ÅÒÍÎÌÓÑÈÃÈØÖÍÀÑËÛÃ
ÌÓÜÀÌ ÌßÆËÈÑËßÐÈ ßÍßÍßËßÐÈÍÈÍ ÄÀÂÀÌÛ
Rafael MÓÑAÉÅÂ
Search

ÅÒÍÎÌÓÑÈÃÈØÖÍÀÑËÛÃ
ÌÓÜÀÌ ÌßÆËÈÑËßÐÈ ßÍßÍßËßÐÈÍÈÍ ÄÀÂÀÌÛ
Rafael MÓÑAÉÅÂ
ÌÓÑÈÃÈ ÔÎËÊËÎÐÓÍÀ ÀÈÄ ÁßÇÈ ÃÅÉÄËßÐ
Ìþùëÿò ÌÖÑËÖÌÎÂ
ÀÇßÐÁÀÉÆÀÍÛÍ ÃÅÉÐÈ-ÌÀÄÄÈ ÌßÄßÍÈ ÈÐÑÈ: ÀØÛà ÑßÍßÒÈ
ßùëèìàí ÐßÙÈÌÎÂ
ÀÇßÐÁÀÉÆÀÍ ÕÀÍßÍÄßËÈÊ ÑßÍßÒÈÍÄß ÌÓÑÈÃÈ ÌßÆËÈÑËßÐÈÍÈÍ ÐÎËÓ
Òåëìàí ÃßÍÈÉÅÂ

 


        Hacû Hösö, ßbdölbaqè (Bölbölcan), Mÿøÿdè Zeynal kèmè tanûnmûø Qarabaü musèqè÷èlÿrè Mÿøÿdè Mÿlèklÿ dostluq edèrdè. Bu sÿnÿtkarlar Bakûya toy øÿnlèklÿrènÿ dÿvÿt olunan zaman mötlÿq Mÿøÿdè Mÿlèyèn musèqè salonunda da ÷alûb-oxuyardûlar. Mÿøÿdè Mÿlèk bþyök tarzÿn Mèrzÿ Sadûq ßsÿd oülu - Sadûqcan èlÿ yaxûndan dostluq etmèødèr. Sadûqcan Bakû mÿclèslÿrèndÿ, xösusèlÿ øÿhÿr ÿhlènèn bþyök hþrmÿtènè qazanmûødû. Belÿ mÿclèslÿr qurularkÿn, yerlè musèqè÷èlÿr dÿ burada èøtèrak edèrdèlÿr. Burada gþrkÿmlè xanÿndÿ vÿ musèqè÷èlÿrèn èfa÷ûlûq mÿharÿtènè ÷ox sevèr vÿ ondan bÿhrÿlÿnmÿyÿ ÷alûøûrdûlar.

        Mànsurovlar aèlÿsè Bakûda musèqè÷èlÿr aèlÿsè kèmè tanûnmûødû. Bu nÿslèn davam÷ûlarû Mÿøÿdè Söleyman vÿ Mÿøÿdè Mànsur þz dþvrönön mÿøhur muüam bèlècèlÿrè olmuølar. Bÿhram Mansurov gþrkÿmlè muüam ustadû kèmè bþyök ad-san qazanmûødûr. Hal-hazûrda da bu nÿslèn davam÷ûlarû musèqè mÿdÿnèyyÿtèmèzèn tanûnmûø sèmalarûdûr.

        Bakû musèqè mÿclèslÿrèndÿ èfa÷ûlûq sÿnÿtè barÿsèndÿ cèddè sþhbÿtlÿr aparûlûr, musèqè tarèxènÿ fèkèr verèlèrdè. Burada muüamatûn nÿ zaman, kèm tÿrÿfèndÿn, hansû øÿraètdÿ yaradûlmasû mþvzusu mÿclès özvlÿrènè daha ÷ox maraqlandûrûrdû. Eynè zamanda, hÿr bèr muüam mÿclèsdÿ ayrûca mözakèrÿ olunurdû. Muüamlarûn tamam-dÿstgah vÿ dözgön oxunmasûna xösusè dèqqÿt yetèrèlÿrdè. Musèqè÷èlÿr arasûnda möÿyyÿn bèr muüamûn øþbÿ, guøÿ vÿ hèssÿlÿrè barÿsèndÿ möbahèsÿ döødökdÿ tarzÿn Mèrzÿ Fÿrÿcÿ, yaxud xanÿndÿ Aüa Kÿrèm Salèkÿ möracèÿt edÿrdèlÿr. Bakû musèqè mÿktÿbèndÿ Seyèd Mèrbabayev, Aüa Kÿrèm Salèk, Bÿylÿr, Aüa Sÿèd oülu Aüabala, ßlè Zöhab, Mèrzÿ Fÿrÿc vÿ baøqa musèqè÷èlÿr toplaøaraq þz musèqè sÿnÿtlÿrènè nömayèø etdèrèrdèlÿr.

        Mÿøÿdè Mÿlèyèn tÿøkèl etdèyè musèqè mÿclèsè Bakû musèqè÷èlÿrènèn bötþv bèr nÿslènè yetèødèrèb tÿrbèyÿ etmèødè. Eynè zamanda, bu nÿslèn nömayÿndÿlÿrè dÿ þz nÿslènèn musèqè èrsènè qoruyub saxlamûø vÿ Azÿrbaycan musèqèsènèn, muüam sÿnÿtènèn ènkèøafûnda bþyök rol oynamûølar.

        Azÿrbaycanda xanÿndÿlèk sÿnÿtènèn ènkèøafûnda Øuøa, Øamaxû vÿ Bakû mÿclèslÿrènèn möstÿsna ÿhÿmèyyÿtè olmuødur. Bu mÿclèslÿr yenè xanÿndÿlÿr nÿslè yetèødèrmÿklÿ bÿrabÿr, muüam musèqèsènèn xalq arasûnda genèø yayûlmasûnda da bþyök rol oynamûødûr. Dègÿr tÿrÿfdÿn, mÿclèslÿr musèqèmèzè yad tÿsèrlÿrdÿn qorumuø, muüamlarûn mèllè mÿzmunlu, xalq ruhunda olmasûnû tÿmèn etmèødèr. Muüamûn genèø xalq kötlÿlÿrènèn mÿèøÿtèndÿ mþhkÿm yer tutmasûna da sÿbÿb mÿhz bu èdè. Azÿrbaycanûn mÿøhur øaèrlÿrèndÿn S.ß.Øèrvanè, X.B.Natÿvan, M.ß.Bakè, M.A.Möctehèdzadÿ vÿ baøqalarû da musèqè mÿclèslÿrèndÿ èøtèrak etmèø, hÿtta bu barÿdÿ øeèrlÿr dÿ yazmûølar.

        Belÿ bèr cÿhÿtè dÿ qeyd etmÿk vacèbdèr kè, bötön bu ÿdÿbè-musèqè mÿclèslÿrè möxtÿlèf øÿhÿrlÿrdÿ olmasûna baxmayaraq, bèr-bèrèndÿn tÿcrèd olunmamûødû. Bu mÿclèslÿrèn özvlÿrè bèr-bèrè èlÿ mÿktublaøûr, yaradûcûlûq önsèyyÿtè qurur, hÿmèn mÿclèslÿrèn toplantûlarûna dÿvÿt olunurdu. Bu haqda elmè-publèsèstèk ÿdÿbèyyatda kèfayÿt qÿdÿr genèø mÿlumatlara rast gÿlèrèk. Mÿsÿlÿn, Øuøadan Mèrzÿ Sadûq ßsÿd oülunun Øamaxûya, Bakûya, Cabbar Qaryaüdû oülunun Bakûya, Gÿncÿyÿ dÿfÿlÿrlÿ dÿvÿt olunmasû faktlarû bu qÿbèldÿndèr. Bötön bu yaradûcûlûq ÿlaqÿlÿrè bötþvlökdÿ Azÿrbaycan mÿdÿnèyyÿtènèn ènkèøafûnû canlandûrmaqla yanaøû, Azÿrbaycan øèfahè ÿnÿnÿlè professèonal musèqèsènèn – muüam sÿnÿtènèn ènkèøafûnûn ömumè èstèqamÿtlÿrènè möÿyyÿn edèrdè.

        XÛX ÿsrèn axûrlarûnda muüam èfa÷ûlûüû sÿnÿtè mÿclès, toy, øÿnlèk ÷ÿr÷èvÿsèndÿn ÷ûxûb teatr vÿ konsert salonlarûna yol tapûr. Èlk dÿfÿ Tèflès vÿ sonra Øuøa øÿhÿrlÿrèndÿ teatr tamaøalarûnûn fasèlÿlÿrèndÿ xanÿndÿ vÿ sazÿndÿ dÿstÿlÿrè bþyök mövÿffÿqèyyÿtlÿ ÷ûxûø etmèødèr. Bu da sonralar kè÷èk musèqèlè tamaøalarûn yaranmasûna tÿkan verdè.

        Qeyd etmÿk lazûmdûr kè, sonralar «Øÿrq konsertlÿrè» vÿ «Muüam gecÿlÿrè» tÿøkèl olunmuødur. Azÿrbaycanda èlk «Øÿrq konsertè» dÿ Øuøada 1901-cè èldÿ ke÷èrèlmèø, 1902-cè èldÿ èsÿ Bakûda tÿøkèl olunmuødu. Sonrakû èllÿrdÿ dÿ bu cör konsertlÿrèn ke÷èrèlmÿsè xösusèlÿ Bakûnûn musèqè hÿyatûnda bèr ÿnÿnÿ halûnû aldû. Øÿrq konsertlÿrèndÿ gþrkÿmlè xanÿndÿlÿr - Cabbar Qaryaüdû oülu, Ke÷ÿ÷è oülu Mÿhÿmmÿd, Mÿøÿdè Mÿmmÿd Fÿrzÿlèyev vÿ baøqalarû Qurban Pèrèmov vÿ Saøa Oqanezaøvèlènèn möøayèÿtèlÿ muüam vÿ tÿsnèflÿrè èfa edèrdèlÿr. Mÿøhur Qarabaü aøûqlarû Aøûq Abbasqulu, Aøûq Qÿnbÿr, Aøûq Nÿcÿfqulu da bu konsertlÿrdÿ ÷ûxûø etmÿk ö÷ön dÿvÿt olunurdu. Bu konsertlÿr dènlÿyècèlÿrèn estetèk zþvqönön yöksÿldèlmÿsènÿ xèdmÿt edèrdè.

        Ömumèyyÿtlÿ, XX ÿsrèn ÿvvÿllÿrèndÿ Bakûnûn èqtèsadè ènkèøafû baxûmûndan yöksÿlÿrÿk, Zaqafqazèyanûn ÿn èrè sÿnaye øÿhÿrènÿ ÷evrèlmÿsè èlÿ onun mÿdÿnèyyÿt mÿrkÿzè kèmè dÿ rolunu artdû. Bu zaman Azÿrbaycanûn möxtÿlèf bþlgÿlÿrèndÿn olan mÿdÿnèyyÿt vÿ èncÿsÿnÿt xadèmlÿrènèn, xösusèlÿ dÿ musèqè÷èlÿrèn Bakûda cÿmlÿnmÿsè prosesè sörÿtlÿnmÿyÿ baøladû.Bu da øÿhÿrèn teatr vÿ konsert hÿyatûnû canlandûrdû. Bakû mÿdÿnè mÿrkÿz kèmè þncöl mþvqe tutdu. Øuøada pöxtÿlÿømèø sÿnÿtkarlardan bÿzèlÿrè þz fÿalèyyÿtènè Bakûda davam etdèrèrdèlÿr. Buna baxmayaraq, onlar Øuøa èlÿ ÿlaqÿlÿrènè kÿsmèr, yenè musèqè÷èlÿr nÿslènèn yetèømÿsènÿ yardûm edèrdèlÿr. Onlar þz ÿnÿnÿlÿrènè, sÿnÿtkarlûq sèrlÿrènè yenè gÿlÿn nÿslÿ, Qarabaü mÿktÿbènè davam etdèrÿn gÿnc èfa÷ûlara aøûlayûrdûlar.

        Lakèn bèr cÿhÿtè xösusè qeyd etmÿk lazûmdûr kè, XÛX ÿsrdÿ formalaømûø Qarabaü, Øèrvan, Abøeron muüam mÿktÿblÿrènèn èfa÷ûlûq ÿnÿnÿlÿrè bu bþlgÿlÿrdÿn olan musèqè÷èlÿrèn arasûndakû sûx yaradûcûlûq ÿlaqÿlÿrè sayÿsèndÿ qarøûlûqlû tÿsèrÿ mÿruz qaldû. XX ÿsrdÿ Azÿrbaycanda professèonal musèqè tÿhsèlènèn bönþvrÿsènèn mÿhz Bakûda qoyulmasû, bu tÿhsèl sèstemènèn bèr qolu kèmè muüam sÿnÿtènèn tÿdrèsè dÿ bu prosesè sörÿtlÿndèrdè.

        1920-cè èllÿrdÿ Azÿrbaycanûn èctèmaè-sèyasè hÿyatûnda baø verÿn dÿyèøèklèklÿr nÿtècÿsèndÿ mèllè mÿdÿnèyyÿtèn ènkèøafûnda yenè yollarûn a÷ûlmasû, musèqè tÿhsèlènèn genèølÿnmÿsè, èfa÷ûlûq sÿnÿtènèn yöksÿlèøè prosesè muüam èfa÷ûlarûnûn da fÿalèyyÿtènèn yenè mÿcrada ènkèøafûnû øÿrtlÿndèrdè. Bu baxûmdan, musèqè mÿktÿblÿrè øÿbÿkÿsènèn yaradûlmasûnû qeyd etmÿlèyèk kè, muüam èfa÷ûlarû dþvlÿt tÿrÿfèndÿn a÷ûlan bu musèqè mÿktÿblÿrèndÿ sÿnÿt möÿllèmè kèmè genèø fÿalèyyÿt gþstÿrmèølÿr. 1920-cè èllÿrdÿ Øÿrq konservatorèyasûnda, daha sonralar Asÿf Zeynallû adûna Bakû Musèqè Kollecèndÿ, Azÿrbaycan Dþvlÿt Konservatorèyasûnda (Bakû Musèqè Akademèyasûnda), hal-hazûrda èsÿ Mèllè Konservatorèyada, Mÿdÿnèyyÿt vÿ Èncÿsÿnÿt Unèversètetèndÿ muüam sÿnÿtè tÿdrès olunur.

        Lakèn XX ÿsrèn ÿvvÿllÿrèndÿn yaranmûø ÿnÿnÿlÿr dÿ möasèr dþvrdÿ davam vÿ ènkèøaf etdèrèlèr. Hal-hazûrda da muüam èfa÷ûlarûnûn fÿalèyyÿt sahÿsè teatr vÿ konsert sÿhnÿsè èlÿ baülûdûr. Xanÿndÿlÿrèn bèr ÷oxu Opera vÿ Balet Teatrûnûn solèstè kèmè Azÿrbaycan bÿstÿkarlarûnûn muüam operalarûnda ÷ûxûø edèrlÿr. Azÿrbaycan Dþvlÿt Fèlarmonèyasûnûn solèstè kèmè genèø dènlÿyècè audètorèyasû qarøûsûnda, hÿm÷ènèn radèo vÿ televèzèyada konsertlÿr verèrlÿr. Bununla yanaøû, muüam ustalarûnûn qastrol sÿfÿrlÿrè dÿ ÷ox þnÿmlèdèr. Amerèkanûn, Avropanûn, Rusèyanûn, Yaxûn vÿ Orta Øÿrqèn bþyök øÿhÿrlÿrèndÿ bu sÿnÿtkarlarûn ÷ûxûølarû mövÿffÿqèyyÿtlÿ ke÷èr, onlar muüamû dönyaya tanûtmaüa naèl olurlar.

        YUNESKO-nun vÿ ÈSESKO-nun Xoømÿramlû sÿfèrè, Heydÿr ßlèyev Fondunun vÿ Azÿrbaycan Mÿdÿnèyyÿtènèn Dostlarû Fondunun prezèdeítè Mehrèban xanûm ßlèyevanûn tÿøÿbbösö vÿ bèlavasètÿ rÿhbÿrlèyè èlÿ hÿyata ke÷èrèlÿn layèhÿlÿr muüam sÿnÿtènèn ènkèøafûnda vÿ tÿblèüèndÿ xösusè rol oynayûr. Belÿ layèhÿlÿr sûrasûnda “Muüam - Èrs”, “Muüam - Dÿstgah”, “Muüam Ensèklopedèyasû”, “Muüam - Ènternet”, “Muüam - Antologèya”, “Muüam dönyasû”, “Muüam Mÿrkÿzè” layèhÿlÿrè qeyd olunmalûdûr.

        Bu qÿbèldÿn olan “Qarabaü xanÿndÿlÿrè” CD vÿ fotoalbomdan èbarÿt toplunun nÿørè dÿ hÿmèn layèhÿlÿrèn tÿrkèb hèssÿsè kèmè dèqqÿtÿlayèqdèr. Azÿrbaycan Mÿdÿnèyyÿtènèn Dostlarû Fondu èlÿ “Musèqè dönyasû” jurnalûnûn bèrgÿ yaradûcûlûq fÿalèyyÿtènèn mÿhsulu olan bu layèhÿ Qarabaü muüam mÿktÿbènèn möxtÿlèf nÿsèllÿrènÿ mÿnsub èyèrmè dþrd xanÿndÿnèn sÿsyazûlarûnû, onlar haqqûnda mÿlumatlarû vÿ fotomaterèallarû ÿhatÿ edèr. “Muüam ensèklopedèyasû”nûn ÷apû da ÷ox mþtÿbÿr bèr nÿør kèmè dèqqÿtÿlayèqdèr. Muüam sÿnÿtè haqqûnda genèø bèlgèlÿrè ÿhatÿ edÿn kètab, CD vÿ DVD dèkdÿn èbarÿt bu nÿørèn hÿr bèr sÿhèfÿsè hÿqèqÿtÿn dÿ hÿm peøÿkar musèqè÷èlÿr, hÿm dÿ muüamsevÿrlÿr ö÷ön bþyök bèr mÿnbÿdèr.

        Heydÿr ßlèyev Fondu tÿrÿfèndÿn Muüam mösabèqÿlÿrènèn ke÷èrèlmÿsè dÿ xösusè ÿhÿmèyyÿt kÿsb edèr. 2005 vÿ 2007-cè èllÿrdÿ ke÷èrèlmèø televèzèya muüam mösabèqÿlÿrè muüam sÿnÿtènèn layèqlè davam÷ûlarûnûn yetèødèyènè söbut etdè. Hÿm Azÿrbaycanûn, hÿm dÿ dönyanûn bèr ÷ox muüamsevÿr tamaøa÷ûlarûnûn èzlÿdèyè televèzèya muüam mösabèqÿlÿrèndÿ èstedadlû gÿnclÿr þz qövvÿlÿrènè sûnamûødûr.

        Nöfuzlu mönsèflÿr heyÿtènèn – gþrkÿmlè muüam ustadlarûnûn vÿ muüam bèlècèlÿrènèn qarøûsûnda èmtahan verÿn gÿnc xanÿndÿlÿr ö÷ön bu mösabèqÿ hÿm dÿ sÿnÿt mÿktÿbè oldu. Belÿ kè, onlarûn sÿsè, èfa÷ûlûüû, repertuar vÿ qÿzÿl se÷èmè, sÿhnÿ mÿdÿnèyyÿtè haqqûnda mönsèflÿrèn mþtÿbÿr fèkèrlÿrè, tþvsèyÿlÿrè bþyök ÿhÿmèyyÿtÿ malèk èdè vÿ sankè, ustad dÿrslÿrènè xatûrladûrdû. Belÿ bèr cÿhÿt ke÷ÿn ÿsrlÿrèn muüam mÿclèslÿrènÿ dÿ xas èdè vÿ ÿnÿnÿvè olaraq bèzèm gönlÿrÿ dÿ gÿlèb ÷ûxmûødûr.

        “Muüam mÿrkÿzè”nèn a÷ûlmasû þlkÿmèzèn musèqè hÿyatûnda bþyök hadèsÿdèr. Ènanûrûq kè, bu, Azÿrbaycan muüam sÿnÿtènèn yöksÿlèøènÿ, dönya mèqyasûnda tÿblèüènÿ xèdmÿt edÿn beynÿlxalq bèr mÿrkÿz olacaq vÿ burada ke÷èrèlÿn tÿdbèrlÿr, yûüûncaqlar möasèr dþvrön muüam mÿclèslÿrènÿ ÷evrèlÿcÿk. Artûq bunun nÿtècÿsènè gþrörök. 2009-cu èlèn mart ayûnda ke÷èrèlÿn “Muüam alÿmè” beynÿlxalq muüam festèvalû dönyanûn bèr ÷ox þlkÿlÿrèndÿn musèqè èfa÷ûlarûnû vÿ alèmlÿrè bèr araya gÿtèrÿn mþhtÿøÿm bèr tÿdbèr oldu. Bu festèval ÷ÿr÷èvÿsèndÿ ke÷èrèlÿn elmè sèmpozèum, konsertlÿr, gþröølÿr hÿqèqÿtÿn dÿ ustadlarûn mÿclèsènÿ ÷evrèldè.

        Belÿlèklÿ, xalqûn dönyagþröøönön, dönyaduyumunun èfadÿsè olan muüam - èfa÷ûlarûn yaradûcûlûüûnda cèlalanaraq, muüam mÿktÿblÿrèndÿ tÿkmèllÿøÿrÿk, bèzèm gönlÿrÿ gÿlèb ÷atmûødûr. Muüam bu gön dÿ øèfahè ÿnÿnÿlè professèonal musèqè janrû kèmè mèllè musèqè mÿdÿnèyyÿtèmèzèn bönþvrÿsènè tÿøkèl edèr, yaøayûr, muüam èfa÷ûlarûnûn yaratdûüû sÿnÿt èncèlÿrè bötön dönyaya yayûlûr.

        ßÂßÁÈÉÉAT

1. Bÿdÿlbÿylè ß. Èzahlû-monoqrafèk Musèqè löüÿtè. Bakû, 1969.

2. “Èrs / Íàñëåäèå” jurnalû. ¹ 2-3 (20-21), 2006.

3. “Muüam” jurnalû. ¹ 1, 2007.

4. Sÿfÿrova Z. Azÿrbaycanûn musèqè elmè. Bakû, 1998.

5. Øuøènskè F. Azÿrbaycan xalq musèqè÷èlÿrè. Bakû, 1985.

6. Zþhrabov R. Muüam. Bakû, 1991.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page