AZƏRBAYCAN MUSIQI MƏDƏNIYYƏTININ VIRTUAL ALƏMI
Qəribədir, jurnalın hər bir nömrəsində redaksiyamızın hazırladığı yeni INTERNET saytlarından ətraflı materiallar veririk... Bəlkə də bu yeni bir ənənə kimi qavranmalıdır?
Həqiqətən, 1999-cu ildən başlayaraq (jurnalın ilk nömrəsinin çap olunması tarixi), jurnalın yaradıcı qrupu 10 INTERNET saytı hazırlayıb və bu fakt, təbii ki, yüksək tərifə layıqdır. Razılaşın ki, həm də çox sevindirici bir haldır. Birincisi, Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin uğurlarını bütün dünyaya tanıtdırmağa imkan yaranıb və bu baxımdan INTERNET-ə salınan hər bir məlumat bizim üçün artıq dərəcədə vacib və əhəmiyyətlidir. Eyni zamanda, bünün özü də hər bir Azərbaycan vətəndaşı üçün böyük fəxrdir.
Onu da deyək ki, hər bir yeni saytın təqdimat mərasimi bu çətin və zəhmətli işi öhdəsinə götürmüş «Musiqi dünyası» jurnalının yaradıcı qrupu üçün demək olar ki, bir bayramdır. Əlbəttə, öz əməyinin nəticəsini görmək, onun vacibliyini hiss etmək hər hansı bir insanı çox fərəhləndirir və gələcək uğurlara ilhamlandırır. Elə fikirləşməyin ki, söhbət təkcə özümüzü tərifləməkdən gedir. Yox, sadəcə olaraq ədalət xatirinə demək lazımdır ki, bu üç il ərzində «Musiqi dünyası» jurnalının yaradıcı qrupu doğrudan da çox iş görüb, və biz hamımız buna ürəkdən sevinirik.
Sonuncu dəfə də, qarşınızdakı jurnal çapa hazırlanan zaman, "Musiqi dünyası" jurnalının yaradıcılıq qrupu 2 yeni saytın ictimai baxışını keçirdi. Həmin saytlar haqqında ayrıca söhbət açmaq istərdim.
* * *
Iyun ayının 11-də, imtahan sessiyasının qızğın çağında, Bakı Musiqi Akademiyasının həyatında diqqətəlayıq xüsusi bir hadisə baş verdi: "Bakı Musiqi Akademiyası" INTERNET səhifəsinin açılışı. Saytın yaradılması BMA-nın 80-illik yubileyi ərəfəsində keçirildi.
Layihənin müəllifi BMA-nın rektoru, SSRI-nin və Azərbaycan Respublikasının xalq artisti, professor Fərhad Bədəlbəylidir.
Saytın yaradıcılarının qarşısında 80 il ərzində BMA-nın tarixi, professor-müəllim heyəti, rektorluq, dekanlıqlar, kafedralar, uzun illər boyu keçirilən müsabiqələr və s. və i.a. haqqında tam informasiya toplamaq və sistemləşdirmək, kimi çox çətin və məsul bir iş durmuşdu: .
Yeri gəlmişkən, qeyd etməliyik ki, həmin materialların toplanmasında «Musiqi dünyası» jurnalının yaradıcı qrupuna BMA-nın professor-müəllim heyətinin dəyərli köməyi olub və bununla bağlı redaksiya bu xeyirxah işin bütün iştirakçılarına minnətdarlığını bildirir.
Belə bir işin yekunindan sonra, artıq inamla deyə bilərik ki, Azərbaycandakı Ali məktəblərdən heç biri bu cür sayta malik deyil, ümumiyyətlə, respublikamızda bu şəkildə saytlar yox dərəcəsindədir. Özü də söhbət təkcə saytın həcmindən getmir, baxmayaraq ki, həmin fakt da ayrıca diqqətə layiqdır (460 Mb.!). Texniki tərəqqi baxımdan saytda ən müasir və qabaqcıl imkanlardan istifadə olunub. Bir sözlə, Bakı Musiqi Akademiyası eyniadlı saytda respublika üzrə «ən yüksək intellektual və mədəni Ali Məktəblərdən biri» titulunu təstiqlədi.
Qeyd edək ki, saytda BMA-nın yaradılması tarixindən başqa, musiqi elitasının yaradıcılığı, keçirilən müsabiqələrin şərtləri, BMA-na tələbə qəbulunun tələbləri və s. ilə yaxından tanış ola bilərsiniz. Lakin, saytda elə bölmələr də var ki, orada, necə deyərlər, «dincəlmək» də mümkündür. Məsələn, «Musiqili vernisaj» qalereyasında Ü.Hacıbəyovun «O olmasın, bu olsun», «Arşın mal alan» operettasına, C.Verdinin «Aida» operasına, bir sıra tanınmış bəstəkarlarımıza və musiqi xadimlərinə yazılmış dostluq şarjları ilə tanış oluruq. Bundan başqa, «Musiqiçilər gülür» rubrikası da var və orada həmin şəxslərin həyatından məzəli əhvalatlarla rastlaşırıq. Hətta dahi Ü.Hacıbəyovun felyetonları da orada təqdim olunub.
Saytın texniki imkanlarından istifadə məsələsini bir qədər geniş açıqlamaq istərdik.
"Bakı Musiqi Akademiyası" saytı mövcüd şaquli və üfiqi saytları ilə yanaşı, korporativ portallara aiddir. Yəni, bu cür ümumtəhsil portalının yaradılması, onun infrastrukturu, bir tərəfdən, INTERNET sisteminin imkanlarından kommunikasiya vasitəsi kimi istifadə edilməsi üçün, digər tərəfdən isə – distant təhsil almaq üçün əvəzsiz imkanlar yaradır. Demək olar ki, "Bakı Musiqi Akademiyası" portalı 3-cü minilliyin musiqiçiləri üçün distantn təhsil almaq prossesində həm metodoloji özül, həm də metodik işləmələr rolu oynayır. Bütövlükdə məqsədimiz təhsil softuna geniş multimediya yardımından, informasiyaya vahid bir yol açılmasından və korporativ saytların portal şəklində təşkili və istifadəsindən ibarətdir.
Uzun illər boyu yığılmış tarixi sənədlər nəinki daxili, həm də kənar oxucular üçün hər bir rubrikaya personal yol açır, və təqdim olunan multimediya fraqmentləri hər bir şəxsin marağına səbəb olur.
Ilk dəfədir ki, Azərbaycanda mədəni – tarixi kitabxananın yeni bir növü yaranıb: elektron kitabxana, yaxud müasir dillə desək – "mediateka". Bildiyimiz kimi "biblos" sözü yunan dilindən tərcümədə "kitab, kağız, papirus" deməkdir, "teka" sözü isə-nəyisə saxlamaq üçün xüsusi yer. Sözümüz elə başa düşülməsin ki, kitabxanaların vaxtı keçib. Yox, sadəcə olaraq, kitabxananın yeni bir funksiyası meydana gəlib – elektron kitabxana.
Belə kitabxana hər bir sənədin tez bir zamanda axtarılıb tapılması üçün hərtərəfli imkan yaradır. Bundan savayı, saytın üstünlükləri – interaktivlik, effektli informativ axtarış, kitabxana-biblioqrafiya prosesinin avtomatlaşdırılması, informasiyanın saxlanmasının və təklifinin yeni üsulları (elektron kataloqlar, kartotekalar və s.) – hamısı bütövlükdə oxucular üçün olduqca vacibdir.
Elektron kitabxananın şöbələrində müxtəlif janrlı musiqi əsərləri ilə tanış olmaq da mümkündür. Hətta, oxuculara Azərbaycan bəstəkarlarının klassik əsərlərinin notları da təqdim olunur. Nəhayət, saytda oxucular üçün unikal bir imkan da var: təqdim olunan əsərləri Azərbaycan musiqi sənəti korifeylərinin ifasında dinləmək imkanı.
Təkcə yadda saxlamaq lazımdır ki, bütün yeniliklər bir şərtlə həyata keçirilir - kiberməkanda müəllif hüquqlarının qorunması şərti ilə.
Bir sözlə, "Bakı Musiqi Akademiyası" saytı Azərbaycan Respublikasının bütün Ali məktəbləri üçün örnək sayıla bilər. Beləliklə, həmin sayt INTERNET aləminə qürürla daxil oldu.
Onun ünvanı belədir:
http://musakademiya.musigi-dunya.az
* * *
Cəmi 3 ay sonra, sentyabr ayının 17-də respublikamızda Üzeyir musiqisi günü ərəfəsində "Musiqi dünyası" jurnalının yaradıcı qrupu yeni INTERNET saytının ictimai baxışını keçirtdı: Azərbaycanda musiqi quruculuğunun özülünü qoymuş görkəmli musiqi xadimi, dahi bəstəkar Ü.Hacıbəyovun "Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları" kitabının elektron versiyası (330 Mb).
Onun ünvanı:
http://musbook.musigi-dunya.az
Layihənin müəllifi "Müsiqi dünyası" jurnalının baş redaktoru, sənətşünaslıq doktoru, professor Tariyel Məmmədovdur.
Ü.Hacıbəyovun "Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları" kitabını bütün klassik incəsənət qaydaları əsasında yazılmış XX əsrin musiqili-ədəbiyyat abidəsi saymaq olar. Ilk dəfə olaraq, Şərq və Qərbin çoxəsrlik nəzəri fikirlərini qovuşduran Ü. Hacıbəyov öz elmi axtarışlarında irəli gedərək, Azərbaycan milli musiqisinin təsnifatını vermişdi.
"Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları" kitabının INTERNET variantı elektron-sistemli məlumatların nəşri bölümünə aiddir. Müstəqil tamamlanmış sayt kimi o, çap orijinalına uyğün bütün məlumatları özündə saxlayır (səhifələr üzrə bölmələr, fəsillər, not nümunələrinin nömrələnməsi və s.) və elektron məhsul kimi geniş şəkildə istifadə imkanları yaradır.
Qeyd etmək lazımdır ki, elektron formasında məlumatların yayılması onun çap orijinalı ilə müqayisədə daha böyük üstünlüyə malikdir. Belə ki, hər bir şəxs kitabı öyrənərkən, not nümunələrinin səslənməsini eşidə bilər, bundan başqa, hər bir lada aid Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərindən ibarət notlar təqdim olunub və oxucu onların səslənməsi ilə də tanış ola bilər.
Xüsusi demək lazımdır ki, Ü.Hacıbəyovun kitabı elektron nəşri kimi ənənəvi tədris dövrünün çərçivəsini genişləndirməyə imkan verir. Veriliş və biliklərin qavranılması prosesində multimediya texnologiyalarından istifadə (musiqili nümunələrin səsləndirilməsi, hiper istinad, qrafik fayllar), nəinki çatdırma kanallarının, hətta öyrədilənin hisslərinə təsir kanallarının müxtəlifliyini nəzərdə tutur. Beləliklə, indiki zamanda, Azərbaycanda musiqi tədrisinin distant formasının, elektron dərsliklərinin hazırlanması, virtual məktəb dinləyicilərinin müstəqil işinin təşkili aktual bir məsələ kimi qarşıya çıxır.
Təqdim olunan INTERNET səhifəsinin əsas vəzifəsi musiqili didaktikanın yeni metodunun işlənib hazırlanmasından ibarətdir. Metodik sistemin yaradılması işinə verilən bu cür tələblər başlıca olaraq Ü.Haçıbəyovun kitabında Azərbaycan məqamlarının (ladlarının) quruluşuna həsr olunmuş nəzəri materialın praktiki mənimsənilməsi xarakterilə müəyyən edilir.
Ü. Hacıbəyovun kitabının belə bir şəkildə təqdimi yaxın zamanlarda "Harmoniya", "Polifoniya", "Azərbaycan musiqisinin tarixi" və s. dərsliklərin də elektron variantının meydana çıxacağına ümid verir. Bu da INTERNET vasitəsi ilə əsaslı təhsilalma bazası yaradılmasına xidmət edəcək.
Bundan başqa, yaxın qələcəkdə hətta INTERNET – konfrans keçirilməsi də mümkündür ki, bu da olduqca dəyərli və maraqlı bir hadisə olardı. Bir sözlə, INTERNET-in geniş imkanları danılmazdır, və indiki zamanda inamla deyg edə bilərik ki, hətta musiqiçilər də INTERNET-in "köməyilə" təhsil ala bilərlər.
Bir məsələyə ayrıca toxunmaq istərdik. Ü.Hacıbəyovun kitabının kiberməkanda elektron nəşrinin geniş yayılması müəlliflik hüquqlarının və ənənəvi biliklərin Ümumdünya şəbəkəsində müdafiə problemlərini aktuallaşdırır. Lakin, Ümumdünya Intellektual Mülkiyyət təşkilatının (WIPO) qəti tələbinə görə müəllif hüquqlarının qorunması üçün maddı daşıyıcıların fiksasiyası vacibdir. Fiksasiya vasitələri isə müxtəlif şəkildə təqdim oluna bilər.
Onu da xatırladırıq ki, E-book Ü.Hacıbəyovun müəllif-mülkiyyət hüquqlarını pozmur, belə ki "Müəlliflik hüquqları və əlaqəli hüquqlar haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun III hissəsinin 25-ci maddəsinə uyğun olaraq, "müəlliflik hüququ əsərin yaradılması ilə yaranır, müəllifin bütün həyatı boyu və onun olümündən sonra 50 il müddətində qüvvədə qalır". Bildiyimiz kimi, ilk dəfə 1945-ci ildə çap olunmuş mövcud kitab ümumistifadə sırasına aid edilir və Azərbaycan xalqının milli sərvətidir. Ən əsası da odur ki, şəbəkə icmalında Ü.Hacıbəyovun E-book kitabı Azərbaycan xalq musiqisinin məqam (ladlar) sisteminin varlığının təsdiqinə və qeydiyyatına imkan yaradacaq.
Beləliklə, Ü.Hacıbəyovun "Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları" elektron kitabı elmi və tədris vəsaiti kimi şəbəkə oxucularının vətənimizə aid ənənəvi biliklərlə tanışlığına şərait yaradacaq, Şərq və Qərb musiqi elminin bilik və bilgilərinin inteqrasiyasını gücləndirəcək.
Xüsusi qeyd etmək lazımdır ki, hər iki sayt INTERNET-ə azərbaycan, ingilis və rus dillərində təqdim olunub ki, bu da geniş ictimai faydalanmaya imkan verir.
"Musiqi dünyası" jurnalın yaradıcılıq qrupu saytlar yaratmaq üzrə işini indi də fəal surətdə davam etdirir və yəqin ki, jurnalın qələn nömrələrində biz yeni saytlardan söhbət açacağıq. Planlarımız, arzularımız çoxdur və Azərbaycan musiqi mədəniyyətini dünya səviyyəsində ləyaqətlə təqdim etmək üçün əlimizdən gələni əsirgəməyəcəyik.
Leyla FƏRƏCOVA
