|
ÓÑÒÀÄËÀÐÛÌÛÇÛÍ ÕÀÒÈÐßÑÈÍß
AZƏRBAYCANIN
OPERA MÜĞƏNNISI
FATMA MUXTAROVA
(anadan olmasının 110
illiyi münasibəti ilə)
Nuridə ISMAYILZADƏ
MƏNASI VAR HƏR BIR KƏSIN…
Zümrüd DADAŞZADƏ
|
|
Lakin başlıcası odur ki, uşaq auditoriyasına ünvanlanan bu əsərdə güzəşt deyilən münasibətdən əsər-əlamət belə yoxdur. Əlbəttə, müəllif balacalarla aydın, anlaşıqlı dildə danışmağa çalışır, lakin sadələşdirilmiş bədii təcəssümə də uymur. Partituranın bütün detalları bəstəkarın məs’uliyyətindən, səriştəsindən, yüksək peşəkarlığından xəbər verir.
Eyni sözləri tanış olduğum vokal nümunələrə də aid edərdim. Topluya (Bakı, «Işıq», 1978) daxil olan mahnılardan hər biri obrazca orijinaldır, məxsusi dinamik formada şərh olunub, təravətli harmonik boyaları ilə seçilir. Fortepiano sadəcə olaraq müşayiətçi deyil, vokal partiyanı dolğunlaşdıran, bədii tamın yaranışında iştirak edən vacib vasitədir.
Coşğunluq ruhu ilə aşılanmış «Bir gün səni görməyəndə», incə valideyn duyğularını əks etdirən nurlu «Sevimli oğlum», təbiətin və həyatın gözəlliyini tərənnüm edən vals – «Həyat badəsi» – hər biri öz-özlüyündə gözəldir.
«Əmək mahnısı» isə (sözləri Novruz Gəncəlinindir) vaxtilə respublika müsabiqəsində III mükafata layiq görülmüş, böyük Bülbül tərəfindən ifa olunmuşdur.
Lakin I.Məmmədovun vokal yaradıcılığının tacı «Inciməsin» romansıdır. Həyatın mə’nası haqda həzin, kövrək düşüncələri aşılanmış şer mətnini (sözləri – T.Mütəllibovdur) I.Məmmədov lirik boyalarla, ilk növbədə ifadəli harmonik vasitələrlə təcəssüm etdirir.
Mə’nası var hər bir kəsin,
Insan oğlu qoy can desin,
Yaxın bizdən inciməsin,
Uzaq bizdən inciməsin.
I.Məmmədovun pedaqoji fəaliyyətinə də toxunmaq gərəkdir. Axı o, ömrünün böyük bir hissəsini müəllimlik edib, Bakı Musiqi Akademiyasında 30 ildən artıq çalışaraq, Konservatoriyaya daxil olan musiqişünas və bəstəkarlara «partituranın oxunuşu» fənnindən dərs deyib. Açıq deyim ki, musiqi məktəbində klavirlə işləməyə vərdiş edən biz, birinci kurs tələbələri, birdən-birə orkestrin çeşidli rənglərini əks etdirən partitura ilə üzləşəndə bir qədər karıxır, çətinlik çəkirdik. Lakin Ibrahim müəllim səriştəsizliyimizə göz yumur, çoxsaylı səhvlərimizə yumorla yanaşır, təmkinlə, səbrlə orkestrin sirlərini, ayrı-ayrı alətlərin imkanlarını tələbələrinə açıqlayırdı. Beləliklə, tədricən, asta-asta birinci kursun sonuna doğru biz mürəkkəb partituralarla davranmaq vərdişi qazanırdıq.
I.Məmmədovun iki övladı – Elçin və Emil də atalarının yolunu davam etdirirlər. Elçin BMA-nı həm pianoçu, həm də bəstəkar kimi bitirib, Bülbül adına orta ixtisas musiqi məktəbində nəzəri fənlərdən dərs deyir. Emil isə professional dairələrdə rəğbətlə qarşılanan gənc iste’dadlı cazmenlərdən biridir. Onun 2003-cü ildə «Caspian Jazz & Blues Festival»da çıxışını həmin forumun yaddaqalan epizodları sırasına aid etmək olar.
Məqalənin yazılışı əsnasında mən vaxtaşırı Elçinlə əlaqə saxlayırdım. Təbii olaraq, belə bir sualla ona müraciət etdim: «Sənin peşə seçimində atanın nə kimi rolu olub?»
- Əlbəttə, çox böyük, - deyə Elçin həvəslə söhbətə başlayır. – Bilirsinizmi o, musiqi ilə yaşayırdı, adi həyat hadisələrini, sədaları, küyləri belə musiqidə təcəssüm etdirmək iqtidarında idi. Mən məktəb, konservatoriya müəllimlərimə çox minnətdaram. Amma eyni zamanda e’tiraf etməliyəm ki, atamın harmoniya, polifoniya, alətləşdirmə üzrə verdiyi praktik məsləhətlər bə’zi hallarda mənim üçün daha əhəmiyyətli vıə faydalı idi. O, ən mürəkkəb mətləbləri çox əyani, aydın şəkildə başa salmaq bacarığına malik idi. Konservatoriyanın tələbələri – onların arasında bəstəkarlar da olurdu – məsləhət almaq üçün gizlincə atama müraciət edirdilər.
Fortepiano və orkestr üçün Poema-tokkatada solo partiyanı Elçin səsləndirib. Mən ondan atası ilə bahəm yaradıcılıq işi barədə danışmağı xahiş edirəm.
- Vaxtilə bu əsəri geniş virtuoz imkanlara malik Ədilə Əliyeva çox parlaq ifa edirdi, - deyə Elçin xatırlayır. – 1989-cu il idi. Ibrahim müəlllimin yaradıcılıq gecəsinə hazırlıq gedirdi. Həmin konsertə az müddət qalmış pianoçu əsəri çalmaqdan imtina etdi. Atam möhkəm əsəbiləşmişdi. Elə bu zaman mən onu sakitləşdirmək məqsədilə öz xidmətlərimi təklif etdim. Maestro R.Abdullayev çalğımı dinləyib, qısaca «məşq etmək olar» söylədi.
Bir neçə gündən sonra Poema-tokkatanı Filarmoniyada çaldım. Özü də necə! Texniki imkanlarımın son həddində, coşğun, temperamentlə. Atam həmin axşam çox xoşbəxt idi.
Sonra Poema-tokkata bir neçə başqa simfonik əsərlə birlikdə vala yazıldı. Yadımdadır, həmin yazılış prosesində R.Abdullayev çox ciddi idi. O, işə başlamazdan əvvəl musiqiçilərdən tam diqqət səfərbərliyi tələb edib: «Bu gün işimiz çox olacaq» – dedi…
Atamda bir keyfiyyət məni həmişə təəcübləndirər və valeh edərdi, - deyə Elçin söhbətini davam etdirir. Ən çətin dəqiqələrdə belə – hamı bilirdi ki, o, ağır xəstədir – bu insanı inam, nikbinlik tərk etmirdi. Ümumiyyətlə, Ibrahim müəllim üçün həyatda çıxılmaz vəziyyət yox idi. O, tükənməz, aşıb-daşan enerji sahibi idi. «Con fuoco» – bu musiqi termini, məncə, onun fəaliyyətinə yaxşı uyğun gəlir.
…Musiqi Akademiyasında mühazirələrarası fasilədə I.Məmmədovun əsərlərini dinləyirəm. Eşitdiklərini açıq-aşkar bəyənən tələbələr müəllifin adını tapmağa cəhd göstərirlər. Alınmır. Bəlli olur ki, bu gənclər – onların arasında isə bəstəkarlar da var – Ibrahim Məmmədovun adını ilk dəfə eşidirlər. Acınacaqlı haldır. Kimdir müqəssir? Biz hamımız. Axı XALQ artisti I.Məmmədovun Azərbaycan musiqisində xidmətləri kifayət qədərdir. Yaxşı olardı ki, biz həmkarlarımız olan sənətkarları yubileydən-yubileyə yox, mütəmadi xatırlayaq. Gündəlik dərslərdə, mühazirələrdə. Bu məqamda bəstəkarın «Inciməsin» romansından aşağıdakı misra yerinə düşərdi: «Mə’nası var hər bir kəsin…».
|
