|
ĚÓŃČĂČŘÖÍŔŃËŰĂŰÍ ŔĘŇÓŔË ĎĐÎÁËĹĚËßĐČ
MUZIKALĞNAƏ QERMENEVTIKA I PROBLEMA PONIMANIƏ MUZIKI
Moris BONFELĞD
O TREX OSNOVANIƏX TEORII MUZIKALĞNOY FORMI
T.Ö. ÇERNOVA
XGPPENINQI DCONA KEYDCA
Marina Pereverzeva
MUSIQI TƏFƏKKÜRÜ TIPOLOGIYASI VƏ MUSIQI SƏSI SPEKTRININ QAPALI DÜNYASI
Rəhilə HƏSƏNOVA
|
|
Esli qovoritğ o evropeyskoy muzıkalğnoy kulğture, naçinaə, primerno, s Vozrocdeniə, to odnoy iz otliçitelğnıx osobennostey ee na protəcenii dolqoqo vremeni bılo sovpadenie v odnom liüe muziüiruöhix i sluşaöhix. Odnako po mere toqo, kak rasşirəlsə kruq lödey, interesuöhixsə muzıkalğnım iskusstvom, po mere toqo, kak v neqo vse bolğşe naçinali vxoditğ te, kto vıpolnəl v svəzi s muzıkalğnım iskusstvom tolğko rolğ passivnoqo sluşatelə - ne muziüiruə vovse, libo muziüiruə na glementarnom urovne, - voznikala neobxodimostğ v priblicenii smısla muzıkalğnıx tekstov k takim sluşateləm. Proüess demokratizaüii muzıkalğnoqo iskusstva - takoe nazvanie on poluçil v istorii muzıki - tolğko pri poverxnostnom podxode mocno traktovatğ kak neçto bezuslovno proqressivnoe. T.e., razumeetsə, on nes s soboy i proqressivnıe tendenüii, no odnovremenno uqlubləlasğ propastğ mecdu muzıkoy şirokoy auditorii i muzıkoy, trebuöhey uqlublennoqo vsluşivaniə i, mocno skazatğ, opredelennoqo sluşatelğskoq
o professionalizma, skolğ ni paradoksalğno vıqlədit takoe soçetanie.
«…çem ərçe proəvləetsə individualğnostğ avtora, tem rece polnoe vzaimoponimanie mecdu nim i publikoy. Çem bolee on ustranəet vse, çto prixodit izvne, çto ne əvləetsə im, çto ne sodercitsə v nem, tem bolee on riskuet obmanutğ ocidaniə şirokix mass», - pişet I. Stravinskiy. I v gtom rasxocdenii mecdu xudocnikom i publikoy on vidit traqediö, ispıtanie, kotoroe xudocniku prixoditsə vıdercivatğ radi soxraneniə vnutrenney svobodı i dostoinstva: «A mecdu tem iskusstvo trebuet obheniə, i dlə xudocnika gto əvləetsə nasuhnoy potrebnostğö: razdelətğ svoö radostğ s druqimi. Odnako, nevziraə na gtu potrebnostğ, on vse ce predpoçitaet prəmuö i otkrıtuö oppoziüiö soqlasiö, kotoroe zicdetsə na nedorazumenii», - postuliruet on. 1
Muzıkalğnaə qermenevtika, kak skoro ona osoznala sebə v kaçestve osoboy oblasti osvoeniə muzıkalğnoqo iskusstva, bıla prednaznaçena vıtesnitğ prostranstvo neponimaniə iz sferı otnoşeniy muzıki i sluşatelə. Sçitaetsə, çto formirovanie muzıkalğnoy qermenevtiki proizoşlo v naçale 20 veka i bılo svəzano s imenami Qermana Kreçmara i Arnolğda Şerinqa. Gto verno tolğko otçasti, tut neobxodimı nekotorıe utoçneniə.
Uce v sredine 19 v. nablödalisğ əvleniə, kotorıe nesomnenno vxodət v sferu qermenevtiçeskix ustremleniy. A.-V. Ambros v kniqe «Qraniüı muzıki i pogzii» soobhaet, çto v 1848 q. poəvilosğ sobranie novell nekoeqo Keydelə (prusskiy ofiüer, aqronom i belletrist), v kotorıx naşli tolkovanie soçineniə Betxovena. V çastnosti, kak s sarkazmom pişet Ambros, «cis-moll’naə sonata, - çisto po kuzneüki, perekovana v löbovnıy dugt s toçenımi bolvançikami “eqo” i “ee”, obmenivaöhimisə poşlımi löbovnımi stixami kakoqo-to kocanoqo svoystva». 2
Ehe odin interesnıy fakt. V romane T. Manna «Doktor Faustus» uçitelğ qeroə romana, kompozitora Adriana Leverköna, v 1899 q. zanimaetsə ne çem inım, kak qermenevtiçeskim istolkovaniem muzıkalğnıx tekstov. I zovut eqo, çto primeçatelğno, Vendelğ Kreçmar. Opisan, v çastnosti, gpizod, kasaöhiysə betxovenskoy fortepiannoy Sonatı, or. 111 (ą 32), kotoruö «Kreçmar… sıqral velikolepno, prerıvaə iqru, çtobı povedatğ nam vnutrennee sodercanie sonatı». 3
Roman T. Manna, kak izvestno, sozdavalsə v 40-e qodı, no zaduman on bıl ehe v 1901 q. 4, t.e. do toqo, kak realğnıy Qerman Kreçmar vvel termin «muzıkalğnaə qermenevtika» i tem samım oboznaçil novuö oblastğ priobheniə k muzıke. Sluçayno li sovpadenie familiy qermenevtov - personaca romana i realğno deystvovavşeqo istoriçeskoqo liüa? Dumaetsə, da, poskolğku T. Mann, kak i Q. Qesse, löbil iqru masok i namekov v svoix literaturnıx tvoreniəx, no imenno pogtomu vrəd li deystvoval bı stolğ prəmolineyno. Sluçayno, no - simptomatiçno!
Dolcno bıtğ imenno v naçale veka vot takie, rassçitannıe na vsex interesuöhixsə potaennımi sloəmi muzıkalğnoqo smısla publiçnıe leküii i vıstupleniə stali rasprostranennım əvleniem v obhestvennoy cizni Qermanii i druqix evropeyskix stran. Imenno k gtomu vremeni otnosətsə i kniqi R. Rollana-muzıkoveda, rassçitannıe ne tolğko na professionalov, no i qorazdo bolee şirokuö auditoriö.
Gto vremə porocdaet i oppoziüionno nastroennuö po otnoşeniö k populərizatorstvu i navəzıvaniö subjektivnıx smıslov sistemu analiza muzıki Qenrixa Şenkera, dostupnuö i rassçitannuö tolğko na professionalov vısokoqo klassa. Vnaçale ona bıla vstreçena tradiüionnım muzıkovedeniem, çto nazıvaetsə, v ştıki, no zatem naşla sebe storonnikov imenno v srede professionalğnıx muzıkantov, kotorım pretilo dovolğno primitivnoe, xotə i dostupnoe tolkovanie muzıkalğnıx tekstov s pomohğö sluçaynıx, zaçastuö vesğma subjektivnıx obrazov i assoüiaüiy. Tak, qovorə ob analizax Q. Şenkera, vıdaöhiysə diricer V. Furtvenqler pisal: «Zdesğ vpervıe ne bılo qermenevtiki; vmesto gtoqo avtor objektivno i prəmo issledoval to, çto nam neposredstvenno nucno v naşey rabote». 5
Tem ne menee muzıkalğnaə qermenevtika prodolcala svoe suhestvovanie, bolee toqo - na ee putəx poəvləlisğ i vesğma konüeptualğnıe rabotı. Zametnıy sled v literature, svəzannoy s gtoy problematikoy, ostavila, v çastnosti, kniqa krupnoqo anqliyskoqo muzıkoveda i kompozitora Derrika Kuka (on, sredi proçeqo, izvesten tem, çto vosstanovil po gskizam 10-ö Simfoniö Malera); kniqa nazıvaetsə «Əzık muzıki» 6 i pretenduet na status slovarə idiom muzıkalğnoy reçi. Naçinaə s «kombinaüii dvux i bolee not» i opiraəsğ na vesğma şirokiy (no vse ce oqraniçennıy) kruq muzıkalğnıx soçineniy, on pıtaetsə pokazatğ, çto za gtimi korotkimi popevkami («osnovnımi idiomami muzıkalğnoqo slovarə», kak on sam ix nazıvaet7) zakreplenı opredelennıe oblasti znaçeniy. Pri nesomnennoy çutkosti avtora k nöansam muzıkalğnoqo smısla, kotoroy bukvalğno propitana gta rabota, ona əvləet soboy çisto gmpiriçeskuö i ne vseqda korrektnuö popıtku reşeniə problemı. I potomu - imenno blaqodarə
vısokomu masterstvu i besspornomu talantu ee avtora - kniqa demonstriruet prinüipialğnuö nesostoətelğnostğ izbrannoqo metoda tolkovaniə muzıki: «… popıtka Kuka, pomimo toqo, çto ona naivna, əvləetsə takce illözornoy…»,-tak rezömiruet Gnriko Fubini, prodelannıy im analiz gtoy kniqi. 8
V 70-e qodı naşeqo veka v muzıkovedenii qermanoəzıçnıx i anqloəzıçnıx stran voznikaet tak nazıvaemaə «novaə muzıkalğnaə qermenevtika», kotoraə v çisle svoix zadaç vidit muzıkalğnuö adaptaüiö idey rəda filosofov-qermenevtov, i precde vseqo - Qadamera i Dilğteə. Gto napravlenie stremitsə otmecevatğsə ot «staroy qermenevtiki» Kreçmara i Şerinqa. Karl Dalğxauz, odin iz naibolee avtoritetnıx adeptov gtoqo napravleniə, v çastnosti, podçerkivaet: «Novaə muzıkalğnaə qermenevtika reşitelğno çucdaetsə popıtok istolkovatğ smısl muzıki əzıkom ploxoy pogzii». 9 Sobstvenno, predmetom «novoy qermenevtiki» voobhe okazıvaetsə ne istolkovanie muzıkalğnıx tekstov, a issledovanie predstavleniy o muzıke v issledovatelğskom i sluşatelğskom soznanii - kak oni izmenəötsə v xode istoriçeskoqo razvitiə. «Ponətğ muzıku - znaçit osoznatğ strukturu əzıka, na kotorom o ney qovoritsə», - utvercdaet tot ce Dalğxauz. 10
Inımi slovami, «novaə qermenevtika» otkazıvaetsə videtğ v muzıkalğnom tekste osnovnoy predmet ne tolğko issledovaniə, no i ponimaniə. I esli ponətğ muzıku - gto znaçit pıtatğsə izuçitğ to, çto o ney napisano, to sama muzıka - v kaçestve predmeta mıslitelğnoy deətelğnosti po ee osvoeniö - otodviqaetsə na periferiö nauçnoqo poiska i perestaet bıtğ objektom qermenevtiki.
1 Stravinskiy I. Xronika moey cizni. L., 1963. S. 248.
2 Ambros A.-V. Qraniüı muzıki i pogzii. SPb., 1899 (ü.r.). S. 99.
3 Mann T. Doktor Faustus. M., 1959. S. 82.
4 Vilğmont N. Traqediə kompozitora Adriana Leverköna // Tam ce. S. 5.
5 Üit. po: Forte A. Schenker’s Conception of Musical Structure // Journal of Music Theory. 1959, V.3, N 1. P. 2.
6 Cooke D. The language of Music. L., 1959. - 289 p.
7 Ibid., p. 113.
8 Fubini E. Musics e languaggio nell’estetica contemporanea. Torino, 1973. P. 38-45.
9 Dahlhaus C. Vorwort // Beitrage zur musikalischen Hermeneutik. Regensbourg, 1975. S. 8.
10 Dahlhaus C. Das «Verstehen» von Musik und die Sprache der musikalischen Analyse // Musik und Verstehen. Aufsatze zur semiotischen Theorie, Asthetik und Soziologie der musikalischen Rezeption. Koln, 1973. S. 37.
Materiallarla bütövlükdə tanış olmaq üçün «Harmony» saytına müraciət edə bilərsiniz.
S polnoy versiey statği vı mocete oznakomitğsə v glektronnom curnale "Harmony".
|
