Bu ilin sentyabr ayının 8-dən 28-nə kimi Azərbaycan nümayəndə heyəti ABŞ-ın Ohayo ştatında, Sinsinnati şəhərində səfərdə oldu. Bu səfər «Ictimai əlaqələr: mədəni–tarixi abidələrin qorunması» proqramı çərçivəsində təşkil edilmişdir. Həmin proqram ABŞ-ın Dövlət departamentinin mədəniyyət və təhsil işləri üzrə bürosunun sponsorluğu sayəsində həyata keçirilmişdir. Proqramın təşkilatçısı Elmi tədqiqatlar və qarşılıqlı əlaqələr üzrə beynəlxalq şura – IREX – Azərbaycan idi. Proqramın iştirakçısı və bilavasitə Amerikada onun hazırlanmasının və həyata keçirilməsinin yardımçısı Sinsinnatinin Beynəlxalq turist şurası idi.

       Azərbaycan nümayəndə heyətinin tərkibinə Azərbaycan Musiqi mədəniyyəti dövlət muzeyinin direktoru Alla Bayramova, Xalça muzeyinin direktoru Röya Tağiyeva, Xalçaların bərpası mərkəzinin direktoru Emin Haşımov, Gəncə dekorativ – tətbiqi sənət şəxsi muzeyinin direktoru Qalib Bağırov, AMEA Arxeologiya institutunun əməkdaşı Nəsib Muxtarov, Miniatür kitablar muzeyinin direktoru Zərifə Salahova, Azərbaycan tarixi muzeyinin əməkdaşı Madrid Surxayev, Bakı Incəsənət Mərkəzinin nümayəndəsi Rafael Gülməmmədli və mən daxilidim.

       Ilk növbədə qeyd etməliyəm ki, qrupumuzun üzvlərini ayrı-ayrı amerikalı ailələrdə yerləşdirmişdilər. Səfər müddətində mən üç ailəyə qonaq oldum: Sara və Piter Şmidtlərin (10-12 sentyabr), Cim Miller və Calin Strubinin (12-17 sentyabr), Devid və Cudi Sabasların (17-27 sentyabr) evində qaldım. Fürsətdən istifadə edərək, mən bu ailələrə və qrupumuzu səmimiliklə qəbul edib, gözəl şərait yaratdıqlarına görə amerikalılara öz dərin minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm.

        «Ictimai əlaqələr» proqramının meneceri Reyçel Ekerot, onun assistenti isə Deyvid Nufrio, icraçı direktoru Mark Rebstok idi. Onlar bizi öz ölkələrinin mədəni – tarixi abidələri ilə tanış etmək məqsədilə çox rəngarəng və zəngin bir proqram hazırlamışdılar. Səfər müddətində biz, demək olar ki, Sinsinnatidəki, həmçinin Kentukki və Indiana ştatlarındaki əsas muzeylərdə olduq.

       Onlardan bir neçəsi haqqında xüsusi danışmaq istərdim. Biz Sinsinnati Muzey mərkəzinə daxil olan mədəniyyət və incəsənət ocaqlarını gəzdik. Bu mərkəz özündə Sinsinnati Tarix cəmiyyətinin kitabxanasını, Tarix muzeyini, Uşaq muzeyini, Təbiətşünaslıq muzeyini, «Omnimeks» panoramlı kinoteatrını, Sinsinnati bədii muzeyini, Plezent – Xilldə “Shekel village” muzeyini Azadlıq Muzeyini, Müzik – xollun qorunması cəmiyyətini və başqa bu kimi mədəniyyət və incəsənət ocaqlarını birləşdirir. Bütün bu ekskursiyalarda maraqlı ekspozisiyalarla, sərgilərlə tanışlıq bizdə silinməz təəssüratlar oyatdı. Məsələn, Bədii muzeydə gördüyümüz «Petra: itirilmiş daş şəhər» adlı sərgidə minillik tarixə malik olan Petra şəhərinin və nabateyalıların zəngin mədəni ənənələrini əks etdirən eksponatlar nümayiş olunurdu. Burada həm Sinsinnati muzeylərinin Nabateya incəsənətini əks etdirən kolleksiyası, həm də Iordaniya və Misirdən gətirilmiş dəyərli incəsənət əsərləri diqqəti cəlb edir. Muzeydə, həmçinin qədim Qərb və Şərq musiqi alətləri nümayiş olunur, məsələn, çəng, rübab, sitar bu qəbildəndir. Bu, çox böyük kolleksiyadır. Əlamətdardır ki, bu alətlərin çoxu şəxsi kolleksiyalardan muzeyə hədiyyə olunmuşdur. Qeyd etdiyim “Shekel village” isə qapalı dini icmadır. Onlar vaxtilə Ingiltərədən Amerikaya köçüb gəlmişlər. Onların musiqisi çox maraqlıdır. Belə ki, onların oxuduqları qədim ingilis ballada-mahnılarında spiriçuels çizgiləri də öz əksini tapır. Ifa zamanı isə onlar bədənlərini titrədirlər ki, bu da bir növ mənə dərviş oxumalarını xatırlatdı.

       Bundan başqa, Azadlıq Muzeyinə ekskursiya bizdə böyük maraq yaratdı. Həmin muzey bu ilin avqust ayında açılmışdır. Onun tikintisi 110 milyon dollara başa gəlmişdir ki, bu məbləğin yarısından çoxu xeyriyyəçilik hesabına ödənilmişdir. Muzeyin həm binası, həm də ekspozisiyası sanki insanı gələcəyə aparır. Burada, həmçinin, amerika xalqının azadlıq mübarizəsinə həsr olunmuş tarixi film də nümayiş etdirilir. Ekskursiyadan sonra muzeyin əməkdaşları ilə bizim səmimi görüşümüz oldu.

       Daha bir maraqlı görüş Sinsinnati Universitetinin kitabxanasında keçirildi. Biz, həmçinin, Ümumşəhər kitabxanasında da olduq. Bu kitabxana texnikanın ən son tələbləri səviyyəsində avadanlıqla təchiz olunmuş böyük bir binada yerləşir. O, böyük kitab fonduna malikdir və şəhərdə 41 filialı fəaliyyət göstərir. Burada keçirilən görüşdə bizə məlumat verdilər ki, şəhərdəki bir çox muzeylər tədris proqramlarına malikdir. Onlar da ya qrantlar hesabına, ya da Muzey klubunun üzvləri tərəfindən maliyyələşdirilir. Müəyyən günlərdə burada uşaqlar üçün bu və ya digər tarixi hadisəyə həsr olunmuş silsilə proqramlar təşkil olunur. Muzey əməkdaşları, həmçinin, təbliğat işinə böyük diqqət yetirirlər. Belə ki, bütün mədəniyyət və incəsənət ocaqlarında marketinq və reklam üzrə menecer fəaliyyət göstərir. Çoxsaylı sponsorların hesabına nəşr olunan rəngarəng bukletlər də təbliğata xidmət edir. Eyni zamanda, muzeylərin nəzdində kiçik suvenirlər hazırlayan emalatxanalar da fəaliyyət göstərir.

       Sinsinnati Universitetində Musiqi tarixi və nəzəriyyəsi şöbəsinin professorları ilə görüşüm də maraqlı oldu. Mən qısa şəkildə Azərbaycan musiqisinin tarixinə dair məlumat verdim. Bakı Musiqi Akademiyası haqqında danışdım. Universitetin kitabxanasına disklər – Fərhad Bədəlbəylinin, Bəhram Mansurovun, Cavanşir Quliyevin albomlarını, «Leyli və Məcnun» DVD diskini, «Musiqi dünyası» jurnalını Vasif Adıgözəlovun mahnılarından ibarət disklə birgə hədiyyə etdim. BMA-nın elektron kitabxanası saytını, buradakı notları, audio, video materialları nümayiş etdirdim.

       Sinsinnati filarmoniyasında da konsertdə olduq. Sinsinnati Filarmoniyasının Simfonik orkestrinin ifası çox gözəl və təsirli idi. Orkestrin dirijoru milliyyətcə eston olan Paavo Yarvidir. Onun rəhbərliyi altında Bethovenin «Leonora» uvertürası və Sibeliusun xor əsəri səsləndi. Yeri gəlmişkən, qeyd edim ki, həmin əsər Estoniyadan olan kişi xorunun ifasında səsləndi və bu, qeyri-adi bir səslənməyə malik ifa idi. Onu da demək istərdim ki, Sinsinnati Filarmoniyasının iş prinsipi bizimkindən çox fərqlidir. Belə ki, burada simfonik konsertlərlə yanaşı, operalar da göstərilir. Qastrola gələn musiqiçilər də çox olur. Maraqlıdır ki, həm konsertdən əvvəl, həm də fasilələr zamanı filarmoniya sanki bir canlı şou məkanına çevrilir. Burada həm simfonik orkestri təbliğ edən disklərin satışı keçirilir. Eyni zamanda, müxtəlif əşyaların satışı təşkil olunur, bufet fəaliyyət göstərir. Konsertə gələn insanlar belə coşqun mühitdə dirijorla, xormeysterlə söhbətlər aparır, brifinq keçirirlər. Bütün bunların simfonik orkestr ü çün, simfonik musiqinin təbliği üçün mühüm əhəmiyyəti var.

       Səfər proqramı çərçivəsində qrupumuzun təqdimatı da keçirildi. Bu, çox ciddi bir tədbir idi. Belə ki, ilk dəfə olaraq, Azərbaycan mədəniyyəti və incəsənətinə dair maretiallar belə kompleks şəkildə Amerika ictimaiyyətinə təqdim olunurdu. Tədbirdə 70-ə yaxın amerikalı iştirak edirdi. Onu da deyim ki, tədbirin əvvəlində «Musiqi Dünyası»nın internet saytı sayəsində Azərbaycan Respublikasının himni səsləndi. Amerikalı həmkarlarımıza Azərbaycan mədəniyyət və incəsənətinə dair fotomateriallar, xalça məmulatı nümunələri, miniatür kitablar, ingilis dilində bukletlər, Miniatür kitab muzeyinin fotoalbomu, Azərbaycanın xəritəsi, Azərbaycanın milli musiqi alətlərinə həsr olunmuş disk təqdim olundu.

       Bundan başqa, «Musiqi Dünyası» internet jurnalının səhifələri ilə tanışlıq oldu. Burada verilmiş tezis xarakterli mühazirələrlə yanaşı, kompüter texnologiyası sayəsində Azərbaycan xalçaları, təsviri sənət əsərləri, qayaüstü rəsmlər, Azərbaycan milli musiqi xəzinəsinin inciləri ekranda göstərildi. Qara Qarayevin baletlərindən parçalar, Vaqif Mustafazadənin musiqisi, Məcnun Kərimovun rəhbərlik etdiyi Qədim musiqi alətləri ansamblının çıxışı səsləndirildi. Bütün bunlar amerikalılar tərəfindən maraqla qarşılanırdı. Biz Azərbaycanın mədəniyyəti və incəsənəti ilə yanaşı, həmçinin respublikamızın bu günkü həyatına, reallıqlarına, iyirmi faiz torpaqlarımızın erməni işğalçıları tərəfindən zəbt olunmasına dair söhbətlər apardıq. Natəvanın, Üzeyir Hacıbəyovun və Bülbülün güllələnmiş heykəllərini, erməni vandalizmini və düşmən tapdağı altında qalmış torpaqlarımızın vəziyyətini, qaçqın və məcburi köçkünlərin ağır həyat tərzini əks etdirən fotosərgini amerikalılara təqdim etdik. Bu materiallar onlarda böyük həyəcan və təəssüf hissləri oyatdı.

       Təqdimat mərasimində am erikalılar bizim rəy kitabına öz ürək sözlərini də yazdılar. Ümumiyyətlə, xalqlarımızın bir-birini tanımasına, mədəniyyətlərin yaxınlaşmasına xidmət edən bu tədbir hamıda böyük ruh yüksəkliyi oyatdı və səmimiliyi ilə yadda qaldı.

       Vətənə qayıtmazdan əvvəl isə Amerika tərəfinin şəhərin ən görkəmli yerlərindən birində, Qolf klubda təşkil etdiyi mərasimdə bizə proqramı başa çatdırdığımıza dair sertifikat verildi.

       Şəhər merinin mərasim iştirakçılarına ünvanlanmış məktubu da oxundu. Məktubda belə bir diqqətəlayiq fikir vardı ki, «sentyabr ayı amerikalılar və azərbaycanlılar arasında dostluq əlaqələrinin möhkəmləndiyi vaxt kimi tarixə düşəcək». Bu mərasim çox səmimi keçdi. Azərbaycan nümayəndələri çıxış edərək, amerikalılarla görüşlərdən aldıqları xoş təəssüratlarla bölüşdülər. Proqramın rəhbərlərinə və təşkilatçilarına öz minnətdarlıqlarını ifadə etdilər. Lakin təəssüf hissi ilə qeyd olundu ki, amerikalılar Azərbaycanla, onun problemlərilə, mədəniyyəti ilə çox az tanışdırlar.

       Əlbəttə ki, bu boşluğu aradan qaldırmaq üçün qüvvəmizi, bacarığımızı, imksanlarımızı əsirgəməməliyik. Düşünürəm ki, amerikalı dostlarımızın təcrübəsini öyrənməli, öz işimizi müasir tələblər səviyyəsində qurmalı, ölkəmizin mədəniyyətini və incəsənətini yüksək nailiyyətlərlə zənginləşdirərək onu dünyaya tanıtmalıyıq.

Tariyel MƏMMƏDOV

BEYNƏLXALQ ƏLAQƏLƏR

       Türkiyənin Diyarbəkir şəhərində 2004-cü ilin 20-22 mayında Beynəlxalq «Oğuzlardan Osmanlıya. Diyarbəkir» simpoziumu keçirilmişdir. Simpoziumun işində Azərbaycan, Rusiya, Türkmənistan, Iran alimləri iştirak etmişlər. Simpoziumun açılışında Bakı Musiqi Akademiyasının elmi-tədqiqat və yaradıcılıq işləri üzrə prorektoru, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Gülnaz Abdullazadə «Oğuz abidəsinin Azərbaycan kökləri» mövzusunda, plenar iclaslarda Bakı Musiqi Akademiyasının elmi katibi, sənətşünaslıq namizədi, dosent Fərəh Əliyeva «Oğuz ənənəsinin Azərbaycan musiqisində təcəssümü» mövzusunda, Bakı Musiqi Akademiyasının dissertantı Ilhamə Məmmədli «Kitabi Dədə Qorqud dastanında qopuzun rolu» mövzusunda məruzələrlə çıxış etmişlər.

       Beynəlxalq konfransda diqqət mərkəzinə çəkilən əsas mövzular – Türkiyənin ən qədim tarixə və mədəniyyət əlaqələrinə malik Diyarbəkirin qədim zamanlardan Osmanlı dövlətinə kimi olan siyasi və iqtisadi vəziyyəti, incəsənəti, ədəbiyyat və maddi mədəniyyət nümunələri araşdırıldı. Azərbaycan alimləri də simpoziumun işində uğurla çıxış etmişlər. Qeyd edək ki, hal-hazırda Türkiyə Universitetlərində çalışan Azərbaycan alimləri də fəal idilər. Üç gün davam edən simpoziumda musiqi ilə bağlı məruzələri BMA-nın nümayəndələri təqdim etdilər.

       Diyarbəkir, Mardin, Həsənkeyf kimi qədim şəhərlərin tarixi abidələri ilə tanışlıq, gəzinti bu yerlərin bəşər sivilizasiyasının mərkəzlərindən biri kimi dəyəri və əhəmiyyətini bir daha nümayiş etdirdi. Simpozium iştirakçıları üçün təşkil edilmiş türk xalq musiqisi konserti də çox maraqlı oldu.

       2004-cü il sentyabrın 24-26-da Türkiyənin Qars şəhərində keçirilən Ikinci Kars Qurultayında «Qafqaz musiqisi və konservatoriyalararası işbirliyi» bölümündə Bakı Musiqi Akademiyasının elmi-tədqiqat və yaradıcılıq işləri üzrə prorektoru, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Gülnaz Abdullazadə «Ölkələrarası mədəniyyət körpüsü», Bakı Musiqi Akademiyasının elmi katibı, sənətşünaslıq namizədi, dosent Fərəh Əliyeva «Bakı Musiqi Akademiyası ilə Türkiyə konservatoriyaları arasında əlaqələr» mövzusunda çıxışlar etmişlər. Qurultayla eyni vaxtdla keçirilən «Qafqaz Kültürleri Festivalı»nda «Aysel» rəqs qrupu, respublikanın əməkdar artisti Zakir Mirzəyev (qarmon), xanəndələrdən Nuriyyə Hüseynova, Rövşən Məmmədov, tarzən Elçin Nağıyev və kamançaçalan Fəridə Məlikova iştirak etmişlər.

       Kars Qurultayı çərçivəsində qurultayın işinə qatılmış erməni nümayəndələri və onların Qarsdakı müttəfiqləri Qars və Ermənistan sərhədlərinin açılması ətrafında çıxışlar edir və ictimai fikri də bu proyekti dəstəkləməyə çağırırdılar. Lakin qurultayın iclasında Azərbaycanın Qarsdakı konsulu Həsən Zeynalovun məntiqli çıxışı bu planları pozdu. Ermənistanı az qala Qarsın iqtisadi yüksəlişinin təminatı olacağına, sərhədlərin Qafqazdakı siyasi problemlərlə əlaqəsi olmayan, sadəcə iqtisadi-mədəni proyekt olacağını söyləyənlərə Türkiyə və Azərbaycan alimləri, qurultayın işində iştirak edən Türkiyə Xarici Işlər Nazirliyinin nümayəndəsi də tutarlı cavab verdi. Bu səpkidə davam edən mübahisələri Ermənistan Konservatoriyasının prorektorunun «Sarı gəlin» xalq mahnısının erməni mənşəli olduğunu deməsi daha da kəskinləşdirdi. Türkiyənin mətbuat nümayəndəsinə verdiyi müsahibədə professor Gülnaz Abdullazadə erməni dilində «sarı» və «gəlin» sözlərinin olmaması vurğuladı və fikrinə dav am edərək dedi ki: «mən onlara demirəm ki, bizim bu xalq mahnısını oxumayın! Oxusunlar, amma ona sahib çıxmaq təcavüzdür. Çünki musiqi bir elmdir və onun əsl kökləri bəlli olmalıdır». Bu haqda Qarsın «Öndər» qəzetinin 27 sentyabr tarixli sayında da məlumat dərc edilmişdir.

       Elm və incəsənət sahəsində Azərbaycanla Türkiyə arasında olan belə nüfuzlu beynəlxalq əlaqələr iki ölkə arasında dostluq münasibətlərinin yaradılmasında və əməkdaşlıqda böyük məna kəsb edir və əhəmiyyətli rol oynayır. Fikrimizcə, həm Şərq, həm də Qərbi Avropa ölkələri, xüsusən Rusiya ilə bu cür elmi simpoziumlar və festivallar vasitəsilə mədəni və dostluq əlaqələrinin genişləndirilməsi vaxtı gəlib çatmışdır.

Material hazırladı
Fərəh ƏLIYEVA

TEHRAN, ISFAHAN VƏ ŞIRAZDAN GƏLƏN SƏDALAR

       2004-cü il yanvar ayının ortalarında Tehrandan mənə zəng vurdudar. Danışan Tehranın tanınmış müğənnisi və qarmon çalanı Rəhim Şəhriyari idi.

       - Tofiq müəllim! Sizə bir şad xəbər vermək istəyirəm: Iran Mədəniyyət Nazirliyi Sizi Iran Islam Respublikasında keçirilən XIX beynəlxalq musiqi festivalında iştirak etmək üçün dəvət edir.

       Tədbirə həmçinin professor Ağaverdi Paşayevin rəhbərliyi ilə Azərbayca Dövlət Filarmoniyası xalq çalğı alətlərin orkestri, eləcə də respublikanın xalq artistlərindən professor, görkəmli tarzən Ramiz Quliyev, müğənnilərdən Samir Cəfərov və Nəzər Bəylərov da dəvət olunmuşdular. Festival fevralın 6-13-dək davam edəcəkdi. Tehranda Iran Mədəniyyət Nazirliyinin nümayəndələri Azərbaycandan gələn incəsənət ustalarını səmimi qarşıladılar. Onu da deyim ki, Iranda keçirilən beynəlxalq festivalda doqquz ölkənin Hollandiya, Italiya, Rusiya, Ukrayna, Rumıniya, Almaniya, Tacikistan, Azərbaycan və Iranın nümayədələri iştirak edirdi.

       Biz Tehranda olarkən ölkənin məşhur musiqiçiləri ilə görüşdük. Nümayəndə heyətimiz Xalq çalğı alətləri orkestrinin bədii rəhbəri və baş dirijoru professor Ağaverdi Paşayevin tərtib etdiyi rəngarəng proqramla çıxış etdi. Proqrama Azərbaycan bəstəkarlarının mahnıları, orkestr üçün yazılmış əsərləri və xalq mahnıları daxil edilmişdi. Repertuarda böyük bəstəkar Üzeyir Hacıbəyovun “Koroğlu” operasından “Uvertüra” və “Cəngi”, Fikrət Əmirovun “1001 gecə” baletindən rəqslər, Vasif Adıgözəlovun “Qarabağ şikəstəsi” oratoriyasından bir hissə, Həsən Rzayevin “Çahargah rapsodiyası”, Süleyman Ələsgərovun “Poema” və 3 hissədən ibarət Əhməd Bakıxanovun xatirəsinə həsr olunmuş tar ilə xalq çalğı alətləri orkestri üçün 1 saylı “Konsert”i əsas yer tutdu. Bundan əlavə festivalda bəstəkarlarımızdan Üzeyir Hacıbəyov, Fikrət Əmirov, Rauf Hacıyev, Tofiq Quliyev, Vasif Adıgözəlov, Hacı Xanməmmədov, Tofiq Bakıxanov, Telman Hacıyev, Cahangir Cahangirov və Qəmbər Hüseynlinin mahnıları səsləndi. Azərbaycan musiqiçiləri fevralın 6-7-də Tehranın “Talar Vəhdət” və “Fərhəng” sarayında, 9 fevralda Isfahanda “Sipahan sinema”da, 11 fevralda Şirazda “Hafez Talar” bədii konsert salonlarında çıxış etdilər. Demək olar ki, ifa olunmuş hər bir musiqi nömrəsi Iran dinləyiciləri tərəfindən arası kəsilmədən alqışlarla və gül-çiçəklə qarşılanırdı. Orkestrin hazırladığı proqram yüksək professional səviyyədə səslənirdi. Arada “Yaşasın Azərbaycan”, “Afərin ustadlara” replikaları eşidilirdi. Maraqlıdır ki, görkəmli, dünya şöhrətli tarzən Ramiz Quliyev səhnəyə daxil olanda tamaşaçılar ayağa qalxıb “Ramiz Quliyev, Ramiz Quliyev!” deyirdilər, sənətkara olan hörmət və ehtiramlarını sürəkli alqışlarla bildirirdilər. Ramiz Quliyevin ifa etdiyi mahnılardan: V.Adıgözəlovun “Qərənfil” və Qəmbər Hüseynlinin “Ilk məhəbbət” müqəddiməsi və dinləyiciləri valeh edirdi. Tofiq Bakıxanovun üç hissədən ibarət tar ilə orkestr üçün yazdığı “Konsert”in ifası dinləyicilər tərəfindən rəğbətlə və gurultulu alqışlarla qarşılandı. Iranda belə əsər i ifa etmək çox məsuliyyət tələb edir. Ramiz Quliyev və xalq çalğı alətləri orkestrinin ifasında bu konsert dinləyicilərin ürəyini riqqətə gətirdi. Dinləyicilər arada replika ataraq “Əlin-qolun var olsun”, deyə öz hisslərini büruzə verirdilər. Hətta əsərin lirik hissələri ifa olunarkən tamaşaçıların emosiyalarını cilovlaya bilməyib göz yaşı axıtdığının şahidi oldum. Bu ondan irəlir gəlir ki, Ramiz müəllimin məharətlə, böyük ustalıqla ifa etdiyi bu əsər “Bayatı-Şiraz” muğamının əsasında yazılmışdır. Orkestrin bədii rəhbəri tar ilə orkestr üçün “Konsert”in “Bayatı-Şiraz” muğamı üzərində yazıldığını elan etdikdə tamaşaçılar ayağa qalxaraq alqışladılar. Çünki, “Bayatı-Şiraz” muğamı hər iki ölkənin xalqı üçün əziz və doğmadır.

       Proqramdakı mahnılardan “Azərbaycan”, “Sənə də qalmaz”, “Lalələr”, xalq mahnısı “Evləri var xanə-xanə”, “Sənsiz” istedadlı müğənni Samir Cəfərov tərəfindən məharətlə ifa edildi. Eləcə də gənc xanəndə Nəzər Bəylərovun ifasında Tofiq Bakıxanovun “Gözəlliklər məskəni”, Fikrət Əmirovun “Kor ərəbin mahnısı”nı dinləyicilər alqışlarla qarşıladılar. Repertuarda olan instrumental əsərləri orkestrin müşayiəti ilə ifa edən solistlər: Xəyyam Məmmədov (kamança), Çinarə Mütəllibova (kanon) Çingiz Əliyev (zurna) orkestrin konsertmeysteri Əhməd Bakıxanov adına müsabiqənin laureatı Ələkbər Ələkbərov (tar), eləcə də balaban alətindən ibarət kvartet dinləyicilərin alqışlarına səbəb oldu. Tehranda festivalın açılışı günü ölkəmizin Irandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Abbasəli Həsənov da var idi. Cənab Abbasəli Həsənov konsert proqramı sona çatdıqdan sonra səhnəyə dəvət olundu. O, Azərbaycan Respublikasının incəsənət xadimlərini təbrik edərək ifa olunmuş əsərlərin yüksək səviyyədə di nləyicilərə çatdırdıqlarına görə ifaçılara öz təşəkkürünü bildirdi.

       Biz Iranda olarkən vaxtımızı səmərəli keçirdik. Tehranın gözəl parkları, tarixi yerlərini, Isfahanda Şah Abbasın 40 sütun sarayını, muzeyləri, körpüləri, Şirazın mənzərəli yerlərini, o cümlədən Iranın məşhur klassik şairlərini də ziyarət etdik.

       Son zamanlar Azərbaycan Respublikası və Iran Islam Respublikasının mədəniyyət əlaqələri yüksələn xəttlə inkişaf edir. Bu da ölkələrimiz arasında mövcud əlaqələrin daha da möhkəmlənməsinə xidmət edir. Bizim iştirak etdiyimiz XIX Beynəlxalq musiqi festivalına görə Azərbaycan incəsənət ustaları adından hər iki ölkənin Mədəniyyət Nazirliyinə, eləcə də Iran Islam Respublikasının Azərbaycandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Əhəd Qəzaiyə və Iranın Azərbaycandakı səfirliyinin mədəniyyət mərkəzinin sədri Seyyid Ələkbər Ocaqnejada dərin təşəkkürümüzü və ehtiramımızı bildiririk.

Tofiq BAKIXANOV

IRAN SƏFƏRININ TƏƏSSURATLARI

       Bu ilin iyun ayında bir qrup Azərbaycan alimləri Iran Islam Respublikasının Imam Xomeyni adına Imdad Komitəsinin Azərbaycan Respublikasındakı nümayəndəliyi tərəfindən Irana rəsmi səfərə dəvət olunmuşdu. Azərbaycan nümayəndə heyətinin rəhbəri Respublika Təhsil Şurasının sədri professor Əjdər Ağayev idi. Nümayəndə heyətinin tərkibində 20 nəfər elm, mədəniyyət və təhsilin müxtəlif sahələrində çalışan tanınmış alimlərimiz təmsil olunmuşdu.

       Səfərdə məqsəd iki qonşu dövlət arasında mədəni əlaqələrin daha geniş surətdə inkişafına elm və təhsil sahələrində əməkdaşlığın möhkəmlənməsinə yardım göstərməkdən ibarət idi. Səfərin təşkilatçiları Azərbaycanlı alimləri Iranın zəngin mədəniyyəti, elm və təhsil ocaqları ilə daha yaxından tanış etmək üçün maraqlı proqram hazırlamışdılar. Nümayəndə heyətimiz Iranın bir neçə böyük şəhərlərində – Tehran, Məşhəd, Qum, Tus, Nişapur, Təbriz, Ərdəbildə oldu.

       Hər şeydən əvvəl, onu deyim ki, biz ilk növbədə Məşhəd şəhərində Həzrəti Imam Rzanın ziyarətgahına getdik. Astani – Qüdsi –Rəzəvi adlanan bu böyük kompleks çox geniş sahəni əhatə edir. Sənətkarlıqla tikilmiş və bəzədilmiş bu kompleks ümumilikdə zəngin bir muzeydir. Astani – Qüdsi – Rəzəvinin ziyarətgah və namaz yerlərindən başqa, Mərkəzi kitabxanası, muzeyləri, Islam elmləri Universiteti, «Gövhər şad» məscidi və digər bölmələri vardır. Mərkəzi kitabxana ən son texnologiya ilə qurulmuş zəngin bilik ocağıdır. Bizə mədrəsənin oxu zalında ziyarətgah haqqında şərhlə və video vasitələrlə məlumatlar verildi.

       Qum şəhərində də Imam Rzanın bacısı Məsumə xanımın ziyarətində olduq. Onun da məzarı əsil sənət əsəri olan tiktnti-kompleksdə yerləşir. Qum şəhərində yerləşən əlyazmalar kitabxanasına getdik. Həmin kitabxananın yaradıcısı Ayətullah Əl – Uzma Mərəşi Nəcəfi bütün dini kitabları, müxtəlif elm sahələrinə aid qədim əlyazmalarını əldə edərək, 35 minlik nadir nüsxələr toplamışdır. Biz burada olarkən, Quranın ilk əlyazma nüsxələri, «Avesta»nın dəriyə yazılmış ilk əlyazma nüsxəsi və digər dəyərli incilərlə tanış olduq. Onu da deyim ki, bu əlyazmaları kitabxanası məzmunca fond xarakterlidir. Kitabları qoruma, bərpa etmə işləri görülür.

       Tehranda Imdad Komitəsinin təhsil ocağında iranlı həmkarlarımızla rəsmi görüş keçirildi. Görüşdə Imdad Komitəsi Mərkəzi Şurasının üzvü, icraiyyə işlərinin rəisi, millət vəkili cənab Hacı Nəyiri, Iran Islam Respublikası Xarici işlər nazirinin müavini, Xəzəryanı ölkələr üzrə məsul cənab Səfəri, Imdad Komitəsi sədrinin beynəlxalq məsələlər üzrə müavini cənab Ənvəri, Azərbaycan nümayəndəliyinin rəhbəri cənab Kazımzadə və digər məsul şəxslər iştirak edirdilər. Bu görüşdə Iran – Azərbaycan əlaqələrindən, bütün sahələrdə bu əlaqələrin genişləndirilməsinin vacibliyindən danışıldı. Çox səmimi söhbət əsnasında müəllimlərin, alimlərin əməyi yüksək qiymətləndirildi, qeyd olundu ki, yalnız elmlə bəşəriyyət, insanlar irəli gedə bilərlər.

       Tehranda olarkən, tarixi yerləri, muzeyləri gəzdik. Imam Xomeyninin məzarını ziyarət etdik. Imam Xomeyninin evi, məişəti, yaşayış tərzi, fəaliyyəti ilə tanışlıq bizim bu böyük şəxsiyyət haqqında bilgilərimizi xeyli genişləndirdi. Biz, həmçinin, 120 inqilab şəhidinin xatirə kompleksində olduq, şəhidlərin ruhuna dualar oxuduq.

       Tus şəhərində dahi şair Firdovsinin, Nişapur şəhərində böyük alim və şair Ömər Xəyyamın xatirə – komplekslərinin və görkəmli dini – mədəni tarixi yerlərin ziyarəti hər birimizdə böyük maraq doğurdu.

       Tehran şəhərində özəl çap evi, IRNA informasiya agentliyi ilə tanışlığımız böyük təəssurat oyatdı. Bu çap evi texnologiyasının genişliyi və modernləşməsinə, istehsal gücünə görə dünyada dördüncü yeri tutur. Burada əsasən dərsliklər, elmi və bədii ədəbiyyat nəşr edilir. Eləcə də məktəblilər üçün qəzet və jurnallar çap olunur.

       Təbrizə səfərimiz də silinməz təsir yaratdı. Burada Azərbaycan tarixi muzeyi və Təbrizin tarixi yerləri ilə tanış olduq. Tarix muzeyində saxlanılan maraqlı eksponatlardan Şah Ismayıl Xətainin silahları və geyimləri diqqətimizi cəlb etdi.

       Təbrizdə, həmçinin, tuncdan işlənmiş heykəltaraşlıq əsərləri muzeyində də olduq. Eyni zamanda, şairlər məzarlığını – Xaqani Şirvaninin, Mücirəddin Beyləqaninin, Xətib Təbrizinin, M.Şəhriyarın və digər sənətkarların məzarlarını ziyarət etdik. M.Şəhriyarın qəbir–məqbərəsi kompleksin mərkəzində yerləşir. Buradakı kiçik kitab mağazasında fars və Azərbaycan dillərində kitablar satılır.

       Təbrizdəki Inqilab evi deyilən muzey də marağımıza səbəb oldu. Bu evin sahibi. Hacı Mehdi öz mülkünü vaxtilə Səttar xan, Bağır xan kimi azadlıq mübarizlərinə verib, onlar burada mərkəzi rəhbərlik qərərgahı qurublar. Indi muzeydə onların əşyaları, sənədləri, silahları saxlanılır.

       Ərdəbildə isə biz Şeyx Səfiəddin kompleksinə baxdıq. Şeyx bu xanəgahda 35 il öz şagirdlərinin tərbiyəsi ilə məşğul olub. Şeyx Səfiəddinin, onun oğlunun, həmçinin onun nəslindən olan Şah Ismayıl Xətainin və bu nəslin digər nümayəndələrinin qəbrləri bu kompleksdədir.

       Beləliklə, Iran səfərimiz xoş xatirələrlə yaddaşlarımızda dərin iz buraxdı. Biz bu səfərdən zəngin təəssuratlarla qayıtdıq. Fürsətdən istifadə edərək, mən səfərin təşkilatçilarına – Iran Islam Respublikasının Imam Xomeyni adına Imdad Komitəsinin rəhbərliyinə və əməkdaşlarına öz minnətdarlığımı bildirmək və onlara xalqlarımız arasında dostluğun, elmi – mədəni əlaqələrin möhkəmləndirilməsi yolunda böyük qüvvə və uğurlar arzu etmək istərdim.