына йийялянилмяси, Авропа мусигисиндян яхз олунмуш жящятляря истинад едилмясини дя эюрмяк мцмкцндцр. Мцасир Азярбайжан мусигисиндя ян важиб мясялялярдян бири еля мящз йени композисийа формаларынын ахтарышы иля баьлыдыр. Ютян онилликлярин мусиги тяжрцбясинин эюстярдийи кими, бцэцнкц мцасир мусиги ятраф мцщитин гавранылмасына уйьун васитялярин тятбигини тяляб едир. Щяр бир бястякар юз идейасыны щяйата кечирмяк цчцн артыг яввялки тяжрцбялярдян бялли олан серийа техникасы, политоналлыг, алеаторика, сонористика, минимализмя цз тутса да, даща фяргли йоллар ахтарыр. Бязи щалларда серийа техникасы вя яняняви Азярбайжан мусиги системиня ясасланан композисийаларла растлашырыг. Мясялян, Алийя Мяммядованын симли квартетиндя (1998) серийа техникасы, сонор вя пуантилизм “Раст” муьамы иля, милли колорит, лад вя щармонийаларла узлашдырылыр ; Фяряж Гарайевин инструментал театр цчцн “Йад адам” композисийасында (И. Ахметйевин шерляриня, 2002) он ики тонлуг сырасы ясасында йазылмыш кичик тамаша да бу мянада мараглы нцмунялярдяндир.

        Бязян ися бястякар ясяриндя Шярг вя Гярбин гаршылыглы вящдятинин шащиди олуруг. Гейд едяк ки, сон онилликляр ярзиндя Азярбайжан мусигисиндя эцжлянян Шярг вя Гярб дилеммасы бястякар йарадыжылыьында даща чох тязащцр едир. Яли Ялизадянин “Серената Долоре” (1999), Фирянэиз Ялизадянин “Эюттес ист дер Ориент” (Азярбайжан шаирляринин вя Й.В. Готйенин сюзляриня “Шярг - Гярб диваны” поемасы ясасында, 2000), Фирудин Аллащвердийевин “Он ики ифачы цчцн мусиги” вя д. ясярляр буна нцмуня ола биляр. Хцсусиля сон ясярдя Гярби Авропада йаранмыш мусиги техникалары иля яняняви Орта Доьу мусиги елементляринин бирляшдирилмяси мараг доьурур.

        Яняняви мусиги формаларындан, илк нювбядя, соната аллеэродан узаглашараг бир тенденсийа кими муьам тяфяккцрцня истинад едилмясини бястякар йарадыжылыьында щяля ютян ясрин 80-жи илляриндян етибарян айдын мцшащидя етмяк мцмкцндцр. Мясялян, Азяр Дадашовун медитатив - монолоъи характеря малик 3 сайлы симфонийасында (1982) инкишаф муьама хас ибаряляр цзря эедир. Йахуд форма етибариля классик соната симфоник силсилядян тамамиля имтина едян Рящиля Щясянованын 3 сайлы симфонийасында (1983) минимализм естетикасы Азярбайжан мусигиси иля узлашдырылмышдыр. Жаваншир Гулийевин “Дастан” адлы 4 сайлы симфонийасында (1994) да муьам тяфяккцрцндян доьан структурлара истинад едилмишдир. Йери эялмишкян, бу симфонийада йенилик ондан ибарятдир ки, Азярбайжан симфоник мусигисиндя илк дяфя олараг, муьам ганунауйьунлуглары вя ашыг яняняляринин структур принсипляри сяняткарлыгла бирляшдирилир. Бурадан айдын олур ки, бястякар йарадыжылыьында муьам тяфяккцрцня, онун инкишаф ганунауйьунлугларына мцражият едилмяси ясасян ютян ясрин 80 - 90 - жы илляриндян етибарян вцсят алараг, щазырда давам етмякдядир.

        Бир чох ясярлярдя яняняви йазы цсуллары, додекафонийа, алеаторика, чохцслублулуг, муьам тяфяккцрцнцн принсипляри - йяни мцасир бястякарлыг арсеналындан истифадя олунан вя ян мцхтялиф васитяляри юзцндя жям едян композисийалара (Ариф Мяликов - “Тязадлар” адлы 6 сайлы симфонийа, Хяййам Мирзязадя - “Пианто” композисийасы) раст эялмяк мцмкцндцр.

        Хор мусигиси сащясиндя яняняви ясярлярля йанашы, поставангард тярздя йазылмыш бир сыра мараглы композисийалары гейд етмяк олар. Исмайыл Щажыбяйов (А жапелла хору цчцн 3 Вокализ, 2000), Сярдар Фяряжов (Хор цчцн “Диптих”, Цзейир Щажыбяйлинин хатирясиня; а жапелла хору вя кларнет цчцн “Триптих”, В.Сямядоьлунун 60 иллийиня, 1999), Фаиг Наьыйев (Солист вя а жапелла хору цчцн Консерт, Гара Гарайевин хатирясиня, 1990 ; а жапелла гадын хору цчцн “Лайла”, 1991 ; азанчы, хор вя симфоник оркестр цчцн “Азадлыг одасы”, 1992, Х. Рзанын шерляриня “Ана торпаг” кантатасы), Рцфят Хялилов (гарышыг хор вя симфоник оркестр цчцн “Нясими” кантатасы ; “Рюйа няьмяси” ; “Николетт” адлы вокал миниатцрляр, У. де ла Марын шеирляриня) вя диэяр бястякарларын хор ясярляриндян бялли олур ки, бу мцяллифляр хор сянятинин тябиятини чох эюзял дуйур, яняняви цслубда йазмагла кифайятлянмяйяряк, йени тярздя нцмуняляр йарадырлар.

       
Сон онилликляр Азярбайжанда мейдана чыхан ясярлярин бир гисми дя балет ъанрына аиддир. Тофиг Бакыхановун “Хейир вя Шяр” (1990), Няриман Мяммядовун “Шейх Сянан” (1990), Ариф Мяликовун “Эюйчяк Йусиф” (1999), Хяййам Мирзязадянин “Аьлар вя гаралар” (2000), Агшин Ялизадянин “Гафгаза сяйащят” (А.Дцманын ясяри ясасында, 2002), Фирянэиз Ялизадянин “Бош бешик” (Нижат Жцмялинин поемасы ясасында, 1993), Полад Бцлбцлолунун “Ешг вя юлцм” (“Дядя Горгуд” дастанынын мотивляри ясасында, 2005), Агшин Ялизадянин “Севэи валсы” (2008) балетляри буна мисалдыр. Бу балетлярдя виртуоз етнографизм, дярин фялсяфи цмумиляшдирмя, емосионал эенишлик, конструктивизм, Шяргсайаьы ялван декор вя жидди форма мцтянасиблийи юзцнц эюстярир.

        Бястякарларымызын йарадыжылыьында даща аз тясадцф олунан ъанр ися операдыр. Исмайыл Щажыбяйовун “Фцрузя” (1997, либретто - мцяллифиндир), Васиф Адыэюзяловун “Натяван” (2003), Фирянэиз Ялизадянин “Интизар” (2007), “Сянин адын Дяниздир” (2011) опералары бу сащядя щяля ки, йеэаня нцмунялярдяндир.

        Ютян ясрин 90-жы илляриндян етибарян гарышыг тяркибли камера- инструментал ясярляр бястякарларымызын йарадыжылыьында даща чох цстцнлцк тяшкил етмяйя башлайыб. Гейд едяк ки, камера ъанры бу эцн техники цсулларла мцхтялиф експериментляр апармаьа шяраит йарадан ян мобил ъанрдыр. Мцасир дюврцн даща да интенсивляшмяси, щяйат сцрятинин тезляшмяси мусигинин конкретлийиня эятириб чыхармышдыр. Бунунла ялагядар олараг, инструментал ясярляр даща йыьжам композисийалардан ибарят олур вя ансамбл ясярляри цчцн илк нювбядя гейри- стандарт алятляр сечилир.

        Камера мусигисиндя мцшащидя олунан тембр персонификасийасы тембрлярин юн плана кечмясиня имкан йарадыр. Одур ки, камера мусигиси йени ахтарышлар цчцн там мянада ялверишлидир. Фирянэиз Ялизадянин сопрано, флейта, пиано цчцн вокал силсиляси (И. Такубокунун сюзляриня, 1990); 11 ифачы цчцн “Жроссинэ - ЫЫ” (“Чарпазлашма - ЫЫ”, 1992); Симли квартет, зярб алятляри вя синтезатор цчцн “Муьамсайаьы” (1993); Жаваншир Гулийевин флейта, саз вя виолинчел цчцн “Карван” (2000); Агшин Ялизадянин 16 симли алят цчцн “Експрессийа”; Хяййам Мирзязадянин инструментал ансамбл цчцн “Меморй” (1989), блокфлейта вя эитара цчцн “Метаморпщосе” (1999), Фяряж Гарайевин пиано, контрабас вя сящня архасында симли квартет цчцн “Постлцдийа - ЫЫ” (1990), “Аус...”- бассетщорн (бас-кларнет вя виброфон) вя маримба цчцн 3 фрагмент (1990) адлы композисийалары буна мисалдыр.

        Бязян бу вя йа диэяр мусиги алятляри мараглы експериментляр обйектиня чевриляряк, мцасир дюврдя юзцнцн йени щяйатына гядям гойур. Мясялян, ХХ ясрин ЫЫ йарысындан етибарян эитара алятинин тембр имканларына мараг ойанмышдыр. Азярбайжан инструментал мусигисиндя эитара соло (Хяййам Мирзязадя - “Нажщтмусик фцр Жщристопщ Йаээин”, 1996; Алийя Мяммядова “Диалоэуе wитщ Силенсе”, 1995) вя эитаранын билаваситя иштиракы цчцн (Фирянэиз Ялизадя - флейта вя эитара цчцн “Азярбайжан пасторалы” (1998); Хяййам Мирзязадя - блокфлейта вя эитара цчцн “Метаморпщосе” (1999) йазылмыш нцмуняляр мараг доьурур. Гейд едяк ки, бу композисийаларда бястякарларымыз эитаранын эениш сяс имканларыны йени техники цсулларла якс етдитмяйя мцвяффяг олмушлар.

        Бястякар йарадыжылыьында бир йени тенденсийа да вардыр, бу айры бир бястякарын мусиги мятнинин фярди шякилдя йозумундан ибарятдир. Йяни бир ясяр дахилиндя ситат кими истифадя олунмуш мусиги материалы бястякар цслубу иля гайнайыб - гарышыр. Цмумиййятля, гейд етмялийик ки, ситат, квазиситат, аллцзийадан истифадя дцнйа мусиги тяжрцбясиндян иряли эялян бир тенденсийа кими, ХХ ясрин бир чох гярб вя рус бястякарларларына (А.Веберн, А.Берг, И.Стравински, Е.Денисов, А.Шнитке, С.Губайдулина, А.Вустин, В.Силвестров вя д.) шамил едилир. Азярбайжан мусигисиндя дя беля нцмуняляр истисна щал дейилдир. Фяряж Гарайевин “Ин мемориум” квартети (Албан Бергин “Лулу” операсындан ситат), А. Шюнбергин канонлары ясасында “Постлцдийа”; Фирянэиз Ялизадянин “Жроссинэ ЫЫ” (ясярин сонунда Ц.Щажыбяйлинин “Фантазийа”сынын мювзусу), Жялал Аббасовун “Wщере аре йоу, Улйссес?” (Щ. Пюрселл пйесиндян коллаъ) вя д. нцмунялярдя мцяллиф ясяря верилян ад васитяси иля онун мянасыны ачыб ортайа гойур. Амма бу щеч дя програмлы мусиги демяк дейил. Беля ки, “... мцасир бястякарлар програмлы мусиги йазмырлар, амма бунунла беля, юз ясярляриня ад гойурлар. Артыг яввялки классик ъанр ганунларына уйьун йазмамаг истяйи кими, ясяря ад гоймаьа олан мейл дя дюврцн бир нюв яламятиня чеврилмишдир. Бу нядян бящс едир? Бу ондан бящс едир ки, мусигили референсийанын юзц дяйишилмишдир (2).

        Бязян ясярлярин башлыьында суал ишаряси (Ф.Гарайев - “...мессеур бее лине - ессенриж вя йа сиз щяля саьсыныз, жянаб назир?”; Ж.Аббасов - “Wщере аре йоу, Улйссес?”), йахуд, нида (Х. Мирзязадя - “Ы ремембер йоу, Жщарлес Ывес!”) ишаряси дя тясадцфи олмайыб, мцяййян мятналты йцк дашыйыр вя ясас мювзу-символ васитяси иля реаллашыр.

        Гейд едяк ки, сон дюврляр Азярбайжан мусигисинин тяблиьи вя дцнйа мядяниййят тябягяляриня дахил олмасы даща да эцжлянмишдир. Бу эцн мцсягиллийимизин вцсят алдыьы дюврдя Республиканын мусиги щяйатында йахшы мянада дяйишикликлярин баш вермяси, юлкя рящбярлийинин тяшяббцсц иля мцтямади олараг ян мцхтялиф бейнялхалг фестивал (“Бюйцк Ипяк Йолу” Фестивалы, М. Ростропович адына Бейнялхалг Фестивал, Гябяля Фестивалы, “Муьам алями”) вя лайищялярин (“Заманла цз-цзя”, “Гарайевсиз 25 ил”) кечирилмяси бястякар йарадыжылыьына, эяляжякдя йаранажаг йени композисийа тяфяккцрцня юз мцсбят тясирини эюстярир. Бу жцр лайищялярдя барокко вя классик мусигидян тутмуш мцасир бястякарларын ясярляриня гядяр эениш спектр ялдя едилир. Бир чох ясярляр Бакыда илк дяфя сяслянир вя щяр бир програм бюйцк щадисяйя чеврилир.

        Бакыйа дцнйанын мцхтялиф йерляриндян мяшщур дириъорлар, коллективляр, оркестрляр дявят олунур, еляжя дя бизим ифачыларымыз, коллективляримиз харижи юлкялярдя чыхыш едирляр. Беля бир мцщитдя мейдана чыхан ясярлярин ифадя васитяляр арсеналы эенишляняряк, бястякар йарадыжылыьында “мядяниййятлярарасы диалог”ун артмасына сябяб олур, йарадыжы инсанларын интеллектуал вя мядяни инкишафына тясир едир.

        Азярбайжанда кечирилян мцасир мусиги фестивалларынын ящямиййяти щям дя ондадыр ки, йени мусигинин эениш мянзяряси вя ян мцхтялиф мусиги тенденсийалары композисийа цслубларынын мцгайисясиня шяраит йарадыр. Беля фестивалларда щеч бир мящдудиййят йохдур, йяни, ян эянж мцяллифлярля устад сяняткарларын ясярляри динляйижиляря ейни бир мцстявидя тягдим олунур. Мядяниййятин глобаллашмасы сайясиндя бястякарларымыз дцнйада баш верян просеслярин иштиракчысына чеврилмяк имканы ялдя едирляр. Дцнйанын апарыжы мусиги мяркязляри иля баьланты гурулур, мяшщур театрлар, дириъорлар (Э.Роъдественски, В.Синайски, А.Лазарев, М.Шостакович, В.Рунчак, И.Метзмажщер, Е.Спанйаард), коллективляр (“Жронос гуартет”, “Енсембле модерн”, “Жоллеэиум Новум”, “Неw Йуиллиард Енсембле”, “Ла Стримпеллата”) вя ифачыларындан (М.Ростропович, ЙоЙо Ма, И.Мониэетти, Е.Эленни, Й.Берэер, К.Йаггин, Й.Ланфранкони, А.Файнберг) эялян сифаришляря мусиги йазылыр. Азярбайжан бястякарларынын ясярляри “Ниеуw Енсембле” вя “Сжщюнберэ Енсембле” (Щолландийа), “Минэует Гуартетт” вя “Фреибург Пержуссион” (Алманийа), “ТаЭ Енсембле” (Исвечря), “Гуатуор Данел” (Франса), “Енсембле Режонсил” (Австрийа), “Жонтинуум” (АБШ), “Студия новой музыки” вя “Московский ансамбль современной музыки” (Русийа) вя д. коллективляр тяряфиндян ифа едилир. Бу мянада ютян ил Фирянэиз Ялизадянин “Щонстон Эранд Опера”нын сящнясиндя тамашайа гойулан “Сянин адын Дяниздир” адлы операсынын премйерасы яламятдар олмушдур. Бу эцн бястякарларымызын ясярляри “Сонй Жлассижал”, “Нонесужщ Режордс”, “Мелодия” (Русийа), “Меэадиск” (Белчика), “Мусигуес суиссес” (Исвечря) кими ширкят вя сясйазма студийаларында дискя йазылыр.

        Азярбайжанын постсовет мусигиси бу эцн юз инкишафыны классик дцнйа авангарды зямининдя давам етдирир. Мцасир мусигидя мцхтялиф цслублу ХХ ясрин тяжрцбяси ясасында ориъинал бядии консепсийаларын эерчякляшмяси цчцн йени-йени имканлар ачылыр. Азярбайжанын эцндян - эцня артан игтисади, сийаси вя мядяни инкишафына эюря яминликля дейя билярик ки, мцасир мусигинин щазырки мярщяляси ян йени инновасийалары гябул етмяйя маликдир. Бястякарларын мцасир мусиги контекстиня интеграсийасы, технолоъи жящятдян полисистем типли тяфяккцрдян истифадя олунмасы, “структур комбинаторикасы”на (3) олан мейл щяр йени ясярин ясас хцсусиййятляриндян бири кими диггяти жялб едир.

        Йарадыжы просесдя баш верян полисентрик мусиги материйасындан, мцхтялиф ъанрларын синтезиндян данышараг, сонда ону да демялийик ки, щяр бир йени ахтарыш юз нювбясиндя ориъинал бяди консепсийалара эятириб чыхарыр. Мусиги инжясянятиндя ХХ ясрин ЫЫ йарысындан етибарян баш верян просесляри Азярбайжан мусигисиндя дя излямяк мцмкцндцр. Щесаб етмяк олар ки, интеграсийа тенденсийасы нювбяти онилликляр ярзиндя даща да артажаг, яввялляр мялум олан тямайцлляр йениляри иля гайнайыб-гарышараг, полисистем мусиги тяфяккцрцнцн щакимлийи вя мцхтялиф елементлярин жяминдян тюряйян “глобал мусигили универсуму” (4) баш веряжяк.

        ЯДЯБИЙЙАТ

1. Губайдулина С. Уникальный эксперимент со временем // Музыкальная Академия, №3, 1999, с.9.

2. Амрахова А. История с продолжением // Мусиги дцнйасы 3/48, 2011, с.23.

3. Волнянский К. Звук - это сложное явление // Музыкальная Академия, №3, 2011, с.66.


4. йеня орада, с. 66








Copyright by Musigi dyniasi magazine
(99412)98-43-70