|
ÈÐÑÈÌÈÇ
ÜZEYIR BƏY HACIBƏYOVUN
IRSINDƏN YENI TAPINTILAR
Səadət QARABAĞLI
AZƏRBAYCAN MUSIQI ALƏTLƏRININ TƏSVIRI INCƏSƏNƏTDƏ TARIXI FAKTLARININ ŞƏRHINƏ DAIR
Alla BAYRAMOVA
AZƏRBAYCANDA XOR IFAÇILIĞININ FORMALAŞMASINDA ALEKSANDR YURLOVUN ROLU
Leyla MƏMMƏDOVA
|
|
Əsas mövzuya qayıdaraq deməliyik ki, respublikamızda peşəkar xormeyster məktəbinin yaranmasında A.Yurlov şəxsiyyətinin xüsusi rolu bir fakt olaraq danılmazdır. Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında cəmi 2 il çalışmasına baxmayaraq o, hətta ifaçılıq fakultəsinin dekanı olmuş, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının xor dirijorluğu şöbəsinin müəllimlərinin peşəkar fəaliyyətini aktivləşdirmişdi və A.Yurlovun qələbəsi məhz o oldu ki, Konservatoriyamızda xor dirijorluğu şöbəsinin əsasında xor dirijorluğu kafedrası açıldı.
Burada bir sənədi təqdim etmək məqsədə-uyğun olardı:
«Pisğmo direktora Azerbaydcanskoy Qosudarstvennoy Konservatorii A.D.Abbasova sekretarö ÜKLKSM Azerbaydcana N.M.Qadcievu ob orqanizaüii samodeətelğnoqo xora studentov vısşix uçebnıx zavedeniy q.Baku.
6 sentəbrə 1954 qod.
… Osoboe vnimanie udeleno v naşey strane razvitiö xorovoy samodeətelğnosti, ibo xorovoe penie əvləetsə odnim iz naibolee deystvennıx, vospitıvaöhix i orqanizuöhix vidov muzıkalğnoqo iskusstva.
V poslednie qodı v praktike xudocestvennoy samodeətelğnosti rəda krupnıx qorodov vse bolğşee znaçenie priobretaöt studençeskie xorı. Xorı studentov orqanizovannıe v Moskve (pri Moskovskoy Qosudarstvennoy ordena Lenina Konservatorii im. P.I.Çaykovskoqo), Leninqrade, Kieve, polğzuötsə populərnostğö i prinosət bolğşuö polğzu.
Net somneniə, çto v Azerbaydcane takce dolcno bıtğ podxvaçeno gto vacnoe naçinanie.
V svəzi s gtim direküiə Konservatorii predlaqaet orqanizovatğ pri Konservatorii samodeətelğnıy xor studentov vısşix uçebnıx zavedeniy q.Baku.
V xor budut vovleçenı naibolee odar¸nnıe uçastniki xorovoy samodeətelğnosti vuzov.
V osnovu repertuara xora budut polocenı narodnıe pesni, proizvedeniə sovetskix kompozitorov, luçşie obrazüı klassikov muzıki.
Zanətiə xora predpolaqaetsə provoditğ dva raza v nedelö.
Rukovoditğ xorom budet prepodavatelğ Konservatorii kandidat iskusstvovedeniə Örlov A.A. K zanətiəm xora takce budut privleçenı v kaçestve assistentov diric¸ra studentı starşix kursov xorovoqo otdeleniə Konservatorii…
Direktor Azerbaydcanskoy Qosudarstvennoy Konservatorii im.U.Qadcibekova, doüent, kandidat iskusstvovedeniə,A.D.Abbasov»4
Həmin sənəddən görünür ki, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının rəhbərliyi bu işdə A.Yurlova əlindən gələni əsirgəmirdi və çalışırdı ki, o tez bir zamanda məqsədinə çata bilsin.
A.Yurlovun 1954-cü il oktyabrın 16-da A.Sveşnikova göndərdiyi məktubdan bir neçə maraqlı parçanı təqdim edirik:
«… Rabotaö mnoqo, i rabota interesnaə…
Rabotaö poka tolğko v konservatorii i otkazıvaösğ ot druqix priqlaşeniy - nado osmotretğsə i voyti v gtu ciznğ. S blaqodarnostğö vspominaö Vaşi sovetı i nastavleniə, oni mne oçenğ priqodilisğ i pomoqaöt. Calğ, çto net vozmocnosti popolnitğ ix, i prixoditsə dovolğstvovatğ starımi zapisəmi...
Moy konservatorskiy xor (xorovoy otdel) postepenno obrastaet pevüami za sçet vokalistov, no poka ehe gto oçenğ ploxo. Çislom (no ne qolosami) mı dostiqli çelovek 35, i estğ nadecdı. S xorom studentov vuzov poka ploxo kleitsə. Calğ, çto bolen Abbasov i ne mocet vmeşatğsə v gto delo…
Kollektiv zdesğ v üelom xoroşiy, drucnıy, no rabotı s nim mnoqo. Qlavnoe – nucno udelətğ emu mnoqo vremeni, çto ə v meru sil i delaö…»5
Məktubdan aydın olur ki, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında xor sinfinin yaradılması çətin bir prosses idi və A.Yurlov bu işi, faktiki olaraq,sıfırdan başladı. Hərçənd, Ü.Hacıbəyovun bu istiqamətdə apardığı işləri xüsusi olaraq nəzərə almaq lazımdır, lakin əfsuslar olsun ki, 50-ci illərin əvvəlində çox böyük çətinliklərlə əldə edilmiş xor ifaçılığı təcrübəsi, demək olar ki, itirilmişdi.
Istedadlı bəstəkar və artıq o illərdə həm Azərbaycan, həm də müasir dirijor və bəstəkarlıq məktəbinin görkəmli nümayəndəsi olmuş Niyazinin məqaləsindən bir parçanı əyani misal kimi göstərmək maraqlı olardı. «Za razvitie xorovoqo iskusstva v Azerbaydcane» adlı məqalə 1954-cü ilin dekabrında çap olunmuşdur:
«…ploxuö usluqu okazala naşey muzıke likvidaüiə sozdannoqo U.Qadcibekovım Azerbaydcanskoqo Qosudarstvennoqo xora, konüertı kotoroqo v Moskve proşli s bolğşim uspexom. V 1950 qodu likvidirovana takce i Qosudarstvennaə kapella. Faktiçeski v naşey respublike seyças net xorovoqo kollektiva, sposobnoqo propaqandirovatğ mnoqoqolosnoe penie…»5
Əvvəlki məktubdan gördüyümüz kimi, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının rəhbərliyi bu vəziyyətdən çıxış yolu axtrırdı və çalışırdı ki, Azərbaycanda peşəkar xor kollektivini yaratsın, hətta Moskva, Leninqrad və Kiyev şəhərlərindəki kimi digər ali məktəb tələbələri bu işə cəlb edilsin. Bu işdə A.Yurlov əsas təşəbbüskar oldu, çünki məhz onun bu cür kollektivlərlə çalışmaq üçün lazımi təcrübəsi var idi və ümumiyyətlə, o böyük xor kollektivləri və böyük kütlələrlə işləməyi sevirdi. A.Yurlov qısa bir vaxt ərzində Bakıda belə bir birləşmiş xoru yarada bildi və onun tərkibinə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının müxtəlif fakultələrinin tələbələrindən başqa, Azərbaycanın bir sıra ali məktəblərinin – məsələn, Tibb Institutunun, Neft və Kimya Institutunun və s. tələbələri də daxil oldu.
Dirijor Niyazi ilə birlikdə, A.Yurlov Azərbaycan Lenin Komsomolu Gənclər Birliyinin Mərkəzi Komitəsinin Respublikanın Mədəniyyət Nazirliyinin təşəbbüsünü həyata keçirərək I Respublika «Mahnı bayramı»nı hazırladı. Bu bayram 1954-cü ildə dekabrın 5-də və 6-da olmuş və respublikamızın əhalisinin geniş təbəqəsini əhatə etmişdir.
Qeyd etmək lazımdır ki, bu cür «Mahnı bayramları» gələcəkdə respublikamızda geniş yayılmışdı. Bu isə Üzeyir bəyin öz birinci operasına xor səhnələrini daxil etməkdə haqlı olduğunu sübut edir. Üzeyir bəy həmişə deyirdi ki, Azərbaycan xalqı xor sənətinə çox yaxındır.
4 «Azərbaycan arxivi» kitabı, B.,¹2-3 (25-26), 1985, s.236-237.
5«Muzıkalğnaə Akademiə» jurnalı, M., 1997, ¹3, səh.114.
6«Bakinskiy raboçiy» qəzeti, «Za razvitie xorovoqo iskusstva v Azerbaydcane» məqaləsi, 1954-cü il, 10 dekabr. «Azerbaydcanskaə Qosudarstvennaə Konservatoriə im. Uzeira Qadcibekova (1921-1971)» kitabından. Bakı, «Azərnəşr», 1972. səh.183.
|
