|
ÌÓÑÈÃÈØÖÍÀÑËÛÃÛÍ ÀÊÒÓÀË ÏÐÎÁËÅÌËßÐÈ
MUZIKALĞNAƏ QERMENEVTIKA I PROBLEMA PONIMANIƏ MUZIKI
Moris BONFELĞD
O TREX OSNOVANIƏX TEORII MUZIKALĞNOY FORMI
T.Ö. ÇERNOVA
XGPPENINQI DCONA KEYDCA
Marina Pereverzeva
MUSIQI TƏFƏKKÜRÜ TIPOLOGIYASI VƏ MUSIQI SƏSI SPEKTRININ QAPALI DÜNYASI
Rəhilə HƏSƏNOVA
|
|
V teorii muzıki imeöt mesto dva ponimaniə muzıkalğnoy formı, mecdu kotorımi suhestvuet kak antaqonizm, tak i stremlenie obresti esli ne edinstvo, to xotə bı nekuö sootnesennostğ. Gto – forma kak vıracenie «obraznoqo sodercaniə» proizvedeniə, «sistema vırazitelğnıx sredstv» (esli primenətğ tradiüionnuö muzıkovedçeskuö terminoloqiö i ne pribeqatğ k ponətiəm semiotiki) i forma kak struktura, üelostnaə orqanizaüiə proizvedeniə v eqo zvukovoy çasti. Skacem srazu: tretğe ponimanie muzıkalğnoy formı, kotoroe mı xotim obosnovatğ, ne estğ prostoe soçetanie ili dace nekoe edinstvo pervıx dvux; ono ne soxranəet v sebe ix kak üelostnıe obrazovaniə, napodobie toqo, kak gto proisxodit v svəzke «forma v şirokom smısle» i «forma v tesnom smısle». Ono qovorit, koneçno, i o «vıracenii», i o «strukture», odnako rasstavləet aküentı po-svoemu.
No zaçem ono nucno? S çem svəzana neobxodimostğ kakoqo-to tretğeqo vzqləda na muzıkalğnuö formu, razve pervıx dvux ne dostatoçno? Gta neobxodimostğ obuslovlena vse bolee obnarucivaöheysə ix nesposobnostğö adekvatno zapeçatletğ prirodu muzıkalğnoy formı v ee sootvetstvii s xudocestvennoy speüifikoy muzıkalğnoqo iskusstva. Prohe qovorə, i to i druqoe ponimanie formı volğno ili nevolğno iskacaöt, reduüiruöt suhnostğ svoeqo predmeta, kak i muzıki v üelom. A gto, v svoö oçeredğ, naprəmuö zavisit ot tex filosofskix, şire – mirovozzrençeskix osnovaniy, na kotorıx baziruötsə rassucdeniə i vıvodı muzıkovedeniə.
Muzıkovedenie ce bolğşey çastğö ne daet sebe truda zadumatğsə nad xarakterom i kaçestvom svoeqo fundamenta, ne celaet otveçatğ za neqo. Ono i po sey denğ leqkomıslenno nastaivaet na svoey mnimoy avtonomii i sposobnosti, çto nazıvaetsə, v samodeətelğnom porədke rassucdatğ o takix vehax, kak forma, sodercanie i pr. 1 Reçğ idet, koneçno, ob oteçestvennom muzıkoznanii, i priçina tut lecit na poverxnosti: ona – v ottalkivanii ot predstavleniy sovetskoy gstetiki i filosofii. Vse gto leqko ponətğ; odnako, i v svoix ideoloqiçeskix otriüaniəx oteçestvennoe muzıkovedenie orientirovano na gtu gstetiku, bukvalğno propitano ee poloceniəmi, kotorıe, sleduet zametitğ v skobkax, ne vseqda tak uc nevernı. Krome toqo, otvoraçivaəsğ ot kakoy bı to ni bılo filosofskoy arqumentaüii svoix vıvodov voobhe, oteçestvennoe muzıkovedenie imeet smutnoe predstavlenie i ob inıx istoriçeski slocivşixsə svoix filosofskix i mirovozzrençeskix osnovaniəx, kotorıe ne v menğşey mere nucdaö
tsə v kritike. Mecdu tem, minuə skolğko-nibudğ vnətnuö ix oüenku, teoriə muzıki doverçivo vıstraivaet konüepüii, opiraöhiesə, bıtğ mocet, na deystvitelğno dostoynıe otdelğnıe poloceniə, no vzətıe vne konteksta gtix sistem v üelom.
Naşu zadaçu mı vidim, vo-pervıx, v tom, çtobı osmıslitğ gstetiko-filosofskie, mirovozzrençeskie korni (i korni gtix korney) oteçestvennoy muzıkovedçeskoy teorii, kasaöheysə takoqo vacnoqo predmeta, kakovım, bezuslovno, əvləetsə muzıkalğnaə forma. Vnaçale reçğ poydet o dvux klöçevıx sistemax, opredelivşix soboy dva tradiüionnıx ponimaniə formı. Vo-vtorıx, v naşe namerenie vxodit takce popıtka datğ predvaritelğnıy oçerk nekoey tretğey sistemı, na fundamente kotoroy ponətie muzıkalğnoy formı tolğko i mocet predstavlətğ muzıku vo vsey polnote ee speüifiki.
* * *
Opıtnıy bes Balamut tak pouçaet naçinaöheqo iskusitelə: «Obrati ehe raz vnimanie na izumitelğnuö rabotu naşeqo filoloqiçeskoqo otdela… Tı, koneçno, zametil, çto mı soverşenno zaputali znaçenie slov… slova upotrebləötsə v protivopolocnom smısle… Oba znaçeniə vozmocnı, a naşe delo – tak ix sputatğ, çtobı slova… moqli upotreblətğsə to v odnom smısle, to v druqom, kak nam vıqodnee» 2. Na gtu ce temu «nastavnik» vıskazıvaetsə i na bankete vıpusknikov: «Naşi filoloqi xoroşo porabotali nad çeloveçeskim əzıkom, i vrəd li nucno preduprecdatğ vas, çtobı vı ne davali upotreblətğ… slovo v əsnom, opredelennom znaçenii… Nado nezametno sdvinutğ rıçacok v ix (to estğ lödey – T.Ç.) soznanii…»3.
Koliçestvo takix nezametnıx dviceniy «rıçacka» uce davno «pereşlo v kaçestvo»: çeloveçeskiy əzık tak obessmıslilsə, çto seqodnə zametitğ gto nevoorucennım qlazom ne tak-to leqko. «Udaçnaə» rabota «filoloqiçeskoqo otdela», nesomnenno, qlavnım svoim predmetom imela i prodolcaet imetğ ontoloqiçeski znaçimıe slova, naprimer, samo slovo «smısl». «V evropeyskix əzıkax, - çitaem mı v odnoy iz statey, - nelğzə dace ukazatğ toçnoqo sootvetstviə russkomu smıslu. SMISL estğ somıslğ, soprəcenie mısley, dialektiçeskoe ravnovesie umnıx gnerqiy.
Kak ne povtoritğ starıy tezis: padenie reduüirovannıx qlasnıx v drevnerusskom əzıke povleklo za soboy zatemnenie i utratu smısla sjmısla… Nemeükoe Sinn, franüuzskoe sens, anqliyskoe sense orientirovanı bolee çuvstvenno, toqda kak strukturno rodstvennıe smıslu Begriff, conception nesut vidimıy raüionalistiçeskiy ottenok.
Smısl ce estğ porocdenie toqo üelomudriə, kotoroe ne vedaet raspadeniə na çuvstvennoe i raüionalğnoe…»4.
Veroətno, vosstanovlenie smısla slova «smısl» dolcno uçitıvatğ i druqie momentı, naprimer, «soprəcenie mısley» s isxodnoy Mıslğö. Kak bı to ni bılo, v privedennom fraqmente əsno ukazıvaetsə odin iz tipiçnıx «filoloqiçeskix» priemov, prednaznaçennıx dlə «zaputıvaniə» znaçeniy slov. Gto – 1) reduküiə, kak vneşnəə (v dannom sluçae, orfoqrafiçeskaə), tak i vnutrennəə, imeöhaə v vidu svedenie üelostnoqo znaçeniə k çastnomu. Iz inıx «priemov» toqo ce naznaçeniə mocno ukazatğ takce na 2) pereorientaüiö smısla, perenesenie eqo s ontoloqiçeski znaçimoqo predmeta na neytralğnıy; 3) podmenu slova blizkim po znaçeniö, v rezulğtate çeqo terəetsə qlavnıy smısl pervoqo; 4) pomehenie slova v takoy ustoyçivıy kontekst druqix slov, pri kotorom utraçivaetsə eqo rolğ vacneyşeqo ponətiə; 5) izmenenie v tom ce napravlenii smısla slov, soprəqaemıx s dannım.
K gtim «priemam» prisoedinəötsə znaçitelğno bolee masştabnıe «dviceniə rıçacka»: 6) izmenenie v nisxodəhem napravlenii filosofskix i reliqioznıx tradiüiy kakoy-libo nauki, çto leqko osuhestvimo osobenno v tom sluçae, koqda gta nauka ne obremenəet sebə zabotoy o takoqo roda tradiüiəx. To, çto nauka ne tolğko ne imeet, skacem, reliqioznıx osnovaniy, no i po prirode ne dolcna, əkobı, ix imetğ, - prəmoe zablucdenie, vnuşennoe doverçivım materialistam kolleqami sotrudnikov «filoloqiçeskoqo otdela». Sledstviem gtoqo zablucdeniə əvləetsə obıçno 7) reduüirovanie reliqii k filosofii. Balamut pouçaet: «Tvoy podopeçnıy s mladençestva privık k tomu, çto v eqo qolove krucitsə odnovremenno dobraə döcina nesovmestimeyşix vozzreniy. Konüepüii on vosprinimaet precde vseqo ne kak istinnıe ili locnıe, a kak teoretiçeskie ili praktiçeskie, ustarevşie ili sovremennıe, banalğnıe ili smelıe. Samouverennaə tarabarhina, a ne arqumentı pomoqut tebe udercatğ paüienta vdali ot Üerkvi. Ne tratğ vremə na to, çtobı ubeditğ eqo v
istinnosti materializma, luçşe vnuşi emu, çto materializm silen i smel, çto gto filosofiə buduheqo» 5.
1Tak, v uçebnom posobii V.N Xolopovoy «Formı muzıkalğnıx proizvedeniy», adresovannom studentam, speüialğno podçerkivaetsə, çto «ponətie «muzıkalğnaə forma» ne tocdestvenno ponətiö «forma»v filosofii i gstetike». Gta «netocdestvennostğ», «neidentiçnostğ», predstavləetsə avtoru, po vidimomu, dostatoçnım osnovaniem dlə utvercdeniy ob «ustarelosti filosofskoy diadı «sodercanie-forma»», o tom, çto «muzıkalğnaə forma» – gto, əkobı, «monokateqoriə, ne süeplennaə v diade ili triade s kakimi-libo druqimi kateqoriəmi», çto v muzıke «forma» ne protivopostavləetsə «sodercaniö», a «obladaet sodercaniem, to estğ vırazitelğno-smıslovoy, intonaüionnoy suhnostğö muzıkalğnoqo proizvedeniə». (SPb, 1999, s. 6).
2 Klayv S. Lğöis. Pisğma Balamuta. M., 1991, s. 18, 138.
3 Tam ce, s. 154.
4 I.K.Qavröşin. Russkaə filosofskaə simfoniə (predislovie). - V kn: Smısl cizni. Antoloqiə. M., 1994, s. 9.
5 Klayv S.Lğöis. Pisğma Balamuta, s. 17.
Materiallarla bütövlükdə tanış olmaq üçün jurnalın «Harmony» saytına müraciət edə bilərsiniz.
S polnoy versiey statği vı mocete oznakomitğsə v glektronnom curnale "Harmony".
|
