|
ÈÐÑÈÌÈÇ
«ŞAH ABBAS VƏ XURŞIDBANU»,
«ƏSLI VƏ KƏRƏM» – 90
Raziyə ƏLIYEVA
AZƏRBAYCAN OPERALARININ
«KOROĞLU» ZIRVƏSI
«Koroğlu» operasının ilk tamaşasının 65 illiyi tamam oldu
Sevinc Aqil qızı
YUBILEYLƏ ƏLAQƏDAR TƏDBIRLƏR
Rza BAYRAMOV
|
|
Operada mənfi obrazlardan olan Həmzə bəy, Ibrahim xan, Təlxək surətləri bütün fərdiyyəti ilə səciyyələndirilmişdir.
Üzeyir bəy elə bir əsər yaradır ki, onu dinləyən hər bir kəs Koroğlu və onun silahdaşlarının vuruşunu haqqın, ədalətin, insanlığın vuruşu və özünütəsdiqi kimi mənalandırır.
«Koroğlu» Üzeyir fantaziyası və istedadının qüdrət və əzəmətinin ifadəsi idi.
Xalqımızın görkəmli müğənnisi Bülbül öz xatirələrində yazırdı ki, Ü.Hacıbəyovla «Koroğlu» operası barəsində uzun müddətli söhbətimizin sonunda Üzeyir bəy zarafatcasına dedi:
– Yaxşı, indi mən elə bir opera yazacam ki, o hamını yerindəcə donduracaq.
Bülbül isə ona belə cavab verir:
– Mənsə, Koroğlu partiyasını elə ifa edəcəm ki, onu bir daha heç kim o cür oxumayacaq.
Doğrudan da, hər bir zarafatda bir həqiqət var. Bu günlərə qədər Azərbaycanda nə «Koroğlu» tək gözəl bir opera yazılmış, nə də məhz Bülbül kimi onu ifa edən olmuşdur.
Librettosu H.Ismayılov və M.S.Ordubadi tərəfindən yazılaraq Üzeyir dühası ilə xalq musiqisinin ecazkar dilində zirvəyə qaldırılan bu əsərə rejissor Ismayıl Hidayətzadə quruluş vermişdir. Tərtibatçı-rəssam isə R.Mustafayev idi. Dirijor pultu arxasında Üzeyir bəy özü durmuşdur.
Koroğlu rolunun ilk yaradıcısı unudulmaz sənətkarımız Bülbül idi. Nigar rolunu isə Gülarə Isgəndərova ifa etmişdir. Digər rolların ifaçıları X. Haqverdiyev, M. Bağırov, Ə.Zülalov, Q.Hüseynov, B.Mustafayev, M.Paşayeva olmuş, rəqslərə isə Q.Almaszadə quruluş vermişdir.
Üzeyir bəy «Koroğlu» ilə milli musiqi təfəkkürünü, bütövlüklə bəstəkarlıq yaradıcılığının yüksək tələblərinə cavab verən yeni inkişaf mərhələsinə qaldırdı.
«Koroğlu»nun musiqisi Azərbaycan, ümumiyyətlə, bütün Şərq musiqi mədəniyyətinin parlaq şəkildə təsdiqinə və dünya miqyasına çıxarılmasına imkan vermişdir.
Üzeyir Hacıbəyovun milli musiqi ənənələri əsasında yaratdığı «Koroğlu» operası böyük bir mədəni hadisə,Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin inkişafında mühüm mərhələ oldu. Opera ənənə ilə novatorluğun canlı vəhdətidir. Məhz bu vəhdət sayəsində Azərbaycan musiqi folkloru müasir dövrün peşəkar musiqi mədəniyyəti səviyyəsinə yüksəldi. «Koroğlu» operası ilə Azərbaycan teatrı istər məzmun, istərsə də forma etibarilə daha da zənginləşdi, yeni bir keyfiyyət kəsb etdi. Opera həm də dastanı yaşatdı, Koroğlu əfsanəvi qəhrəmandan real xalq qəhrəmanına çevrildi.
Sonralar «Koroğlu»nu bir çox rejissorlar Ş.Bəbəlbəyli, S.Dadaşov, M.Məmmədov tamaşaya qoydular.
Səhnəmiz Koroğlu rolunun L.Imanov, A.Məlikov, Nigar rolunun F.Əhmədova, F.Qasımova kimi mahir ifaçılarını tapdı. Onların hər birinin ayrıca Koroğlusu, Nigarı oldu, hər biri öz yaradıcılıq üslubuna görə bu rolları səhnədə təcəssüm etdirdi.
«Koroğlu» 1938, 1959-cu illərdə Moskvada Azərbaycan musiqi incəsənəti dekadasında, 1975-ci ildə isə «Zaqafqaziya musiqi baharı» festivalında böyük müvəffəqiyyət qazanmışdır.
1941-ci ildə Azərbaycan teatrı operanı Iranda göstərmiş, tamaşaçıların böyük rəğbətinə səbəb olmuşdur.
«Koroğlu» Aşqabadda (1939, türkmən dilində), Daşkənddə (1950, özbək dilində) tamaşaya qoyulmuşdur.
Azərbaycan Opera və Balet Teatrının qastrol tamaşaları zamanı «Koroğlu» Təbriz, Tiflis, Kiyev, Peterburq və s. şəhərlərdə göstərilmişdir.
«Koroğlu»ya görə Ü.Hacıbəyov Stalin mükafatına layiq görülmüşdür.
Ü.Hacıbəyovun «Koroğlu» operası 65 il bundan qabaq yazılsa da, onun məntiqi mənası, ruhu yenidir, bu əsər dünyəvi və bəşəri səciyyəsi ilə ölməzdir.
Bu gün «Koroğlu» bəlkə öz dövründə olduğundan daha artıq müasir, təzə, təravətli səslənir.
Onun hər sədası xalqı oyanışa səsləyir.
Başı min bir bəla çəkmiş Azərbaycan xalqı öz azadlığı, ləyaqəti, müstəqilliyi uğrunda mübarizəyə qalxarkən, bu hərəkatın çağırış sədası Üzeyir bəyin musiqisi – «Koroğlu» operasının uvertürası olacaq. Bu musiqi xalqı qəhrəmanlığa səsləyəcək, onun qoluna Koroğlu gücü, ürəyinə Koroğlu cəsarəti verəcək.
Xalq Üzeyir bəyin «Koroğlu»su tək yenilməz olacaq, öz varlıq və şərəfini Üzeyir bəyin «Koroğlu»su tək qoruyacaqdır.
|
