АЗЯРБАЙЖАН БЯСТЯКАРЛАР ИТТИФАГЫНДА
XOR MUSIQISI FESTIVALI
.
SUMQAYIT: SƏYYAR PLENUMDAN QEYDLƏR
Lalə ŞIRMƏMMƏD QIZI
DAHI ÜZEYIR BƏYƏ BÖYÜK SEVGI VƏ EHTIRAMLA…
.

       2003-cü ildə Azərbaycan Bəstəkarlar Ittifaqının təşkil etdiyi və iki böyük konsert proqramından ibarət olan Festivalı bütövlükdə xor musiqisinə həsr olunmuşdu.

       Mayın 5-də Bakı Musiqi Akademiyasının Böyük zalında festivalın açılışı və ilk konserti oldu. Onun proqramında musiqi məktəblərinin uşaq xor kollektivlərinin ifasında Azərbaycan bəstəkarlarının əsərləri səsləndi. Konsertdə Bülbül adına Orta Ixtisas Musiqi Məktəbinin «Qız qalası» (rəhbəri Dilarə Əliyeva) və «Səda» oğlanlar xoru (rəhbəri Məryəm Babayeva), 35 saylı Orta Ixtisas Musiqi Məktəbinin xoru (rəhbəri Svetlana Qriçeşkina), habelə 4 saylı Uşaq Musiqi Məktəbinin (xormeyster Elmira Mənsurova), 22 saylı Uşaq Musiqi Məktəbinin (xormeyster Nəzakət Mövsümzadə) və 32 saylı Uşaq Musiqi Məktəbinin Balaxanı filialının (xormeyster Ədilə Mehdiyeva) uşaq xorları iştirak etdilər. Onlar Tofiq Quliyev, Vasif Adıgözəlov, Aqşin Əlizadə, Rəşid Şəfəq, Azər Dadaşov, Cəlal Abbasov, Adilə Yusifova, Ilham Abdullayevin əsərlərini ifa etdilər.


       Iyunun 24-də Bakı Musiqi Akademiyasının Böyük zalında festivalın ikinci konserti oldu. Azərbaycan Dövlət Xor Kapellasının iştirak etdiyi bu konsertdə Sərdar Fərəcovun acapella xoru üçün «Diptix» əsəri, Azər Dadaşovun «Şükürlər olsun sənə» və «Kim allahı sevər» miniatürləri, Oqtay Rəcəbovun «Segahsayağı»sı, Şəfiqə Axundovanın Ü. Hacıbəyova həsr olunmuş «Yaşadacaq el səni» odası, Rauf Əliyevin «Nə dilərsən ürəyim», Məmməd Cəfərovun «Yuxulama, oğuz oğlu» kantatası və Faiq Nağıyevin solist və acapella xoru üçün Q.Qarayevin xatirəsinə Konserti səsləndi. Xorun bədii rəhbəri Azərbaycan Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi Gülbacı Imanova, xormeyster Yulizana Kuxmazova idi.

       Iyunun 25-də Bəstəkarlar Ittifaqında Festivalın nəticələrinə həsr olunmuş müzakirə keçirildi. Müzakirədə bəstəkarlar, musiqişünaslar və media nümayəndələri iştirak etdilər. Aşağıda müzakirənin bəzi məqamlarını oxucularımızın nəzərinə çatdırırıq.

Ramiz Zöhrabov
Azərbaycan Bəstəkarlar Ittifaqı Idarə Heyətinin Katibi,
sənətşünaslıq doktoru, professor:

       Xor musiqisi festivalının 2 gün keçirilməsi təsadüfi deyildi. Birinci konsertdə 4, 22, 32 və 35 saylı Uşaq Musiqi Məktəblərinin və Bülbül adına Orta Ixtisas Musiqi Məktəbinin birləşmiş xor kollektivləri, ikinci konsertdə isə Azərbaycan Xor Kapellası iştirak etdi. Proqrama həm iri, həm də kiçik həcmli xor əsərləri daxil edilmişdi. Xüsusilə, iri həcmli əsərlər içərisində Faiq Nağıyevin xor üçün Konsertini qeyd etmək lazımdır. Iri həcmli əsərlər sırasında Məmməd Cəfərovun «Yuxulama, oğuz oğlu» Kantatası, Oqtay Rəcəbovun «Segahsayağı»sı (7 hissəli), Rauf Əliyevin «Nə dilərsən, ürəyim» mahnısı rəğbətlə qarşılandı.

       Festivalın proqramına daxil edilmiş bütün əsərlər Bəstəkarlar Ittifaqının «Vokal-simfonik musiqi» bölməsində diqqətlə seçilərək ifaçılara təqdim edilmişdi. Həm xor kapellası, həm də uşaq xor kollektivləri bu əsərlərin hazırlanmasına ciddi yanaşaraq yüksək ifaçılıq səviyyəsi nümayiş etdirdilər.

       Mən festivalın müzakirəsinə həsr olunmuş iclası açıq elan edirəm və Sizdən xahişim odur ki, festivala öz münasibətinizi bildirəsiniz və xor musiqisi sahəsində olan çatışmazlığa, ifaçıların səviyyəsinə, bəstəkarlarımızın xor janrlarında yaratdığı əsərlərə tənqidi yanaşıb, mülahizələrinizi söyləyəsiniz.

Zümrüd Dadaşzadə
musiqişünas, sənətşünaslıq namizədi, dosent:

       Ümumiyyətlə, qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanda xor musiqisinin zəngin ənənələri var. Ü.Hacıbəyovun operalarından başlayaraq Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığında xor elementlərindən istifadə edilmişdir. 60-cı illərədək Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığında xor musiqisi ön planda idi. 60-cı illərin sonu 70-ci illərin əvvəlində bu sahədə əsas nailiyyətlər əldə edilir: C.Cahangirov, A.Əlizadə, R.Mustafayev və b. bəstəkarların xor əsərləri meydana çıxır. Lakin o dövrdə simfonik musiqi, musiqili-səhnə əsərləri, kamera əsərləri daha çox diqqət mərkəzində idi. Indiki dövrdə vəziyyət dəyişməkdədir. 90-cı illərdən başlayaraq Azərbaycan dünya mədəniyyətinə, iqtisadiyyatına inteqrasiya olunur. Azərbaycan bəstəkarlarının əsərləri bu gün beynəlxalq festivallarda tez-tez fəal ifa edilir. Sevindirici haldır ki, bəstəkarlarımızın xor əsərləri xarici ölkələrin konsert salonlarında səslənir. Vasif Adıgözəlovun «Çanaqqala» oratoriyası Türkiyədə, Fərhəng Hüseynovun «Bu dünyada sülh olsun» oratoriyası ABŞ-da, Firəngiz Əlizadənin «Əbədiyyətə səyahət» oratoriyası Isveçrədə böyük müvəffəqiyyət qazanmışdır. Hal-hazırda Azərbaycan xor musiqisində müəyyən irəliləyişlər, müsbət tendensiyalar özünü göstərməkdədir.

       Bu festivalda əsərlərin məzmunu ilk növbədə həyatımızla səsləşirdi. Onlar zahiri pafosdan uzaq olub, bizim duyğularımızı əks etdirən əsərlər idi. Həqiqətən də, bəstəkarlarımız onları narahat edən məsələlərə – mənəviyyatla, vətənpərvərliklə bağlı məsələlərə üz tutublar. Burada müxtəlif həcmli əsərlər – kantata, xor konserti, mahnı və s. səsləndi. Bu əsərlər sırasında mənə daha çox təsir bağışlayan Azər Dadaşovun «Şükürlər olsun» və «Kim allahı sevər» adlı 2 xor miniatürü oldu. Onlardan ikincisi (M.Füzulinin sözlərinə) daha çox diqqəti cəlb etdi. Yəni, bəstəkarın sözə varmaq, onu musiqi dilinə köçürmək bacarığı göz qabağında idi. Burada artıq uzun illər xor üçün yazmış, püxtələşmiş bəstəkar qələmi hiss olunurdu.

       Eyni zamanda M.Cəfərovun «Yuxulama, oğuz oğlu» kantatasını qeyd etmək istərdim. Bu əsəri bəstəkar stereotiplərdən qaçmaq iqtidarı ilə yazıb: böyük bir ehtiyac duyduğumuz vətənpərvərlik mövzusu çox səmimiyyətlə həll olunmuşdu. Bütün hissələri təzad prinsipi üzrə quran bəstəkar nəticədə əsas məqsədə – yüksək duyğuları, vətənpərvərlik hisslərini dinləyici auditoriyasına aşılamağa nail olmuşdur.

       Faiq Nağıyevin xor konserti heç kimi laqeyd qoymadı. Bu, Qara Qarayevin xatirəsinə ithaf edilmiş əsərdir. Adətən, belə əsərlər Avropada dini mövzulara yazılır. Məsələn, xor musiqisində Passionları xatırlamaq olar. Bizim bəsətəkarlar da bu janrların təməlinə qayıtmağa çalışırlar. Amma onlar bizim islam dininin motivlərini xor musiqisinə gətirmək istəyirlər. Bu baxımdan F.Nağıyevin əsəri yaxşı düşünülmüşdü. Bəstəkar hissələrin ardıcıllığını emosional crescendo üzrə qurmuşdur: Ağı, Əlvida, Fəryad. Burada vokaliz, avazla oxumaq deyil, hansısa bir deklomasiya ünsürlərindən istifadə edilib. Bəstəkar Azərbaycanda yeni, işlənilməyən bir mövzuya müraciət edib. Bəstəkarlar belə mövzulara ehtiyatla yanaşmalıdırlar. Çünki burada xüsusi nüanslar var. Mən Fərəc Qarayevin «Xütbə, muğam, surə» əsərini təhlil edərkən islam dini üzrə bir çox mütəxəssislərlə (məsələn, professor Vasim Məmmədəliyev və b.) məsləhətləşdim: islamda olan qanunları musiqiyə gətirmək nə dərəcədə mümkündür? Əlbəttə, bəstəkarlar buna ehtiyatla ya naşmalıdırlar. Zənnimcə, F.Nağıyev buna nail olub. O, böyük bəstəkar Q.Qarayevin itkisindən doğan hissləri musiqidə çox gözəl ifadə edə bilmişdir. Bu, bizim musiqimizin də müəyyən mənada uğurudur.

       Eyni zamanda Rauf Əliyevin acapella xoru üçün «Nə dilərsən, ürəyim»mahnısı bəstəkarın xorun bütün xüsusiyyətlərini duymaq, səslər arasında nisbəti, balansı düzgün qurmaq baxımından çox uğurludur. Bu, xor kollektivinin daimi repertuarına daxil olmaq iqtidarına malik bir əsərdir.