ПОРТРЕТЛЯР
RAMIZ MUSTAFAYEV
Ramiz ZÖHRABOV
MUSIQIDƏ – MAVI SƏMANIN BIR PARÇASI
Zümrüd DADAŞZADƏ

       Oktyabr ayının 16-da görkəmli bəstəkar, dirijor, pedaqoq və ictimai xadim, Azərbaycan Respublikasının xalq artisti, professor Ramiz Mustafayevin doğum gününün 75, yaradıcılıq fəaliyyətinin 50 illiyi tamam oldu.
       Bu münasibətlə möhtərəm Prezidentimiz, zati-aliləri, cənab Heydər əliyevin fərmanı ilə musiqi sənətimizin inkişafında xidmətlərinə görə R. Mustafayev «Şöhrət» ordeninə layıq görüldü. Fürsətdən istifadə edib musiqi ictimaiyyəti, Azərbaycan Bəstəkarlar Ittifaqının üzvləri, idarə hey’əti və katibliyi adından hörmətli Prezidentimizə yüksək mükafat üçün dərin minnətdarlığımızı bildiririk.
       R. Mustafayev çox məhsuldar bəstəkardır. O, xüsusilə iri həcmli, monumental musiqi janrlarında yazmağı çox sevir. Onun yaradıcılığına masştablıq çox xasdır. Elə bunun üçün də R. Mustafayevin yaradıcılığında mühüm yeri musiqili-səhnə əsərləri, simfonik və vokal-simfonik bəstələmələr başlıca yer tutur.
       50 illik yaradıcılığı dövründə o, 5 opera, 5 operetta, 9 oratoriya, 8 simfoniya, 5 vokal-simfonik poema, 500-dən artıq mahnı və romans bəstələmişdir.
       Göründüyü kimi müasir Azərbaycan bəstəkarları arasında sadaladığımız musiqi janrlarında çoxsaylı iri həcmli əsərlər müəllifi kimi o, ilk cərgədə durur. Bu ümdə cəhət onu göstərir ki, R. Mustafayev daim çalışan, yazıb-yaradan, arayıb-axtaran bir sənətkardır.
       Onu da deyək ki, R. Mustafayevin musiqili-səhnə, vokal-simfonik əsərlərə meyli onun keçdiyi mürəkkəb, lakin maraqlı həyat yolu ilə də ciddi bağlıdır. Belə ki, o, hələ 15 yaşında ikən özfəaliyyət dram dərnəklərində fəal iştirak edir. Aktyorluq sahəsində bacarığı məhz onu teatr texnikumunun aktyorluq şö’bəsinə gətirib çıxarır. Və o, bu texnikumu bitirdikdən sonra əvvəl gənc tamaşaçılar teatrında, sonra isə Azərbaycan Dövlət Akademik Dram Teatrında çalışır. Lakin o, bununla kifayətlənmir. Vokal sənətinə də böyük həvəs göstərir. Xatırladaq ki, o, gənc yaşlarından gözəl tembrli vokal səsə malik idi. Bunun üçün də o, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının vokal şö’bəsinə böyük müğənnimiz, professor Bülbülün sinfinə daxil olur və müvəffəqiyyətlə də bu sənət sahəsində Ali musiqi savadı alır.
       O, təhsil aldığı illərdə bəstəkarlığa da xüsusi maraq göstərir. O, vokal sinfini bitirdikdən sonra həmin Konservatoriyanın artıq bəstəkarlıq şö’bəsinə daxil olur (professor Boris Zeydmanın sinfinə). Və ə’la qiymətlərlə bu sənət üzrə Ali musiqi məktəbini bitirir.
       Bəli, bütün sadaladığımız incəsənət sahələrinə maraq ona opera, operetta, vokal-simfonik əsərlər sahəsində daha çox çalışmağa yardımçı olur.
       Elə bəstəkarın diplom işi də məhz böyük şairimiz Səməd Vurğunun «Fərhad və Şirin» pyesi əsasında «Şirin» operası olmuşdur.
       Doğrudan da, müstəqil yaradıcılıq yoluna qədəm qoyduqdan sonra, onun yaradıcılığında opera və operetta janrı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Yazdığı beş opera arasında ona daha çox uğur gətirən «Vaqif» operası olmuşdur.
       Müəllifin etiraf etdiyi kimi, S. Vurğun poeziyası və dram əsərləri onu həmişə cəlb etmişdir. O, hətta «Vaqif» dramında Əlibəy rolunun ifaçısı da olmuşdur.
       Bu barədə söz düşəndə R. Mustafayev belə deyir: «Bir tamaşada görkəmli aktyorumuz Ismayıl Dağıstanlı nə üçünsə də gəlmədiyindən rejissor Əlibəy rolunda çıxış etməyi mənə tapşırdı. Əvvəl mən bu rolda oynamağa tərəddüd etdim. Doğrusu, bu mürəkkəb obrazın öhdəsindən gələcəyimə inanmırdım. Lakin recissor və mənim həmkarlarım məni ruhlandırıb həvəsə gətirdilər. Razılaşdım … «Vaqif» dramı ilə mən ilk dəfə belə qaynayıb qarışdım. Elə o vaxtlar fikirləşdim ki, bu əsəri operaya çevirmək gözəl olar».
       Bəli, bəstəkarın arzuları gerçəkləndi. 1960-cı ilin 23 iyununda «Vaqif» operasının Azərbaycan Dövlət Akademik opera və balet teatrında ilk tamaşası oldu. Bu səhnə əsəri iki il sonra Moskvada bəstəkarların Ümumittifaq müsabiqəsində laureat adına layıq görüldü.
        «Vaqif» operası librettosunun müəllifi, respublikanın əməkdar artisti, müğənni Firudin Mehdiyevdir. O, öz yaradıcılıq işi haqqında deyir: «Mən libretto üzərində işlərkən çalışmışam ki, «Vaqif» dramında olan ana xəttdən kənara çıxmayım, istər şəxsi həyatında, istərsə də xalqın səadəti üçün apardığı mübarizə səhnələrində Vaqif obrazının dolğunluğunu saxlayım.
       Illərdən bəri səhnəmizdən düşməyən «Vaqif» operası özünün bal kimi musiqi rüşeymlərini xalqımın qəlbinə atmış və onu ovsunlamışdır.»
       Xatırladaq ki, F. Mehdiyev «Vaqif»də şah Qacarın obrazını uzun illər yaratmışdır.
       Görkəmli müğənnimiz Lütfiyar Imanov «Vaqif» operasında əsas obraz olan Vaqifin rolunu oynayır. O, bu obrazı belə səciyyələndirir: «Vaqif» operasında sevimli şairimizin obrazı üzərində işləmək mənə nəsib oldu. O vaxtdan artıq 40 il keçir. Bu müddət ərzində mən bu obrazı hərtərəfli mənimsəmiş, onun üzərində necə deyərlər, «zərgərlik işi» aparmışam. Və hər dəfə «Vaqif» operasında çıxış etmək mənə xoş tə’sir bağışlayır».
       Bu əsər bir neçə dəfə redaktə olunmuş və 40 ildir ki, səhnəmizdən düşmür. Bu yaxınlarda bəstəkarın yubileyi ilə əlaqədar «Vaqif» yeni redaksiya da tamaşaya hazırlanır. Ümidvarıq ki, həmin tamaşa həmişə olduğu kimi opera həvəskarlarının yenə də rəğbətini və məhəbbətini qazanacaqdır.
       1962-ci ildə R. Mustafayev böyük satirik şair M. Ə. Sabirin 100 illik yubileyinə «Xan və əkinçi» opera səhnəsini, 1964-cü ildə şair Teymur Elçinin librettosu əsasında «Tərs keçi» adlı birpərdəli uşaq operasını da yazdı. Bu dövrdə gənc bəstəkarın opera sahəsindəki tapıntıları onun 1964-cü ildə şair Ənvər Əlibəylinin «Polad» poeması əsasında yazdığı radio-operada özünü bariz şəkildə nümayiş etdirdi. Operada bəstəkarın yaşadığı dövrün müasir insanlarının həyatından söz açılır. Burada Polad və Dilbər həyatın müxtəlif sınaqlarından, imtahanından qalibiyyətlə çıxırlar. Və sona qədər öz məhəbbətlərinə sadiq qalırlar.
       1967-ci ildə bəstəkar digər musiqili – səhnə əsərinə – operettaya müraciət edir. Bu, Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrında tamaşaya qoyulmuş «Axırı yaxşı olar» operettasıdır (libretto Rəfiq Xəndan Zəkanındır).
       Hələ bu ildə bu əsrdən əvvəl, yə’ni 1958-ci ildə o, qələm dostu, respublikanın xalq artisti, görkəmli bəstəkar Vasif Adıgözəlovla müştərək «Hacı Qara» komediyası əsasında «Xəsis» operettasını yazmışdır
       R. Mustafayevin «Qonşumuzda bir oğlan var» musiqili komediyası da maraqlıdır (libretto Məhərrəm Əlizadənindir). Bu əsərdə ailə-məişət mövzusu aparıcı amildir. Gənc nəslin nümayəndələri köhnəlmiş, öz əhəmiyyətini itirmiş qayda-qanunlara, adət və ən’ənələrə qarşı çıxır, bu neqativ hallara qarşı mübarizə aparırlar.