МУСИГИ ТЯЩСИЛИ
MILLI KONSERVATORIYA:
REALLIQLAR VƏ PERSPEKTIVLƏR
.
Ü.HACIBƏYOV ADINA AZƏRBAYCAN DÖVLƏT KONSERVATORIYASINDA
XOR DIRIJORLUĞU KAFEDRASININ YARADILMASI TARIXINDƏN
Leyla FƏRƏCOVA
QARA QARAYEVIN PEDAQOJI PRINSIPLƏRI

Yuri SAYUTKIN
AZƏRBAYCANDA PROFESSIONAL MUSIQI
TƏHSILININ YARANMASINA DAIR
Minirə DILBAZI
ŞÖVKƏT ƏLƏKBƏROVA ADINA
MUSIQI MƏKTƏBI BU GÜN
Fəxriyyə QULIYEVA

       Voysexovski kimi istedadlı musiqiçinin Bakıda yaşaması sözsüz ki, gələcəkdə şəhər həyatının musiqi təhsilinin inkişafına müsbət təsir etdi. Qeyd etmək lazımdır ki, bəzi konsertlərin proqramları bədii keyfiyyətdən çox rəngarəngliyinə17 görə seçilirdi və klassiklərlə bərabər az tanınmış bəstəkarların Kalqbrenner, Pryudant və başqalarının əsərləri daxil olurdu. Lankonun Tiflis musiqi mağazasının 1886-cı ildə Bakıda açılan filialının şəhərin musiqi həyatına da böyük təsiri oldu. Bu mağazada18 böyük həcmdə notlar, musiqi haqqında kitablar, musiqi alətləri, italyan, alman simləri və başqa ləvazimatlar satılırdı.

       Avropa musiqi təhsilinə meyl musiqi alətlərinə yəni, royal və pianoya təlabat böyük idi. Bunların qiymətləri baha olmasına baxmayaraq, o zamanlar çox tez də alınırdı.

       Əhalinin musiqi biliyinə marağının artması, müəllimlərin fərdi musiqi dərslərini keçməsi barədə öz xidmətlərini təqdim etmələri 80-ci illərin sonu 90-cı illərin əvvəllərində qəzetlərdəki elanlarda tez-tez dərc edilirdi.

       1889-cu ildə fortepiano dərsləri ilə Q.A.Lokerman19 məşğul olurdu. O, özü Moskva konservatoriyasında professor V.I.Safonovun sinfini bitirmişdir. 1890-cı ildən fortepiano fənnini və musiqi nəzəriyyəsini Paris konservatoriyasını bitirmiş D.A.Çernomordikov20 tədris edirdi.

       Bakılılar xüsusən skripkaya və digər simli alətlərə böyük həvəs göstərirdilər. 1891-ci ildən skripka dərslərini əvvəllər xatırlanmış olan N.V.Borisov,21 1892-ci ildən Bakı orkestrinin dirijoru M.Qolfred22 tədris etmişlər. 1892-ci ildən fortepiano çalğısını, vokal və harmoniyanı Xmelevski və Undriç23 tədris edirlər. Bir sıra qəzetlər o vaxtlar reklam xarakteri daşıyırdılar.

       1892-ci ildə Tiflis musiqi məktəbinin metodu və proqramı əsasında24 V.A.Polesskoy-Ştillo məktəbində fortepiano ifaçılığı sinfi açılır, skripkaçı Borisov professor Auerin 25 metodu ilə dərs verir.

       1893-cü ildə Bakıda26 (Mlyutinsk küçəsi) ikinci musiqi mağazası açılır. Bu mağaza Suzancanın Tiflisdəki mağazasının bölməsi idi. Burada çoxlu musiqi alətləri və notların müxtəlif seçimindən əlavə konsertlərə də bilet almaq mümkün idi. Mağazanın nəzdində alət kökləyən var idi.

       1893-cü ildə sonralar müvəffəqiyyətlə konsertlər vermiş olan məşhur bariton A.V.Rienzi Tiflisdən Bakıya gəlir. O, Marinski qadın gimnaziyasının xoruna rəhbərlik edərək vokal dərsləri verirdi. Müğənni ifaçılıq yaradıcılığını dayandırmırdı. Tələbələrin estetik zövqünün inkişafında, maariflənməsində Rienzinin xüsusi xidmətlərini qeyd etmək lazımdır, yəni onun təşkil etdiyi musiqili “Səhər”lər bu qisimdəndir.

       Birinci belə səhər 1895-ci il 5 oktyabra, ikinci 1895-ci il 10 dekabra təyin olunmuşdur, bu da tamaşaçıların olmaması üzündən baş tutmamışdır. Nəhayət ki, 1896-cı il 21 yanvarda A.P.Pobedonesçovun gimnaziyasının binasında səsləndi. Əsas yeri rus bəstəkarları tutan bu tədbirdə məqsəd tələbələri məhşur klassik əsərlərlə tanış etmək idi.

       Maraqlı repertuar və yaxşı ifalara baxmayaraq bu “Səhər”lərə tamaşaçılar az gəlirdilər. Görünür, bu ümumi musiqi zövqünün aşağı olmasından irəli gəlirdi.

       90-cı illərdə bakılılar tərəfindən xor oxumasına böyük maraq var idi. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi təhsil ocaqlarında xor oxunması əsas fənn sayılırdı. Orta təhsil ocaqlarında oxu dərslərini aparan A.Z.Zaborovskaya (1893-94 Marinski gimnaziyasında işləyib), N.N.Çurkina (1893-95 Mixaylovsk uçilişi), Çernoqorodski, Aleksandrovski, Turqenevski, Lermontovski, P.N.Qorodovski, F.V.Vladimirski qeyd etmək olar. Eyni zamanda fortepiano üzrə A.N.Yermolayevanı (Müqəddəs Nina təhsil ocağı) , A.Zaborovskayanı və Marinski qadın gimnaziyasından E.A.Şevelyakovanı27 göstərmək olar.

       90-cı illərin əvvəllərində gimnaziya və pansionlar musiqi maarifinin ocağı olaraq qalırdılar. Orada fortepiano ənənələri və vokal pedaqogikasının əsasları qoyulurdu, bu gələcəkdə rus musiqi cəmiyyətinin, musiqi məktəbinin 90-cı illərin əvvəllərmndə yaranması üçün bünövrə oldu. Sözsüz ki, yerli musiqi müəllimlərinin fəaliyyəti şəhərin musiqi həyatının yüksəlməsinə təsir göstərirdi. Onlar peşəkar musiqiçi olmaları ilə yanaşı rəngarəng proqramlı konsertlər təşkil edirdilər.

       Şəhərin ictimai dairələrində xüsusi musiqi məktəbinin açılması dəfələrlə tələb olunmuşdu. Həyat peşəkar musiqi ocaqlarının təşkilini və peşəkar savadlı musiqiçiləri tələb edirdi. Peşəkar musiqi savadının təminatını fərdi musiqi sinifləri ödəyə bilmirdi. Yuxarıda qeyd olunanlara görə XIX əsrin 90-cı illərinin ortalarında ilk peşəkar musiqi məktəbinin açılmasına imkan yarandı.



ƏDƏBIYYAT

       1. Şefferlinq 1906-cı ildə Bakıda açılmış Musiqi müəllimləri qrupu adlı fərdi məktəbə rəhbərlik edirdi, inqilabdan sonra Azərbaycanda pedaqoji işi aparırdı. (bax.səh. 8 Azərbaycan Dövlət Konservatoriyası E.Abbasova, D.Danilova, L.Karagiçeva və K.Səfər Əliyeva. Bakı, Azərnəşr, 1972).

       2. Bakinskie izvestiə qəzeti 9 iyun 1880.

       3. Kaspi qəzeti, 1888, № 80, 12 aprel.

       4. “Qafqaz təqvimi” 1889, Tiflis.səh.65.

       5. “Kaspi” 1884, № 259, 27 oktyabr.

       6. Məsələn Daşkənddə “Kaspi”, 1890, №47, 4 mart.

       7. “Kaspi” 1887, №1, 1 yanvar.

       8. “Kaspi” 1887 №1, 1 yanvar;1886, №40, 8 fevral.

       9. “Kaspi” 1886, №40, 8 fevral.

       10. “Kaspi” 1887 №194, 16 sentyabr.

       11. “Kaspi” 1890, №275, 22 dekabr.

       12. Sonralar Kamenskaya Peterburq konservatoriyasını bitirir və A.N.Yermolayevanın 1896 ilin yanvarında açılmış fərdi musiqi məktəbində f-no fənni üzrə işləmişdir (“kaspi”, 1898, №177, 19 avqust).

       13. Müxtəlif qastralyorlarla müşayiətçi kimi çıxış edirdi.

       14. “Kaspi” 1893, №51, 9 mart.

       15. “Kaspi” 1893, №70, 6 aprel.

       16. “Kaspi” 1896, №81, 14 aprel.

       17. “Kaspi” 1890, №275, 22 dekabr. Marinski qadın gimnaziyasının zalında keçirilmiş konsertin proqramına bax.

       18. Olinski küçəsi, Şaqidanova passajı.

       19. “Kaspi” 1889, №264, 5 dekabr.

       20. “Kaspi” 1890, №197, 13 sentyabr.

       21. “Kaspi” 1891, №9, 11 yanvar.

       22. “Kaspi” 1892, №225, 11 oktyabr.

       23. “kaspi” 1892, №192, 6 sentyabr.

       24. “kaspi” 1892, №221, 3 sentyabr.

       25. “Kaspi” 1891, №9, 11 yanvar.

       26. “Kaspi” 1893, №225, 15 oktyabr.

       27. Bax. “Qafqaz təqvimi” 1890-1897.