|
ÀÇßÐÁÀÉÆÀÍ ÁßÑÒßÊÀÐËÀÐ ÈÒÒÈÔÀÃÛÍÄÀ
XALQ ÇALĞI ALƏTLƏRI
ORKESTRI ÜÇÜN YAZILMIŞ
ƏSƏRLƏRƏ HƏSR OLUNMUŞ PLENUMU
-
TƏQDIMAT MƏRASIMI
Mehriban ƏHMƏDOVA
XƏBƏRLƏR
-
|
|
Ötən 2003-cü ilin noyabrında Azərbaycan Bəstəkarlar Ittifaqının növbəti Plenumu keçirildi. Bu dəfə Plenum bütövlükdə xalq çalğı alətləri orkestri üçün yazılmış əsərlərə həsr olunmuşdu. Xatırladaq ki, Ittifaqın tarixində ilk belə təşəbbüs 1999-cu ildə edilmiş və o zaman Səid Rüstəmov adına Xalq çalğı alətləri orkestrinin ifasında bir sıra həm yeni, həm də artıq klassikaya çevrilmiş əsərlər səslənmişdi.
Hazırkı Plenumun maraqlı cəhətlərindən biri burada, nəinki yeni əsərləri dinləmək və musiqimizin bu sahədəki vəziyyətini aydınlaşdırmaq, habelə yeni ərsəyə gəlmiş bir kollektivlə – Azərbaycan Dövlət Xalq Çalğı Alətləri orkestrinin (bədii rəhbər və baş dirijor – Ağaverdi Paşayev) fəaliyyəti ilə daha yaxından tanış olmaq imkanının yaranması idi.
Noyabrın 11-də Kamera və Orqan Musiqisi zalında keçirilən konsertin proqramına aşağıdakı əsərlər daxil edilmişdi: Üzeyir Hacıbəyov - «Cəngi», Vasif Adıgözəlov - Piano və xalq çalğı alətləri orkestri üçün Konsert, Nəriman Məmmədov - «Şeyx Sənan» baletindən fraqmentlər (ilk ifa), Şəfiqə Axundova - «Gəl, ey səhər»(ilk ifa), Tofiq Bakıxanov - Tar və xalq çalğı alətləri orkestri üçün Konsert - (yeni redaksiyada), Nazim Quliyev - «Ədalətsiz kaman» (mərhum kamançaçalan Ədalət Vəzirova ithaf olunub) (ilk ifa), Firəngiz Babayeva - «Sözsüz mahnı» (ilk ifa), Azər Dadaşov - «Lətifələr» süitası (ilk ifa). Əsərlərin ifası zamanı solist qismində Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Ramiz Quliyev (tar), Zülfiyyə Sadıqova (piano), Xəyyam Məmmədov (kamança) və Ramil Qasımov (vokal) çıxış etdilər.
Noyabrın 13-də Bəstəkarlar Ittifaqında media nümayəndələrinin iştirakı ilə Plenum konsertinin geniş müzakirəsi keçirildi. Oxucularımıza həmin müzakirənin bəzi önəmli məqamlarını təqdim edirik.
Vasif Adıgözəlov (Azərbaycan Bəstəkarlar Ittifaqının Birinci Katibi): - Azərbaycan Bəstəkarlar Ittifaqının növbəti Plenumu bütünlüklə xalq çalğı alətləri orkestri üçün yazılmış əsərlərə həsr olunmuşdu. Bu əsərlər içərisində artıq orkestrin repertuarında özünə yer tutmuş əsərlər, eləcə də ilk dəfə ifa olunan əsərlər də var idi. Plenumun proqramına həm yaşlı, həm də orta nəsl bəstəkarlarının əsərləri daxil edilmişdi. Janr rəngarəngliyini də xüsusi qeyd etmək olar: mahnı, romans, süita, konsert və s.
Mən, Azərbaycan Dövlət Xalq Çalğı Alətləri Orkestrinə, onun bədii rəhbəri və baş dirijoru Ağaverdi Paşayevə öz minnətdarlığımı bildirirəm. Doğrudur, bəzi əsərlərin ifasında çatışmayan cəhətlər nəzərə çarpdı.. Lakin, ümumiyyətlə, dinləyicilər, bu konsertdən razı qaldılar.
Konsertin proqramına daxil edilmiş əsərlər sırf Azərbaycan musiqisindən ibarət idi. Azərbaycan bəstəkarları xalq çalğı alətlərinin spesifikasını, tembr çalarlarını, səslənmə diapazonunu nəzərə alaraq, xalq çalğı alətləri orkestrinə xas olan tərzdə əsərlər yazmışdılar.
Qeyd etmək lazımdır ki, N.Məmmədovun «Şeyx Sənan» baletindən fraqmentlər şübhəsiz ki, simfonik orkestr üçün yazılmışdır. Lakin müəllif onu xüsusi olaraq xalq çalğı alətləri orkestri üçün işləyib. Əsər ilk dəfə ifa edilirdi. N.Məmmədova xas olan yazı üslubu aydın hiss olunurdu.
A.Dadaşovun «Lətifələr» süitası çox gözəl, orijinal musiqi dili, orkestr səslənməsi ilə diqqəti cəlb etdi. Bu əsər də ilk ifada səsləndi. Həmçinin Ş.Axundovanın P.Qəlbinurun sözlərinə «Gəl, ey səhər» mahnısı, F.Babayevanın «Sözsüz mahnısı» ilk dəfə ifa olunurdu.
N.Quliyevin mərhum kamançaçalan Ədalət Vəzirova ithaf etdiyi «Ədalətsiz kaman» əsəri çox incə, təsirli səsləndi.
Bu, Bəstəkarlar Ittifaqının xalq çalğı alətləri orkestri üçün nəzərdə tutulmuş II Plenumudur. Bəstəkarlarımızın bu kollektivə marağı daha da artır. Bununla da sırf Azərbaycan musiqisinin səslənməsinə kömək göstərə bilərik. Bu baxımdan Plenumun konserti çox təqdirəlayiqdir.
Nəriman Məmmədov (bəstəkar, əməkdar incəsənət xadimi): Sevindirici haldır ki, Bəstəkarlar Ittifadının növbəti Plenumu məhz xalq çalğı alətləri orkestri üçün yazılmış əsərlərə həsr edilmişdi. Çünki indiki dövrdə bu əsərlərə çox böyük ehtiyacımız var. Plenumun konserti çox səmərəli və yüksək səviyyədə keçirildi. Filarmoniyanın xalq çalğı alətləri orkestrinə öz minnətdarlığımı bildirirəm. Onlar hər bir əsərə çox ciddi yanaşaraq, əsərlərin hazırlanmasına çoxlu vaxt sərf etmişlər.
Konsertin proqramında səslənən əsərlər sırasında V.Adıgözəlovun piano ilə xalq çalğı alətləri orkestri üçün Konsertini xüsusi qeyd etmək istərdim. Əsər çox gözəl səsləndi – orkestrin çalarları pianonun intonasiyaları ilə çulğaşırdı. Çox dəyərli, yüksək professional səviyyəli əsərdir.
A.Dadaşovun «Lətifələr» əsərini maraqla dinlədik. O, həmişə axtarışdadır. Orkestrə xas olan ştrixlər, müəyyən ritmik xüsusiyyətləri ilə əsər çox xoşagəlimli idi.
Konsertin proqramından göründüyü kimi Azərbaycan xalq çalğı alətləri orkestri üçün yazılmış əsərlər həmişə inkişafdadır. Xalqın zövqünə təsir göstərən, onun mədəni səviyyəsini yüksəldən belə əsərlər bu gün çox lazımlıdır. Çünki bəzi adamlar bəstəkarlığa meyl göstərir, özfəaliyyət səviyyəli mahnılarını özəl telekanallarda təbliğ edirlər. Özəl telekanallar peşəkar musiqişünasları dəvət etməli, təsadüfi adamlara qarşı mübarizə aparmalıdır. Bunun qarşısını almaq üçün bəstəkarlarımız layiqli əsərlər yaratmalıdırlar. Belə olsa, musiqimiz də lazımi məcrada inkişaf tapar.
Güllü Ismayılova (musiqişünas): Azərbaycan Bəstəkarlar Ittifaqının vaxtaşırı keçirdiyi plenumlar müxtəlif janrlı əsərlərə həsr olunur: simfonik musiqi, mahnı janrı, uşaq musiqisi və s. Bu dəfə Plenum xalq çalğı alətləri orkestri üçün yazılmış əsərlərə həsr olunmuşdu. Ü.Hacıbəyovun «Cəngi» əsəri simvol kimi səslənərək, plenumun konsertinə açılış verdi. N.Məmmədovun «Şeyx Sənan» baletindən fraqmentlər simfonik orkestr üçün yazılmasına baxmayaraq, onun xalq çalğı altələri orkestri üçün işlənməsi yaxşı təsir bağışladı.
Yüksək peşəkar səviyyəsi ilə seçilən əsərlər sırasında Ş.Axundovanın «Gəl, ey səhər» mahnısını, V.Adıgözəlovun piano və xalq çalğı alətləri orkestri üçün Konsertini, T.Bakıxanovun tar və xalq çalğı alətləri orkestri üçün Konsertini xüsusi qeyd etmək lazımdır.
Bir-biri ilə təzad yaradan iki əsər diqqətimi cəlb etdi. Onlardan birincisi – N.Quliyevin məşhur kaman ustası mərhum Ədalət Vəzirova ithaf edilmiş əsəri insanın qəlbində ifaçını yada salan lirik duyğuları oyatdı. Digər əsər isə – A.Dadaşovun «Lətifələri» - zarafat, yumor xasiyyətli, tamam başqa səpgili bir əsər idi. Bir-birinin ardınca səslənən bu əsərlər insanı düşünməyə vadar edirdi.
Bir musiqişünas kimi mən bu konserti yüksək qiymətləndirirəm. Çünki səslənən əsərlərdən böyük zövq aldım.
Lalə Hüseynova (musiqişünas, Azərbaycan Bəstəkarlar Ittifaqının Məsul Katibi): Bu, artıq Azərbaycan Bəstəkarlar Ittifaqının xalq çalğı alətləri orkestrinin repertuarına həsr olunmuş II plenum idi. Bir neçə il əvvəl keçirilmiş I Plenumda S.Rüstəmov adına xalq çalğı alətləri orkestri iştirak etmişdi. Hazırkı plenumda isə altıq yeni bir xalq çalğı alətləri orkestrini də dinlədikdən sonra biz onların ifa səviyyəsini müqayisə etmək imkanı qazandıq.
Məlumdur ki, xalq çalğı alətləri orkestri üçün əsər bəstələmək ənənəsi keçən əsrin 30-cü illərindən, yəni Ü.Hacıbəyovun ilk notlu xalq çalğı alətləri orkestri yaratdığı dövrdən başlamışdır və bu orkestr üçün repertuar yaradılması məsələsi gündəmə gəlmişdir. Ü.Hacıbəyov «Şur» və «Çahargah» fantaziyalarını yazır. Onun davamçıları, tələbələri olmuş bir çox bəstəkarlar da bu orkestr üçün bəstələməyə başlayır: S.Rüstəmov, H.Xanməmmədov, C.Cahangirov, S.Ələsgərov və b. müəyyən üslub formalaşdırmışlar. Biz hamımız S.Rüstəmovun rəhbərlik etdiyi xalq çalğı alətləri orkestrinin çalğısını eşitmişik, lent yazılarını dinləyib, video yazılarını görmüşük. Bu, son dərəcə mükəmməl ifa idi. Indi biz o orkestrlə bu orkestri müqayisə etdikdə sonuncunun bəzi çatışmayan cəhətlərini aydın görürük. Əlbəttə, burada hazırkı xalq çalğı alətləri orkestrinin yeni yaranması faktı əsas rol oynayır. Orkestr təşəkkül dövrünü keçirir. Bu, çox mürəkkəb bir dövrdür. Çünki ifaçılar təzə və təcrübəsizdirlər. Dirijor ifaçıların birgə çalmaq
vərdişini əsil orkestr səviyyəsinə çatdırmalıdır. Dirijor yalnız orkestrə temp verən, onun nüanslarını göstərməklə kifayətlənən şəxs deyil, həmçinin dramaturqdur. Hər bir əsər kiçik bir dünyadır və bu dünyanı qurub, dinləyicilərə təqdim etmək lazımdır. Bu baxımdan dinlədiyimiz orkestr hələ püxtələşməli, mükəmməlləşməlidir. Orada çalan ifaçılar müəyyən bir orkestr məktəbi keçməlidirlər. Mən arzu edirəm ki, bu orkestr lazımi səviyyəni əldə edə bilsin, yəni öz sələfinin – vaxtilə S.Rüstəmov adına xalq çalğı alətləri orkestrinin səviyyəsini nümayiş etdirə bilsin. Onun adı da, məsuliyyəti də böyükdür. Ümid edirəm ki, dirijor öz üzərinə düşən vəzifəni layiqincə yerinə yetirəcək.
Əsərləri dinlədikcə xalq çalğı alətləri orkestrinə uyğun üslub tərzinin nə dərəcədə dəyişməsini, yeniləşməsini və müasirləşməsini izləmək maraqlı idi. Açığını demək lazımdır ki, bəzi əsərlərdə durğunluq da nəzərə çarpırdı. Müasir nəslin nümayəndələri elə fikirləşir ki, xalq çalğı alətləri orkestri üçün elə 30-40-cı illərin üslubunda yazmaq kifayətdir. Əlbəttə, bu çox yanlış fikirdir. Yeni axtarışlar və tapıntılar bu sahəyə də sirayət etməlidir.
|
