Вокал санаты ижра аланында юнемли йере сащиптир. Бу сырада онун ифаде тарзынын инсан сесийле баьлы олдуьу асырлар бойу тарищин щер дюнеминде диккат чекмиштир. Инсан сеси даима сищирли бир чекижилик меркези щалине эелмиштир. Сесин ащенэи ве эцзеллиьи иле сечилен бу санат далы солистлик эеленеьини йаратып ижра сырасында бирбиринден фарклы олан вокал мектеплерини ортайа чыкартмышты. Бунларын фарклы юзелликлерини неден олуштуьуну дцшцндцьцмцзде илк юнже тарищи эечмишимизе, жоьрафи кошуллара, юрф адет ве эеленеклере курулмуш окуллары вб.. конулар аклымыза эелмектедир. Щанэи ижра тарзларыны кулланмалыдыр ки професйонел ижра санатчысы статцсцне йцкселмелидир. Диьер меселелер бу проблеми дащада деринлештирир. Еьер биз доьу ве баты ижра услупларындан йарарланарак щанэи аландан чыкарсак чыкалым бу ижра услуплары уйэун олур.

        18. ве 19 йцзйыллара кадар доьу ве баты меденийетине улашманын йоллары там оларак олушамамыш илим ве текник ачыдан илерлеме мцмкцн олмамыштыр. Мевжут олан ики эеленек фарклы шекиллерде йолларына девам етмишлердир. Факат 19. йцзйылдан башлайарак бу аланда олан илерлейишлер доьу тарафындан мерак уйандырды: Аврупа ифаде услубуну уйэулайан вокал окуллары чешитли мусики ъанырларында юзцнц эюстерир. Бюйлеки Мащны, Романс, опера, оперет вб. бу эеленек соло, енстрцментал, сенфоник оркестра йада коро ешлиьинде сюйленебилир. Доьу мусикисинден фарклы оларак Аврупа вокал ижражысына чок сеслилик, полифоник услубу мевжуттур. Килисе мусики эеленеклерине баьлы олдуьуна бакмайарак вокал санатында бцйцк дюнцш йаратып: щем килисе вокал мектеплеринин йаранмасына щем де юзел ифаде тарзына- чок сесли полифоник королар ве надир йцксек сесе сащип олан солистлери ортайа чыкарыр. Бурада щем чожуклар щемде йетишкин кишилер иштирак едийорларды. Буна бензер окулларда килисенин дышында, йа мусики ожаклары йада юзел шекилде чалышыйорларды. Бу окулларын исимлери тарищте силинмейип буэцн онларын не дереже Тцркийе ве Азербайжан вокал окулларын йаранмасында ве илерлейишинде ролцнцн олуп олмамасы щатта бу чалышманын эелиштирилмесинин вакти артык эелмиштир.

        Баты вокал эеленеклеринден сюз едеркен Италйа вокал окулу етрафында “Белканто” ифаде услубу цзеринде курулмасы ве бу услуба там оларак Аврупа цлкелеринин риайет етмелери бир анламда кабул едилебилир. Йакын доьу цлкелерини тешкил еден Тцркийе ве Азербайжан вокал ижра тарзыйла ве сес чыкартма тарзыйла “белкантодан” фарклыдыр. Фарклылыкларындан бири коро, полифоник услубуйла сюйленмеси доьуйа баьлы олмайан бир сцрц коллары мейдана эетирмиштир: Солфеъ, армони, полифони вс. бунун йанында вокал ижрасынын щанэи физйолоъи, метадолоъи ве текник унсурлары бунларла бирликте эцндеме эелмектедир. Бунларын вокал текниьине насыл тесир еттиьи бу чалышмада юнемли йер тутмактадыр.

        Бу чалышмада илк юнже вокал тарищине, онун эюрцш аланында олан опера санатынын илерлемесинде ве вокал еьитимини тешкил еден окулларда заманын эереклерине уйэун олан йениликлере юзел йер верилмиштир.

        Бу араштырмада Тцрк ижра санатына юнемли йер верилмиштир. Юйлеки Тцрк Санат ве Тцрк Щалк Мусикисинин вокал ижрасынын кендине щас ве ижра тарзыны белирли бир шекилде эюстермек ичин араштырыжы, анкентлештирме услубундан файдаланмыш ве ехперимент йолуйла илми чалышмаларыны зенэинлештирмиштир.

        Илк чаь тапынакларындаки ресимлерден анладыьымыза эюре вокал мцзик тарищинин чок ески дюнемлере дайандыьыны эюрмектейиз. 15. йцзйылда чалэы мцзиьинин йасакланмасы иле вокал мцзикте сесликле килиселерде еэеменлик саьламыштыр. Бу йцзйылда килисенин еэеменлиьинден куртуларак дини ве диндышы мцзик оларак айрылмыштыр. Айны заманда инсан сеси юнем казанмыш ве шаркыжылык бир меслек оларак ортайа чыкмыштыр.

        Вокал мцзиьин эелишмеси ве системлештирилмеси ичин илк оларак Италйада окуллар ачылмыш, бу окулларда вокал санат эелишим эюстеререк сес денейимине баьлы бир лиризим юнем казанмыштыр. 17. йцзйылда эелишен бу ситиле Бел-жанто (Эцзел шаркы сюйлеме санаты) текниьи денмиштир. Вокал бичимде Лиедлер йазылмайа башланмыш, романтик акымын юнжцсц олмуштур. Опера санаты 18. йцзйылда зирвейе отурмуш Режистатиф ве Лиед форму дюнеме дамэасыны вурмуштур. Вокал еьитимин эелишмесинде Исвичрели мцзисйен Щанс Эеорэ Наполи Аврупада вокал окулларын ачылмасында юнжц олмуш бу окулларда цнлц сес санатчылары йетишмиштир. Илк вокал метотлары мадриэаллар ве арйалар цзеринде йазылмыштыр.

        19. Италйан вокал санатында опера санат далында йетишен йени методлар ортайа конарак едебийат ве естетик бакымындан йени бир анлайыш эетирилмиштир. Рамонун естетик бакышы опера санатына йени бир анлайыш казандырмыштыр. Алманйада Италйан Бел-жанто текниьинден еткиленерек бу текниьи кенди мцзиьине уйэуламак ичин окуллар ачмыш. Алман еколцнцн доьмасы ве эелишмеси ичин илк адым атылмыштыр. Мцзик драм санатынын юнемли исимлеринден Луллй ве Элук Белжанто текниьинден файдаланарак фарклы йениликлере йюнелмиштир.

        Франсызлар улусал опера санатынын эелишмесинде ачылан окулларда Белжанто текниьи кулланылмыш, мцзикли драм санаты системлештиререк улусал опера санаты ортайа конмуштур. Рус ве Совйет вокал санатынын кендине щас юзелликлерини ве текниклерини корумак ичин милли окуллар ачылмыштыр. Бу дюнемде Рус ве Италйан опералары арасындаки текник фарклылыклар ортайа конмуштур. Бу фарклылык Совйетлер Бирлиьинин еэеменлиьинде олан Азербайжанда да эюрцлмектедир. Русйанын еэеменлиьи алтына эирмеден юнже Цзейир Щажыбейов тарафындан Фузулинин есеринден файдаланарак 1907 йылында доьу ве баты сентезини бирлештирдиьи Лейла иле Межнун операсыны йазмыштыр.

Материалларла бцтювлцкдя таныш олмаг цчцн ъурналын чап вариантына мцражият едя билярсиниз.