21 mart`ta Türkiyenin Anadolu ve Trakya kesimlerinde bahar, yeni yil ve Hz. Ali`nin dogusu ile bagli Nevruz merasimi yapilmaktadir.

       Nevruz kutlama hazirliklari Azerbaycan`da oldugu gibi uzun bir hazirlik sürecine yayilmiyor. 4 ana unsur (od, su, toprak ve yel) asasinda yapilan ara ritüeller yoktur. (Serhat/Igdir bölgesi Azeri kutlamalari haric). Nevruz kutlama hazirliklari 21 marta bir hafta kala. Kara carsamba martta ile (21 marta en yakin carsamba) baslar. Nevruz`a dair bütün icra ve yaraticilik 20-21 mart kutlamalarinda kendisini aks ettirir.

       Nevruz, Türkiye`nin dogu ve güneydogu bölgelerinde Kurmanci (Kürtce)`nin konusuldugu alanlarda sersale (yeniyil) Kirmancki/dimili (Zazaca)`nin konusuldugu alanlarda ise genellikle Newê marti (9 mart/Rumi Takvime göre) vb. adlarla kutlanmaktadir. Orta ve Bati Anadolu ile Trakya`da ise Nevruz, Nevruz Sultan, Cigdem Gezdirme, Baddem, Kaba Yel, 9 mart, Ezel Bahar vd. adlarla kutlanmaktadir.

       Anadolu ve Trakya Türk Alevi-Bektasileri ise genellikle Nevruz`u Hz. Ali`nin dogusu, yeni yil ve bahar bayrami olarak kutlarlar. Sunni Türkler (yörük, türkmen vd.) ise bahar bayrami ve yeni yil olarak kutlamaktadirlar.

       Anadolu Nevruz Kutlamalari silsilei Azerbaycan Nevruz kutlamalari gibi komplike degildir. Daha kisa bir hazirlik süreci ve daha az merasimlerden olusur. Bati Anadolu ve Trakya Alevi-Bektasilerinin Nevruz Sultan Cemi bu kutlamalar icinde programsal olarak en zengin olanidir.

       Anadolu`da da nevruz sosyal degerlerin ortak paydasidir. Özgürlük, adalet, esitlik, baris, aydinlik, bolluk-beraket, saglik-sifa, dogus-dirilis, dayanisma vb. deger ve kavramlarin ortak kodudur. Yer yer ayri ad ve bicim altinda kutlansa da, yeniye kavusmanin, dilek ve temenninin bayramidir.

       Orta Anadolu`nun çorum ilinde yaptigimiz alan arastirmalarinda Nevruz “Cigdem Gezdirme“ olarak bilinir. Cigdem gezdirme esnasinda su mani okunur:

       „Cigdem cigdem cicecek

       Ebem oglu göcecek

       Bir verenin kizi olsun

       Iki verenin oglu olsun

       Kiz catlasin ölsün

       Oglan yanimiza yoldas kalsin“¹



       Yaptigimiz alan calismasinda Corum ili ve civarinda bir cok yerde 21 mart bahar kutlamalari yapilmasina ragmen, Nevruz adi bilinmiyor. „Cigdem Gezdirme“ adi altinda cocuklarca dikenli bir cali cigdem ile süslendirilip ev ev gezdirilerek ve mani okunarak kutlama yapilmaktadir. Alevilerin yogun yasadigi bu ilde Nevruz Cemi yapilmamaktadir.

       Cigdem kutsal bir nesne, baharin müjdecisidir. Ona hürmet edilir. Koklanir ve “Hos geldin” denilir.

       Cocuklar Cigdem Gezdirme esnasinda evlerden topladiklari paylari ve yiyecek nesnelerini ortakca pisirir ve paylasirlar. Cocuklar imece ve paylasmanin duygusunu „Cigdem Gezdirme“ günlerinde yasarlar.

       Sivas ili kangal ilcesi Büyükyurt köyü ve cevre köylerde yaptigimiz alan calismasinda da 21 mart kutlamalari ile bagli Nevruz sözcügüne rastlayamadik. 21 martta pasif olarak yaptiklari bahar senligine „Kaba Yel“ demektedirler. Kaynak kisiler bu günlerde Nevruz cicegi topladiklarini, kaba Yel öncesi evde temizlik yaptiklarini, 21 mart ile ilgili cem yapmadiklarini aktarmaktadirlar. ²

       Yozgat ili Cekerek Ilcesi`nden Sadik Kiyak ile yaptigimiz röportajda; 21 mart Kaba Yel adi ile anilmaktadir. Hz. Ali`nin dogumu icin de cem yapildigini, „Cigdem Gezdirme“ geleneginin oldugunu, 21 martta Nevruz ve Nergiz cicegi topladiklarini aktarmaktadir.

       Tokat ili Turhal ilcesi Erikli Köyü ve civarinda yaptigimiz alan calismalarinda ise 21 mart „Baddem“ adi altinda anilmaktadir. Kaynak kisiler Nevruz ve Hz. Ali ile 21 mart iliskisine rastlamadiklarini ifade etmekdedirler. „Baddem“ ya da „Gavur Baddemi“ olarak adlandirilan 21 martta kizlar su maniyi okurlar:

       „Hicek hicek hic ola

       Ici disi gül ola

       Hicege gidenlerin

       Hacati kabul ola³



       Tokat ili Zile ilcesi Güzelbeyli köyünde ise kaynak kisiler „Baddem“ adi altinda Sirac Alevilerince 21 martin kutlandigini aktardilar. Nevruz`u „Top Cemi“ adi altinda Hz. Ali`nin dogusu ve hilafeti alisi ile bagli kutladiklarini, Cemde 12 hizmetin görüldügünü, asiklarin cemin “anlati” kisminda Nevruziyeler okuduklarini aktardilar. Sazli icranin yapildigi Nevruz Cemi`nde akunan Nevruziyelerde Bahar, yeni yil ve Hz. Ali temalari hakimdir. Kaynak kisiler Cemlerin daha evvel Erdebil Tekkesi`nden gelen pirlerce yürütüldügünü aktarmaktadirlar.

       Gencler Nevruz`da cigdem sökerler, cigdem manilerini okurlar, Top Cemi tabiri, Cemde top seklinde helva dagitildigi icin kullanilmaktadir. ⁴

       Burdur ili merkez Burc mahallesinde Mehmet Turan Dede`den yaptigimiz derlemeler oldukca ilginctir. Seyh Ahmet Dede Ocagina bagli olan M. Turan Nevruz`u söyle anlatiyor: