ЕТНОМУСИГИШЦНАСЛЫГ
ЯРЗУРУМ АШЫГ МЯКТИБИНИН НЦМАЙЯНДЯЛЯРИНЯ ДАИР БЯЗИ МЦЛАЩИЗЯЛЯР
Зейнел Демир
Search

ЕТНОМУСИГИШЦНАСЛЫГ
АЗЯРБАЙЖАН ХАЛГ МУСИГИСИНИН ВАРИАНТ ТЯБИЯТИ ЩАГГЫНДА
Айтаж РЯЩИМОВА
ШИРВАН АШЫГ АНСАМБЛЛАРЫНДА ИНСТРУМЕНТАЛ ИФАЧЫЛЫГ СЯНЯТКАРЛЫЬЫ
Ящлиман РЯЩИМОВ
ТОФИГ БАКЫХАНОВУН ЙАРАДЫCЫЛЫЬЫНДА ХАЛГ МУСИГИСИНДЯН ИСТИФАДЯНИН БЯЗИ БЯДИИ ПРИНСИПЛЯРИ
Ариз АБДУЛЯЛИЙЕВ
АНАДОЛУ ЖОЬРАФЙАСЫНДА КАРАЖАОЬЛАН
Щакан Татйуз (Тцркийя)
ЯРЗУРУМ АШЫГ МЯКТИБИНИН НЦМАЙЯНДЯЛЯРИНЯ ДАИР БЯЗИ МЦЛАЩИЗЯЛЯР
Зейнел Демир

 


Ярзурум бюлэяси ашыг мусигисинин арашдырылмасы 2007-жи ил ийул айындан 2009-жу ил декабр тарихинядяк давам етмишдир. Бу арашдырмаларын нятижяси Ярзурум, Истанбул, Анкара вя Измирдя йашайан Ярзурумлу ашыгларла бир-бир эюрцшяряк; мялуматларын щямин шяхслярдян ялдя едиляряк йыьылмасы йолу иля щазырланмышдыр. Айрыжа, мювзуйа баьлы олараг йазылы гайнагларын арашдырылмасы йолу иля да кечмишдя йашамыш вя мцасир дюврцмцзя гядяр ясярляри эялиб чатан ясас ашыглар щаггында да мялуматлар топланмыш вя дяйярляндирилмишдир.

        Бу арашдырма просесиндя ялдя едилян мялуматлара эюря Ярзурумлу ашыглардан дюврцмцзя йалныз шеирляри эялиб атмыш олан ясас 31 ашыьын йарадыжылыглары тядгиг едилмишдир. Бу ашыгларын бязиляри щаггында йетяринжя мялуматлар олмамасына бахмайараг онларын адлары вя йашадыглары дювря баьлы ашаьыдакы мялуматлар ялдя едилмишдир:

       









 



















   













    Бу арашдырмада Ярзурумлу ашыглардан щал-щазырда йашайан вя мцхтялиф мусиги албомлары йолуйла танынмыш ясас он цч ашыьын ясярляри тядгиг едилмишдир. Тядигигат заманы бу ашыглардан йедди няфяр иля шяхсян эюрцшяряк онларын ифа етдикляри вя йаратдыьы ашыг щаваларынын бир щиссяси нота алынараг тящлил едилмишдир. Бу ашыгларын ифа етдикляри щаваларын яксяриййяти албом шяклиндя мцхтялиф шякиллярдя сийащы шяклиндя тягдим олунур. Тящлил едилмыш бу ясярлярля йанашы щямин ашыглара мяхсус диэяр щаваларын да нота алынараг тящлил едилмяси вя динляйижиляря чатдырылмасы нязярдя тутуылмушдур.Адлары гейд олунан бу Ярзурумлу ашыгларын адлары вя ифа етдийи ясас щаваларын йерлярляшдийи албомлар ашаьыдакы кими сыралана биляр:

       



























   

































"Ярзурум бюлэяси ашыг мусигисинин арашдырылмасы" проссесиндя йыьылан, нота кючцрцлян вя бцтцн сюзлц мелодийаларын щамысы, Тцрк халг мусигиси яняняси дахилиндя мювжуд олараг, щяр жцр сюзлц мелодийа цчцн истифадя едилян "тцркц" терминииля тяйин олуна биляр. Ярзурумлу ашыглардан йыьылан халг мусигиси нцмуняляри бюлэянин юзцнямяхсус характеристикасы вя йерли гялибя уйьун мелодийалар бахымындан арашдырылдыгда бир чох мелодийанын заман-заман унудулдуьуну эюрцрцк. Бу адлары билинян бир чох йерли гялибя уйьун мелодийанында мцяййян заман дахилиндя ашыглар тяряфиндян фяргли адларла сясляндирилиб йашадылмасы тядгиг олунмушдур. Бюлэядя ашыгларын танынмаг вя "мяшщур олмаг" цчцн тяйин олунан мцяййян бир гайдайа ясасланан ашыг щаваларында вя албомларында заман-заман ашыг ифа тярзиня уйьун щавалар йаратмагла йанашы бу янянядян кянар олан щавалар йаратмалары тядгигат заманы мцяййян олунмушдур.

        Ярзурумлу ашыгларла эюрцшлярдян ялдя едилян мусиги нцмуняляринин щамысы йедди ашыьын сясляндирдийи халг мусигиси нцмуняляриндян мейдана эялмишдир. Арашдырманын ялавяляр бюлцмцндя тягдим едилмиш олан нота нцмуняляри мусиги нязяри бахымдан арашдырда; йыьылан халг мусигиси нцмуняляринын "мусигиси ъанры" бахымындан "узун щава, гырыг щава вя гарышыг щава" типиндя олдуьу сцбут едилмишдир.

        Йыьылан гырыг щава нцмуняляри ритмик структурлары бахымындан тящлил едилдикдя, ясас юлчцляря; 2/4-лцк (Гочаглама), 4/4лцк (Тяккя мягамы, Щяжв, Бяй Цсулу), гарышыг юлчцлярля; 5/8-лик (Гочаглама, Сцммани мягамы), 6/8-лик (Йылдызели мягамы) вя дяйишян гарышыг юлчцлярля; 2/4, 7/8, 8/8, 11/8, 15/8-лик (Семаи мягамы, Эянж Осман Гочагламасы) кими нцмуняляр тядгиг едилмишдир. Ярзурумлу ашыгларын щаваларында растэялинян бу дяйишян юлчц-цсул яняняси; Ярзурум вя онун бюлэяляри халг мусигиси характериндя тез-тез раст эялинян бир мусиги елементи кими мцшащидя олунур. Аноним вя ашиг ифа тярзиндян мейдана эялян щаваларын дайанашы олараг йарандыьы щагда фикир йцрцтмяк олар.

       

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page