|
ÊÓËÒÓÐÎËÎÚÈ ÌßÑßËßËßÐ
AZƏRBAYCAN-FRANSA MƏDƏNI
ƏLAQƏLƏRI INKIŞAF EDIR
.
TOTALITAR MƏDƏNIYYƏT VƏ MUSIQI
Şahnəzər HÜSEYNLI,
Nərgiz KƏRIMOVA
«RAST»
musiqili-bədii filminin ssenarisi
Rauf NAĞIYEV,
Oqtay RƏCƏBOV
AZƏRBAYCAN MILLI ADƏT
VƏ ƏNƏNƏLƏRININ BƏDII-ESTETIK MAHIYYƏTI
Ilqar HÜSEYNOV
LIRIK XALQ MAHNILARININ BƏDII-ESTETIK XÜSUSIYYƏTLƏRI
Naibə RZAYEVA
|
|
ŞIKƏSTEYI-FARS (Xocəstə) – Bu şöbə aşağıdakı şer nümunələrindən istifadə etməklə səslənir (Şöbənin ifasında xanəndə balaban və udun müşəiətilə iştirak edir).
Ölkənin əlindədir xeyirimiz, şərimiz,
Sərvətimiz daşındı, hey soyuldu dərimiz.
Gözümüz üfüqdədir, açılır səhərimiz,
Bizə düşən səmadan gün tutulmuş ay allah!
Illərlə məhkumluğun keşiyində dayandıq,
Özümüzə biz bunu yoxsa şərəfii sandıq?
Xoşbəxt olduğumuza inandıq, çox inandıq,
Düz yalana, haqq zora demə qulmuş,
ay allah!
Musiqi səsləndikcə sərvətlərimizin qarət olması, daşınıb aparılması təsvir olunur. Göydə bir qartal, yerdə isə bir maral göstərilir. Qartal Marala tərəf şığıyır.
Şikəsteyi-fars təsnifi – Təsnifi kişi xoru unison oxuyur və xalq çalğı alətləri ansablı onları müşəiət edir: rəqs ansamblı melodiyaya uyğun hərəkətlər edir.
1
Maral endi sərçeşməyə,
Sərçeşmədən su içməyə.
Bilmədi ki, pusqudadır
Bərəsində «Aman ovçu».
Nəqarat – Yaman ovçu, zalım ovçu
Qabırğası qalın ovçu.
Qaçdı, bir az aralandı
Şaraq-Şaraq! Şaraq-Şaraq.
2
Kürəyindən yaralandı
Qaçammadı... o dayandı.
Göy çemənlik qəzəl qandan
Oda yandı, oda yandı.
Nəqarat.
IRAK – «Qız qalası» üstündə xalqı ayağa qalxmağa çağıran səhnə. Burada xanəndə tar, balaban və udun müşaiətilə aşağıdakı şer nümunəsindən istifadə etməklə oxuyurlar:
Qoy qalxsın ayağa ruhu Tomrisin!
Babəkin qılıncı parlasın yenə!
Onlar bu şərtlərə sözünü desin
Zənciri kim vurdu şir biləyinə?
Hanı bu əllərin mərd oğulları?
Açsın bərələri, açsın yolları?
Bəs hanı bu əsrin öz Koroğlusu?
Qılınc Koroğlusu, söz Koroğlusu?!
MARŞ – Buludlar toqquşur. Ildırım çaxır. Döyüş səhnəsi, xalq qırılır. Bu səhnə fonunda aşağıdakı şeri oxunur:
Dəryalara hökm etməkdə tufan,
Səhraları sarsıtmada vulkan,
Sellər kimi axmaqda qızıl qan,
Canlar yaxar, evlər yıxar insan.
Yarəb, bu nə dəhşət, nə fəlakət?
Yarəb, bu nə vəhşət, nə zəlalət?
Yox kimsədə insafü mürüvvət,
Iblisəmi uymuş bəşəriyyət?
PƏNCIGAH-RAK-GƏRAI şöbələri – Bu şöbələrin ifasında tar, kamança və balabanın müşaiətilə xanəndələr oxuyurlar.
Məscidin minbərində mola libasında xanəndə görünür.
Panorama dəfn mərasiminə keçir.
Qırmızı qərənfil, qara bayrağa, şəhidlərin obrazlarına, yenə qara bayrağa çevrilir. Böyük insan axını azadlıq qurbanlarını aparırlar.
Xanəndələr bir-birinin ardınca yuxarıda adları göstərilən şöbələri aşağıda verilən şer mətnindən istifadə etməklə oxuyurlar.
Canlı da, cansız da ağlayır bu gün.
Matəm içindədir ölkə büsbütün.
Qızıl qərənfillə qara bayraqlar
Xalqın kədərinə birgə qan ağlar.
Bu el faciəsinə dözmək çətin. Çox çətin!
Bəli yaman büküldü qocaman bir millətin.
Fitrətindən, soyundan ər doğulan bu xalqı
Tarix boyu mərd olan, məğrur olan bu xalqı
Necə təhqir etdilər, gör necə alçatdılar.
Mənliyini, səmini bir «sağ ol»a satdılar.
Musiqi bitir, Onu orqan aləti əvəz edir və qara bayraqlar rəspublikamızın üç rəngli bayrağına çevrilir. Yenə orqan kəskin akkord çalır, onun üstündə isə tar rast muğamından bir avazı ifa edir. Bu avaz üstündə aşağıdakı şerlər avazla oxunur:
Tarixin ən böyük bir amalı var:
Azadlıq! Bu sözə tapınmış insan.
Azadlıq-səadət, azadlıq-bahar,
Yaranmış insanın arzularından!
Insan azadlığı ilk arzu sanmış,
Bu söz bir işıqdır insana darda
Azadlıq! Azadlıq! Tarix yaranmış
Bu amal uğrunda vuruşmalardan.
3 rəngli bayrağımızın fonu bütün ekranı üç rəngə boyayır. Bunun qarşısında üç oğlan uşağı rənglərə uyğun geyinmişlər. Onlar «Rast» muğamının «Əraq» şöbəsinin növbə ilə oxuyurlar:
Insan azadlığı ilk arzu sanmış:
Bu söz bir işıqdır insana darda,
Azadlıq! Azadlıq! Tarix yaranmış
Bu amal uğrunda vuruşmalarda.
Orqanda major akkordu pianissimodan fortissimoya kimi səslənir. Bu akkordun fonunda film üzərində işləyənlərin adları verilir.
FILMIN SONU
P.S. Ssenaridə Avestadan, B.Vahabzadənin «Yollar, oğullar», «Gülüstan», «Şəhidlər», «Müğam» poemalarından, M.Ə.Sabirin. Nəsiminin qəzəllərindən və H. Cavidin «Iblis» dramından parçalardan istifadə edilmiş, eyni zamanda Ü.Hacıbəyovun, Ə.Bədəlbəylinin, sənətşünaslıq doktoru N.Rzayevin, professor M.Ismaylovun, tarzən K.Əhmədovun, sənətşünaslıq namizədi S.Bağırovanın elmi axtarışlarına istinad olunmuşdur.
|
