Cəmiyyətdə ilk ali musiqi təhsili almış kadr kimi Murtuz Mehdiyevin bir təşkilatçı, müəllim olaraq fəaliyyətinin səmərəsi onda olmuşdur ki məktəbin bir neçə məzunu ali musiqi təhsili almışdır. Belə məzunlar sırasında Əsab Əliyev (Respublika müsabiqəsi laureatı), Əliyusif Imaməliyev (Respublika müsabiqəsi laureatı), Qorxmaz, Arif Nəcəfov qardaşları və digərlərini göstərə bilərik. Onun gördüyü işlər Bakı Icra Hakimiyyətinin rəhbərliyi və onun Mədəniyyət idarəsi tərəfindən daim razılıqla qarşılanır. Bunu biz tanınmış ifaçı, dirijor, əməkdar incəsənət xadimi, Bakı şəhər mədəniyyət idarəsinin rəisi Həsənağa Qurbano-vun ona təqdim etdiyi fəxri fərman və teleqram-larında görə bilərik. Respublikanın əlamətdar günlərində Bakı şəhər icra hakimiyyətinin başçısı, Hacıbala Abutalıbovun Murtuz müəllimə göndərdiyi şəxsi təbrik teleqramları isə onun nə qədər lazımi diqqətə layiq olduğuna dəlalət edir.
Murtuz Mehdiyevin pedaqoji fəaliyyətinin paralel olaraq 15 ili Bakı Musiqi Akademiyası ilə bağlıdır. O, bu illərdə bəstəkarlıq və nəzəriyyə kafedrasının tələbələrinə muğamları praktik surətdə tədris etmişdir. Onun tələbələri sırasında indi tanınmış sevilən bəstəkarlardan əməkdar incəsənət xadimi Cavanşir Quliyev, Eldar Mənsurov, Rahilə Həsənova, Elnarə Dadaşova, Zabitə Məmmədova, Nazim Mirişli, Nadir Əzimov, Rəna Qədimova, Nazim Qəmərlinski və başqalarının adını çəkə bilərik.
Onun ansambl rəhbəri kimi də fəaliyyəti önəmlidir. Murtuz Mehdiyev məktəbə başçılıq etdiyi vaxtdan burada xalq çalğı alətləri ansamblı yaradır. Həmin ansamblın üzvləri məktəbin keçmiş məzunları, eləcə də orada təhsil alan şagirdlərindən təşkil olunmuşdur. Ansamblın uğurlarından biri təzə yarandığı vaxtlarda cəmiyyətdə keçirilən müsabiqənin (1982-ci il) qalibi olmasıdır. Daha sonra Murtuz Mehdiyev 1985-ci ildə məktəbdə Üzeyir Hacıbəyovun 100 illiyinə həsr edilmiş yubiley tədbirinə, məktəbin 5 illiyinə həsr olunmuş tədbirlərə görkəmli bəstəkar, xalq artisti, professor S.Ələsgərovu dəvət edir. Və ansamblın çıxışları, məktəbdə görülən işlər S.Ələsgərov tərəfindən yüksək qiymətləndirilir. Nəzərə çatdıraq ki, bura spesifik kollektiv olduğuna görə ansambl yaratmaq heç də asan məsələ deyil. Tək solo ifa etmək asandırsa 15-20 üzvlü spesifik kollektivdə musiqiçiləri birlikdə idarə etmək bir qədər çətindir. Xüsusilə ifanın başlanğıcında. Murtuz Mehdiyev bunlar üçün xüsusi bir yolla – ansambl üzvlərinin bi
rlikdə başlanması üçün asta nəfəs alaraq ansamblın başlamasına işarə edir. Məhz bu metod Murtuz Mehdiyevə məxsusdur.
Ansambl 1993-cü ildən «Duyğu» adı ilə fəaliyyət göstərir. Uğurlu çıxışlarına görə «Duyğu» ansamblı Respublika Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən xalq kollektivi adına layiq görülmüşdür.
Yubilyarın bəstəçilik fəaliyyətindən danışarkən onu demək olar ki, o, hələ musiqi ilə məşğul olduğu qısa bir müddətdən sonra melodiyalar bəstələməyə həvəs göstərir. Onun bəstələmələrindən «Mübarək olsun» (sözləri Emil Mehdiyevindir), «Bakı haqqında mahnı» və başqa mahnıları (sözləri Əli Tudənindir) xalq artisti, professor Arif Babayev, əməkdar artist Nisə Qasımova, Məhəb-bət Kazımov kimi sənətkarlar öz konsert proqra-mına daxil edib, onları efirdə səsləndirmişlər. «Bakı haqqanda mahnı» isə 1969-cu ildə Zaqafqaziya uşaq mahnıları festivalında əməkdar incəsənət xadimi Əfsər Cavan-şirovun rəhbərlik etdiyi «Bənövşə» uşaq xorunun ifasında səslən-dirilmişdir. Solist hazırda gözəl müğənnimiz Nisə Qasımova idi. Bəstəçilik fəaliyyətinin göstəriçiləri tək konsert repertuarı kimi deyil, eyni zamanda onların müsabiqələrdə istifadə edilməsidir. Murtuz Mehdiyev mahnı müəllifi kimi «Qönçə» 2002-ci il müsabiqəsində Bakı şəhəri mədəniyyət idarəsi tərəfindən fəxri fərmanla təltif olunmuşdur.
«Duyğu» ansamblının ifasında Murtuz Mehdiyev 10-a qədər «Rast», «Şur», «Segah», «Bayatı-Kürd» muğam rəngləri, 12-yə qədər mahnıları radionun fonotekasında saxlanılır. Ümumiyyətlə o, «Bayram süitası»nın (xalq çalğı alətləri orkestri üçün), 15-ə qədər muğam rənglərinin, tar ilə fortepiano üçün pyeslərin, 50-yə qədər mahnıların müəllifidir. Hətta bir çox mahnılarının mətnini müəllif özü yazmışdır. Bunlardan: «Həydər baba» (mahnı möhtərəm prezidentimiz Həydər Əliyev cənablarına həsr edilmişdir), «Gənc məktəblilər marşı», «Səfərbərlik», «O may günü», «Vətən» mahnıları diqqətəlayiqdir. Habələ Azərbaycan şairlərinin sözlərinə yazılmış: «Payız» (sözləri N.Xəzrinindir), «Neyçün» (sözləri B.Vahabzadənindir), «Qışın sovqatı» (sözləri Ə.Ziyatayındır), «Qızlar» (sözləri Kərim Faiqindir), «Axtar məni» (sözləri O.Hacıyevanındır) mahnılarını göstərə bilərik.
Murtuz Mehdiyevin müxtəlif muğamlar üzərində bəstələdiyi rənglər, mahnılar, rəqslər mütamadi olaraq televiziya ekranlarında, efir dalğalarında səsləndirilir (eyni zamanda «Duyğu» ansamblı Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərinin təbliqli sahəsində həvəslə çalışır). Onun bəstələmələrində vətən məhəbbəti, gözəllik, mərdlik, səmimi duyğular kimi xarakterlər önəmli yer tutur. Onun bəstələmələri yadda qalan, gözəl melodiyalar, ritmik boyalar, ahəngdarlığı ilə diqqəti cəlb edir.
Murtuz Mehdiyevin melodiyalarında cəlb edilən cəhətlərdən biri də odur ki, o, Azərbaycan muğam sənətinin lad qanunauyğunluqlarını intuitiv olaraq dərindən duyur. Murtuz Mehdiyev hər bir melodiyasında musiqimizin milli lad səciyyəsinə, incəliyinə, ritmik xüsusiyyətlərinə əsaslanır. Sonda onu da deyək ki, indiyə qədər onun fəaliiyəti, yaradıcılıq istedadı bir çox məqalə, kitablarda işıqlandırılmışdır. Onun haqqında «Sarı simin işığı» adlı sənədli film çəkilmişdir (rejissor tanınmış sənətçi Xalis Muradovdur).
M.Mehdiyevin 60 yaşı tamam olur. Onun qəlbi həmişə olduğu kimi yaradıcılıqla döyünür. Biz yubilyarı təbrik edərək ona yeni yaradıcılıq nailiyyətləri arzulayırıq.
Məqalənin sonunda tanınmış şair Kərim Faiqin «Murtuzun tarı» adlı şerini dərc etməklə Murtuz Mehdiyevin 60 illik yubileyini bir daha təbrik edirik.
Kərim Faiq
Murtuzun tarı
Qəlbi əfsunlayır, hər səslənəndə
Sanki sehrkardı Murtuzun tarı
Dilsizə dil verir, həvəslənəndə
Sahib-ixtiyardı Murtuzun tarı.
Bülbül sevdası var hər çalarında
Zəhmət dünyası var hər çalarında
Dərin mənası var hər çalarında
Fərəh, iftixardı Murtuzun tarı.
Hər dilsiz pərdənin öz ahəngi var
Şikəstə, bayatı, segah, cəngi var
Hər simin özünəməxsus rəngi var
Elə bil bahardı Murtuzun tarı.
Vaxt olur köksündə çaylar çağlayır
Leyli nalə çəkir, Məcnun ağlayır.
Göydə uçan quşlar qanad saxlayır,
Bəli, belə tardı, Murtuzun tarı.
Onda məhəbbətin xoş sevdası var
Oğul məğrurluğu, qız ədası var,
Can qədri bilənə, can fədası var,
Belə lütfkardı, Murtuzun tarı.
Mahnılar müxtəlif, sətr-sətrdi,
Hər telin ahəngi bir cüt ətirdi,
Axır sahibinə həmdəm gətirdi,
Gör nə vəfadardı Murtuzun tarı.
Mizrab toxunduqca hər sarı simə,
Kərim Faiqi də salır tilsimə,
Kimə məlum deyil, a dostlar kimə,
Sevgiyə açardı Murtuzun tarı.
Afət NOVRUZOV
BIR MUSIQIÇININ HƏYAT ƏHVALATI
Güllü Haqverdiyevanın adı bu gün, demək olar ki, əsasən yaşlı nəsil musiqiçilərə və bir də uşaq musiqi təhsili sistemində çalışanlara tanışdır. Qojaman musiqiçi və pedaqoq həmkarları arasında uzun zamandan bəridir ki yaradıjı, təşəbbüskar, özünə və başqalarına qarşı tələbkar bir insan kimi rəğbət qazanmışdır.
Zamanlar da var idi ki, bu ad müəyyən poetik bir obraz doğururdu – arfaçalan Azərbayjanlı qız. 1950-ji illərdə, Sovet ideologiyası mühərrikinin daima yaydığı güvvətli, iradəli, plakatsayağı sərt və sadə obrazlarının hökm sürdüyü bir dövrdə, insanlarda sanki nəjib və lətif simalara ehtiyaj var idi. Nə səbəbdən isə – bəlkə kütləvi informasiyalarının o vaxtlar o gədər kütləvi və çoxsaylı deyildi, bəlkə onlarda indi olduğu kimi həddindən ziyadə sayda adlar və simalar dövr eləmirdi – amma Güllü Haqverdiyevanın adı curnal və qazetlərdən, kinoxronika və radio çıxışlırından qısa zamanda çoxlarına tanış olmuşdu. Məzəli təsadüfdən, başqa bir injəsənət xadiminin da adı Güllü Haqverdiyeva idi (görkəmli rəssam sonralar Güllü Mustafayeva kimi tanınır) və bəzi adamlar səhv salıb, rəssamdan soruşurdular ki, bəs Siz arfada da çalmaqla da məşgul olursuz, və əksinə.
Hələ uşaqikən, məktəb illərində Güllü Haqverdiyeva arfanın jazibəli səsinə valeh olub, fortepiano sinfindən keçir sevdiyi alətə – əvvəljə Anatoli Dargeviçin, sonralar isə Aida Abdullayevanın sinfinə. Aida Abdullayeva – ilk Azərbayjanlı arfaçı, Moskva konservatoriyasında məşhur Kseniya Erdelinin sinfini bitirib Bakıya gəlmiş və öz sinfini yaradanda, Güllü Haqverdiyeva onun ilk tələbələrindən olmuşdu, və indiyədək də Aida xanım bu tələbəsinin adını sevgi və qürurla çəkir. Hələ konservatoriyada oxuyarkən, Güllü xanım öz həssas, zərif, eyni zamanda yetkin və mənalı ifası ilə arfanı Bakının musiqi həyatında solo alət kimi yaşada bilmişdir. Dövlət Radio şirkətinin arxivində 1956 ilə aid konservatoriyanvn məzunu Güllü Haqverdiyevanın yeganə lent yazısı bu günədək saxlanılmışdır. Bu Zakir Bağırovun «Çahargah» əsəridir – bəstəkər onu məhz konkret ifaçını nəzərdə tutub yazmışdı. Bu gün belə, üstündən yarıməsrə yaxın ötmüş olsa də, bu nadir lent yazısını dinləyərkən ifanın bu gədər kamil və məft
unediji olmasına indi də heyrətlənirsən – zamanın uzaqlıqına heç bir güzəşt olunmadan. Ən başlıjası isə odur ki, bu köhnə yazıdan belə duyursan ki, bu əsl istedaddır!
Rəşid Behbudov, 1957-ji ildə özünün ilk konsert ansamblına musiqiçiləri yığarkən, o, əsasən gənj və ən perspektivli musiqiçilərə üz tutmuşdu. O zaman, o, artıq Güllü Haqverdiyevanın çalqısı ilə tanış idi, və o, mütləq istəyirdi ki, bu məhir ifaçı , və eyni zamanda xüsusi bədii simaya malik gənj qız onun musiqi kollektivinin yaraşığı olsun. Ansambl Moskvada keçirilən Ümüdünya Gənjlər və Tələbələr Festivalında iştirak etməyə, onun ardınja da SSRI-nin iri şəhərlərinə qastrol səfərinə hazırlaşırdı... Təklif özünü başqa ifaçılıq fəaliyyətinə hazırlaşan musiqiçi üçün həm gözlənilməz, həm də maraqlı idi, və o, razılaşdı. Hamıya indi də tanış olan kinolentdə Rəşid Behbudovla birlikdə çıxış edən musiqiçilər arasında yeganə qadın – arfaçı Güllü Haqverdiyeva ümumi sıradan kənar, xüsusi hündürlükdə əyləşib... Bu gün də o, bir il-yarımlıq bu qısa bir müddəti həyatının ən parlaq və qaygısız dövrü sanır.
Sonra isə Opera teatrında işləməyin sırası gəldi. Opera və balet tamaşalarının çoxunda arfa solo ifa edən , xüsusi məsuliyyətli alətdir, lakin, bəlkə öz peşəsini dəlijəsinə sevdiyinə görə, bu iş də Göllü xanımda gərginliksiz alnırdı. Görkəmli diricorlarımız Niyazi, Əfrasiyab Bədəlbəyli, həmişə arfaçı Güllü Haqverdiyevanın yüksək peşəkarlıq və işə sadiqliyini qeyd etmişlər. Lakin illər keçdikjə, məşqlər, tamaşalar, qastrolların sıx jədvəlini ailə öhdəlikləri ilə uzlaşdırmaq getdikçə çətinləşirdi. Ələlxüsus ona görə ki ifaçının heç vaxt evində özünün aləti olmayıb. Görünür, hər bir qadının həyatında belə bir an olur ki, o, peşəsi ilə ailəsi arasında seçim etməli olur. Güllü xanım ikinjisini seçməli oldu, ürək ağrısıyla da olsa belə. Sadəjə o, özünə rəva bilə bilməzdi ki, sevimli işi ilə alayarmçıq məşğul olsun. Eynilədə, heç təsəvvür belə edə bilməzdi ki, uşaqlarının tərbiyyəsini və təhsilini başlı-başına buraxsın.
Bu gözəl, röyaya bənzəyən əhvalat beləjə bitməli oldu. Bənzərsiz və sanki xülyadan gəlmiş arfaçı qız adi musiqi məktəbində adi fortepiano müəlliminə döndü. Çoxları kimi müəllim olub , əsl qiymətini almayan müqəddəs zəhmət sahibinə çevrildi. Hər dəfə məktəbi yetirən şagirdlərin əvəzinə yeniləri gələndə sanki sıfırdan başlayan zəhmət. Güllü Haqverdiyeva qırx ilə yaxındır ki, öz həssas musiqiçi duyğusunu və işə məsuliyyətli yanaşma mövqeyini onun yanına dərsə gələn uşaqlara əsirgəmir. Bakının 16 saylı musiqi məktəbində onun haqqında deyirlər ki, o, möjüzərə etməyə qadirdir: ən fərsiz, vergisiz uşağı belə ən azından ovsunlayıb onda musiqiyə maraq oyadır, öz səviyyəsindən yuxarı gözlənilmədən yuksəlməyə vadar edir. Soruşmaq olar - yaradıjılıq zirvələri, hörmət və şöhrət gördükdən sonra bu kiçik nailiyyətlər onun nəyinə gərəkdir? Gərək ki, ona görə ki, o, başqa jür yaşaya bilmir – bir işi öhdənə götürürsənsə, onu tam qüvvənlə, zövglə, istedadla gör. Yeri gəlmişkən, şagirdlərlə məşqdər jəd
vəlində indi Güllü xanımın nəvələri üçün də saatlar ayrılmışdır – başqa jür ola da bilməzdi, onlar mütləq musiqi təhsili almalıydılar. Ən jiddi meyarlarla, özü-özünə yanaşdığı kimi.
Tariyel Məmmədov
