ЙЕНИЛИКЛЯРИМИЗ
ЙЕНИ НЯШРЛЯР...
-
Search

ЙЕНИЛИКЛЯРИМИЗ
САЙТОГРАФИЙА...
-
МУЗЕЙЛЯРДЯ...
-
ФЕСТИВАЛЛАР...

ЙЕНИ НЯШРЛЯР...
-
КОНСЕРТЛЯР...
-

 


“ФИКРЯТ ЯМИРОВ” МОНОГРАФИЙАСЫНА БИР НЯЗЯР

       Фикрят Ямиров мусиги тарихиня дащи бястякар, Ц.Щажыбяйли йолунун лайигли давамчысы кими дахил олмушдур. Ян яввял ону демяк истярдим ки, бястякарын гялями мусиги ъанрларынын бцтцн сащялярини якс етдирмишдир. Беля ки, Ф.Ямиров симфоник муьамларын, балетлярин, операнын, мусигили комедийаларын, камера инструментал вя вокал ясярлярин, фортепиано вя хор мусигисинин, кинофилм вя драм тамашаларына мусигинин мцяллифидир. Ону да ачыглайаг ки, садаладыьымыз ясярлярин арасында мящз ики ъанр билаваситя илк дяфя йазылмыш ясярлярдир. Биз симфоник муьамлары - “Шур”, “Кцрд овшары”, “Эцлцстан-Байаты Шираз” вя “Муьам-поема”ны (скрипка иля фортепиано цчцн) нязярдя тутуруг.

        Бястякарын мараглы щяйат вя йарадыжылыг йолу мусигишцнас, сянятшцнаслыг цзря фялсяфя доктору Сяадат Тящмираз гызынын эениш тядгиг вя тящлилиня щяср олунмуш “Фикрят Ямиров” адлы фундаментал монографийасында юз дольун яксини тапмышдыр.

        Хатырладаг ки, мусиги ижтимаиййятиня Сяадят Ширинова бир нечя монографийанын, мягалялярин, Азярбайжан Дювлят Радиосунда верилишлярин мцяллифи, Азярбайжан Дювлят Телевизийасында щазырланан бязи мусиги верилишляринин редактору, Азярбайжан Телефилм йарадыжылыг бирлийиндя чякилмиш бир нечя филмлярин ссенари мцяллифи кими танышдыр. Бунлар ичярисиндя Сяадят ханымын “Сцлейман Ялясэяров хатирялярдя”, “Няьмядир щяйат”, “Сянятин Ялювсят зирвяси” адлы монографийаларыны хцсусиля гейд етмяк олар.

        Фикрят Ямировун щяйат вя йарадыжылыьынын юйрянилмяси Сяадят Тящмираз гызынын йени китабында йцксяк сявиййядя арашдырылмыш, онун тядгигат ишиндя юз дольун тяжяссцмцнц тапмышдыр. Китаб 12 бюлмядян ибарятдир. Щяр бир бюлмя Фикрят Ямиров йарадыжылыьынын мцяййян сящифялярини охужуйа чатдырыр. Монографийанын биринжи бюлмяси “Сянятя эялян йоллар” адыны дашыйыр. Бурада бястякарын йарадыжылыг йолунун илкин мярщялясиндян, онун анадан олуб бойа-баша чатдыьы мцщитдян, щямчинин Ф.Ямировун мусиги сянятиня, улу танрымыза бюйцк вя сонсуз севэи йарадан атасы Мяшяди Жямилин щяйат вя йарадыжылыьындан, онун йцксяк сяняткарлыьындан сющбят ачылыр.

        ЫЫ бюлмя “Фикрят Ямиров вя Цзейир Щажыбяйли ирси” адланыр. Мялумдур ки, Азярбайжан бястякарлыг мяктябинин йарадылмасы Цзейир Щажыбяйлинин ады иля баьлыдыр. Ясасы Цзейир Щажыбяйли тяряфиндян гойулан бястякарлыг мяктябинин нцмайяндяляри онун йолунун давамчыларыдырлар. Бу мянада Ф.Ямиров да Ц.Щажыбяйли ирсиндян бящрялянмишдир. Мцяллиф бу бюлмядя щямчинин Ф.Ямировун Ц.Щажыбяйли щаггында олан мягалялярини тягдим етмиш вя бястякарын она щяср етдийи бирщиссяли “Елеэийа” адлы ясяри щаггында сющбят ачмыш, мусиги фрагментиля ону яйани шякилдя тягдим етмишдир.

        Ф.Ямиров йарадыжылыьы халг мусигиси иля ващид бир шякилдя юзцнц эюстярир. Онун бцтцн ясярляриндя халг мусигиси интонасийалары юз дольун яксини тапыр. Бу мараглы мювзуну Сяадят ханым китабын нювбяти фяслиндя - “Фикрят Ямиров вя халг мусигиси” башлыьы алтында шярщ етмишдир. Бурада китабдан Фикрят Ямировун сюзлярини сизин нязяринизя чатдырмаг истярдик: “Бястякар халг мусигисиндяки мелодийанын эюзял ащянэдарлыьынын сирлярини юйрянмяли, ясярляриндя бунлардан сяняткарлыгла истифадя етмялидир”. Бяли, бу сюзляр Ф.Ямиров йарадыжылыьынын кредосуну тяшкил едир. Мцяллиф Ф.Ямировун халг мащныларынын топланылмасындан, онларын ишлямяляриндян сюз ачмыш, бястякарын “Ашыг сянятинин байрамы” адлы мягалясини вя ашыг мусигисиня бюйцк мараг вя мящяббятиндян йаранан “Ашыгсайаьы” адлы пйесини яйани тягдим етмишдир.

        Нювбяти бюлмя бястякарын зирвя ясярляриндян бири олан “Севил” операсына щяср олунуб. Бу операнын йаранмасы Ж.Жаббарлы йарадыжылыьына олан сонсуз севэинин ифадяси иди.

        Монографийада операнын драматуръи хятти пярдялярля тящлил олунмуш, мусиги нцмуняляриля ясасландырылмышдыр. Мялумдур ки, опера щям милли ладлар аспектиндя, щям ритмик, щям дя мелодик бахымдан мцхтялиф тядгигатларда тящлил обйектиня чеврилмишдир. Мцяллиф щямчинин операнын бир сыра редактяляриндя олан дяйишикликляр вя опера щаггында олан мягаляляри дя яйани шякилдя тягдим етмишдир.

        Мцяллиф бястякарын “Нясими щаггында дастан”, “Мин бир эежя”, “Нясими” вя “Шур” балетлярини китабын В бюлмясиндя нязяри тящлилини эюстярмишдир. Щяр бир бюлмядя олдуьу кими бурада да ясярляр щаггында дюври-мятбуатда дярж олунмуш мягаляляр дахил олунуб.

        Ф.Ямиров йарадыжылыьынын парлаг сящифяляриндян бири дя симфоник оркестр цчцн ясярляри тяшкил едир. Она эюря дя бир фясил бцтювлцкдя онун симфонийа вя сциталарына щяср олунмушдур. “Фикрят Ямиров вя симфонизм” адлы щиссядя ян яввял бястякарын “Симфоник мусигимизя бир нязяр” адлы мягаляси тягдим олунур. Даща сонра бястякарын ядябиййатшцнаслыьын дащи сималарындан бири олан Низамийя щяср олунан “Низами” симфонийасы вя вокал сянятинин эюркямли нцмайяндяси Бцлбцля щяср олунан “Портретляр” адлы ясярляри тящлил обйектиня чеврилмишдир.

        Монографийанын ВЫЫ бюлмясини мцяллиф билаваситя “Симфоник муьамлар” сярлювщясиля Ф.Ямировун йаратдыьы йени бир ъанр олан симфоник муьамларына щяср етмишдир. Мящз бу ъанрла бястякар бцтцн дцнйайа танынмышдыр. Йери эялмишкян ону да гейд едяк ки, муьамларын симфоникляшдирилмяси мясяляси иля щяля 1920-жи иллярдя М.Магомайев вя А.Зейналлы мяшьул олмушлар. Лакин онлар муьамлардан бир епизод кими истифадя етмишляр. Ф.Ямиров ися мцстягил муьамлар ясасында ясрарянэиз, ориъинал ясярляр йаратмышдыр. Бунлар санки дулоэийаны тяшкил едян “Шур”, “Кцрд-Овшары” вя 22 ил сонра йаранан “Эцлцстан - Байаты-Шираз” симфоник муьамларыдыр.

        Ф.Ямиров йарадыжылыьынын гырмызы хятля кечян бир мювзусу да вар. Бу, доьма йурду Азярбайжандыр. Бир нечя ясяринин гящряманы мящз Азярбайжан халгынын йенилмяз ирадяси, сарсылмаз гцввясидир. Монографийада да бу мювзу диггятдян кянар галмамышдыр. “Фикрят Ямиров йарадыжылыьында Азярбайжан мювзусу” адлы нювбяти бюлмядя “Азярбайжан сцитасы”, “Азярбайжан каприччиосу” вя “Азярбайжан гравцрляри” тящлил олунур.

        Бястякарын вокал ясярляри, даща дягиг десяк мяшщур мащнылары вя романслары айрыжа бир фясилдя нот нцмуняляри иля тядгиг олунур.

        Х бюлмя “Камера - инструментал ясярляр” адыны дашыйыр. Мцяллиф бурайа фортепиано вя диэяр алятляр цчцн йаздыьы камера-инструментал ясярляри дахил етмишдир. Бунларын ишярисиндя ушаглар цчцн нязярдя тутулан “Ушаг лювщяляри” вя “12 миниатцр” фортепиано мяжмуясини эюстярмяк олар. Бястякар ушаглара бу нцмуняляр васитясиля халг мусигисинин хцсусиййятлярини ашыламаьа чалышмышдыр. Бу цмдя хцсусиййяти мцяллиф чох мараглы тярздя ачыглайыр.

        Бястякарын йарадыжылыьынын бир сащяси дя мусигили комедийалары, театр тамашаларына вя кинофилмляря мусигидир. Бу ъанрлар ХЫ вя ХЫЫ бюлмялярдя тядгиг олунурлар. “Црякчаланлар” вя “Эюзцн айдын” мусигили комедийаларындан мараглы мусиги парчалары да мцяллиф тяряфиндян китаба дахил едилмишдир.

        “Ф.Ямировун мусигиси театр тамашаларында вя кинофилмлярдя” адлы бюлмядя ися бястякарын бу ъанрда йаздыьы ясярляриндян, онларын йаранма тарихиндян ятрафлы сюз ачылмышдыр. Ону да гейд едяк ки, бурада мцяллиф илк дяфя олараг С.Мцмтаз адына ядябиййат вя инжясянят архивиндя горунуб сахланылан Ф.Ямировун театр тамашаларына йаздыьы мусиги силсилясиндян бир нечя нцмуняни дя тягдим етмишдир.

        Монографийанын сонунда “Дащиляр юлмцрляр” адлы сон сюз верилмишдир. Беля башлыьын ясас мянтиги мянасы одур ки, юлмяз Ф.Ямиров вя онун йарадыжылыьы сянятсевярлярин, мусигичилярин, нящайят Азярбайжан халгынын цряйиндя щямишяйашардыр.

        Беляликля, щаггында сюз ачдыьымыз монографийа сялис вя анлашыглы дилдя гялямя алынмышдыр. Яминик ки, бу ясяр няинки профессионал мусигичиляр, щямчинин сянятсевярляр цчцн дя мараглы ола биляр.

        Китабын ишыг цзц эюрмясиндя ряйчи Республиканын Халг артисти, эюркямли бястякар, профессор, Азярбайжан Бястякарлар Иттифагынын сядри Фирянэиз ханым Ялизадянин вя елми редактор, Республиканын Халг артисти, сянятшцнаслыг цзря елмляр доктору, профессор Рамиз Зющрабовун ямяйини дя гиймятляндирмялийик.

        Инанырыг ки, щаггында ряй йаздыьымыз монографийа мусигишцнаслыьымыз цчцн эюзял тющфя олажаг, бу монографийадан мусиги алимляри файдаланажаг, ондан щямчинин али мусиги мяктябляринин тялябяляри дя дярс вясаити кими истифадя едяжякляр.

Лейла ЗЮЩРАБОВА

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page