УСТАДЛАРЫМЫЗЫН ХАТИРЯСИНЯ
FIKRƏT ƏMIROV –
AZƏRBAYCAN MUSIQISININ KORIFEYI
Cəmilə HƏSƏNOVA-ISMAYILOVA
AZƏRBAYCANIN ILK
QADIN BƏSTƏKARI
Fəttah XALIQZADƏ
BÖYÜK BƏSTƏKAR, ƏSL VƏTƏNDAŞ
Lalə HÜSEYNOVA
RAUF HACIYEV – 80
ONUN MUSIQISI HƏMIŞƏYAŞARDIR
Ramiz ZÖHRABOV
BƏZƏN BIR ÜMID, BƏZƏN GÖZ YAŞI…
(Emin Sabitoğlu yarıdıcılığı
və şəxsiyyəti haqqında lirik d&uum
Zümrüd DADAŞZADƏ

       Azərbaycan Respublikasının və SSRI-nin xalq artisti, görkəmli bəstəkar Rauf Hacıyevin bu il doğum gününün 80 illiyi tamam olur.
       R. Hacıyev Azərbaycan professional musiqisinə müxtəlif mövzulu operettaları, «Gənclik» simfoniyası, skripka ilə simfonik orkestr üçün Konserti, bir-birindən gözəl çoxlu estrada mahnıları ilə daxil olmuşdur.

       Raufun musiqi istedadı erkən yaşlarından özünü büruzə vermişdir. Həsənbəy Zərdabinin qızı əməkdar müəllim Qəribsoltan Məlikovanın himayəsi altında tərbiyə almış Raufun bəstəkarlıq sahəsində formalaşmasında Ü.Hacıbəyovun mühüm əhəmiyyəti var. Belə ki, Raufun fortepiano üçün pyeslərini («Tarantella», «Dağıstan», «Ləzgihəngi») dinlədikdən sonra dahi bəstəkar onun fitri istedadını yüksək qiymətləndirmiş və il yarım onunla məşğul olandan sonra Rauf bir neçə mahnı bəstələmişdir. Onların arasında xüsusilə «Samur», «Mingəçevir», «Gənclik marşı» ona şöhrət gətirmişdir. Ilk gənclik məhsulu olan bu mahnılardan sonra mahnı janrı R. Hacıyevin yaradıcılığında aparıcı əhəmiyyət kəsb edir. Xüsusilə bəstəkarın həm ifaçılar, həm də musiqisevərlər arasında aşağıdakı mahnıları daha çox populyarlıq qazanır: «Sevgilim», «Mənim Azərbaycanım», «Lirik mahnı», «Bahar gəlir», «Sevimli şəhər», «Bakı haqqında mahnı», «Leyla», «Neft daşlarında», «Ceyran» və i.a.

       Bu günümüzdə də sadaladığımız mahnılar müxtəlif nəsillərdən olan ifaçıların repertuarının bəzəyi sayılır. Axı, bəstəkar üçün bundan artıq xoşbəxtlik nə ola bilər?

       R.Hacıyevin yaradıcılığında teatr tamaşalarına və filmlərə yazdığı musiqi də çox önəmlidir. O, 15-ə qədər filmə musiqi yazmışdır. Və hər bir filmdə olduqca çox musiqi parçaları mövcuddur. Cəlin onlardan bəzilərini yada salaq: «Əhməd hardadır», «Mən rəqs edəcəyəm», «Bir qalanın sirri», «Kölgələr sürünür», «Qara daşlar» və s. Bu filmlərdə musiqi obrazların dolğun təcəssümü, səmimiyyəti, gözəl melodikliyi, şəffaf orkestrləşdirməsi ilə fərqlənir.

       R.Hacıyev 7 operetta yazmışdır. Təqdirəlayiqdir ki, onlardan beşi məhz Moskva Dövlət operetta teatrının səhnəsində tamaşaya qoyulmuşdur. Eyni zamanda bu operettalar keçmiş SSRI-nin mərkəz şəhərlərində uğurla öz səhnə təcəssümünü tapmışdır.

       Sözün əsil mənasında, R.Hacıyevin istedadı daha cox operetta janrında parladı. Bəstəkarın operettaları respublikamızda bu janrın yeni səhifəsini açmışdır – desək, düz olar. Onun operettalarında vokal-simfonik, balet və estrada sənəti bir-birilə necə də üzvi surətdə çulğalaşır. Onun musiqi dilinin xalq musiqisi və müasir estrada üslubunun sintezindən ibarət olduğunu söyləmək lazımdır. Onun operettalarının mövzularını isə ən çox adamlarımızın gündəlik həyatı təşkil edir.

       R.Hacıyevin Moskvada tamaşaya qoyulmuş ilk operettası «Romeo mənim qonşumdur». Həmin əsər əvvəl Bakıda «Qonşular» adı ilə getmişdir. Əsər Moskvanın operetta teatrında müvəffəqiyyətlə göstərildikdə tamaşanın quruluşçu rejissoru A.Zaks operetta haqqında belə demişdir ki, bu Azərbaycan operettasını teatrımızın repertuarına salmağa bizi sövq edən onun mövzusunun yeniliyi və müasirliyi, R.Hacıyevin coşqun musiqi dili, sırf milli koloriti, əsl mənada müasir musiqi dilidir.

       O da diqqətəlayiqdir ki, «Romeo mənim qonşumdur» operettası keçmiş SSRI respublikaları bəstəkarlarının əsərlərinə baxışda üçüncü mükafata layiq görülmüşdür. Ümumiyyətlə, «Romeo mənim qonşumdur» operettası 23 teatr səhnəsində tamaşaya qoyulmuşdur. Operettanı «Azərbaycanfilm» studiyası 1963-cü ildə rejissor Ş.Mahmudbəyovun quruluşunda ekranlaşdırmışdır.

       R.Hacıyevin maraqlı operettalarından biri «Mənim məhəbbətim – Kuba»dır. Əsər Moskva Operetta teatrının sifarişi ilə yazılmışdır. Əlbəttə, Kuba haqqında mövzunu işləmək asan iş deyil, R. Hacıyev özü Kubada hec bir zaman olmamışdır. Lakin onun qarşısında çətin bir vəzifə – Kuba xalqının milli xarakterini, musiqi sənətinin xüsusiyyətlərini açmaq vəzifəsi durmuşdu. Doğrudan da, operettanın musiqisi zövqlə yazılmışdır. Burada təqlidə yol verilməmişdir. Əsərdə musiqinin dramaturgiyasının əsasını üç melodiya təşkil edir. Bunlar Kubaya məhəbbət, vətənpərvərlik andı və Raul ilə Deliyanın məhəbbət hisslərini təcəssüm etdirən melodiyalardır. Bəstəkar Paçanqa bayramının rəqs səhnələrini də maraqlı musiqi boyaları ilə yaratmışdır. O, maqnitofonda yazılmış əsil Kuba melodiyalarını tamaşanın musiqi ahənginə səriştə ilə daxil edə bilmişdir.

       R.Hacıyevin rəğbətlə qarşılanan səhnə əsərlərindən «Dördüncü fəqərə», «Qafqaz əsiri», «Ana, mən evlənirəm», «Yolayrıcında» operettalarıdır.
       «Dördüncü fəqərə» Finlandiyanın satirik yazıçısı Marti Larninin eyni adlı romanı əsasında yazılmışdır. Əsər əvvəlki operettalardan fərqli olaraq məişət komediyası səciyyəsindədir. Bəstəkar kəskin siyasi – ictimai qayəli operetta yaratmaga nail olmuşdur.

       Onu da deyək ki, Marti Larni operettanın premyerasına gələ bilməmişdi. Lakin o, bu əsərə yaxşı bələd idi. Cünki, 1969-cu ildə yazıçı Azərbaycanda olarkən R.Hacıyev yazdığı operettadan bir çox nömrəni onun üçün nümayiş etdirmişdi. M.Larni bu ecazkar musiqiyə qulaq asandan sonra demişdi: «Bu, gözəl, müasir musiqidir. O, təkcə əsərin əsas qayəsini əks etdirmir, həmçinin öz ifadə vasitələrilə əsəri daha da zənginləşdirir».

       Təqdirəlayiqdir ki, «Qafqaz əsiri» operettasının Moskva operetta teatrında tamaşa təcəssümündə iştirak edən yaradıcı heyət əsasən azərbaycanlılardan ibarətdir. Rejissor – Fikrət Sultanov, rəssam – Adil Quliyev, baletmeysterlər – Rəfiqə Axundova və Maqsud Məmmədov, dirijor – Elmar Abusəlimov.

       70-ci illərin sonunda R.Hacıyevin daha bir yeni operettası «Ana mən evlənirəm» Moskva operetta teatrında tamaşaya qoyulur. Əsər tez bir zamanda özünə geniş rəğbət qazanır. Çünki, həminə olduğu kimi bəstəkar təzə operettasında yenə də aktual məsələlər qaldırır. Bunlar gənc nəslin tərbiyəsi, onların öz həyat yolunu düzgün seçməsi məsələləridir.

       R. Hacıyevin bütün operettaları kimi bu operettasında da musiqi aparıcı amildir. Əsərin kompozisiya, dramaturji planı diqqəti cəlb edir. Musiqi operettada milli xalq rəqslərinin ritmləri ilə rövnəqlənmişdir. Bu cəhət səhnə əsərinə bütövlükdə ehtizaz, nikbinlik, şənlik, xoş əhval-ruhiyyə aşılayır. Bu baxımdan əsərin partiturası çox zəngin alınmışdır.