АЗЯРБАЙЖАН БЯСТЯКАРЛАР ИТТИФАГЫНДА
XOR MUSIQISI PLENUMU
-

       Son onilliyin ərzində Azərbayjan musiqi sənətində baюqa canrlarla yanaюэ xor musiqisi də diqqəti jəlb edir. Azərbayjan bəstəkarlarэnэn xor musiqisi sahəsində qazanэlmэю nailiyyətlərini ьzə зэxarmaq məqsədilə Azərbayjan Bəstəkarlar Ittifaqэ Idarə Heyəti sэrf xor musiqisi Plenumunun keзirilməsini qərara almэюdэ.
       Bu minvalla 2001-ji il, iyun ayэnэn 14-də Azərbayjan Bəstəkarlar Ittifaqэ Respublika Mədəniyyət Nazirliyi ilə birgə bəstəkarlarэmэzэn xor musiqisindən ibarət Plenum keзirdi. Plenumun konsert proqramэna daxil olan əsərləri Azərbayjan Dцvlət Xor Kapellasэ ( bədii rəhbər – Respublikanэn əməkdar injəsənət xadimi G. Imanovadэr ) ifa etdi.
       Onu da deyək ki, proqrama Azərbayjan bəstəkarlarэnэn a capella, həmзinin fortepianonun mьюayiətilə xor ьзьn yeni əsərləri daxil edilmiюdi. Proqramda xor əsərləri aюaрэdakэlar idi: Elnarə Dadaюova - a capella xoru ьзьn Fuqa və «Əsmə səba yelləri»- «Diptix»; Sevda Ibrahimova – «Əziziyəm» vokal silsiləsindən 2 miniatьr; Xəyyam Mirzəzadə - a capella xoru ьзьn 2 miniatьr: «Mənəm, mən», «Laylay»; Jəlal Abbasov - a capella xoru ьзьn «Ninni»; Qalib Məmmədov - a capella xoru ьзьn iki xor: “My help come from the Lard” (ingilis dilində); “Laden brenne” (norveз dilində); Aрakərim Kərimov - a capella xoru ьзьn 2 miniatьr: «Yarpaqlar» və «Buludlar»; Faiq Naрэyev - a capella xoru ьзьn 4 poema; Rasim Ibrahimov – latэn mətninə yazэlmэю «Deus coservat omnia”(ingilis юahzadəsi Diananэn xatirəsinə ithaf edilmiюdir); Ilham Azmanlэ – 2 hissədən ibarət «Sabiranə – Taziyanə»; Nazim Quliyev – «Naxзэvan»; Azər Dadaюov – «Ey haqq, yaюa!»; Rauf Əliyev – «Azərbayjan».
       Azərbayjan bəstəkarlarэnэn yeni xor əsərlərinin ifasэndan sonra, ertəsi gьn, Plenumda oxunan əsərlərin mьzakirəsi keзirildi. Biz mьzakirədə maraq doрuran bir sэra зэxэюlarэ oxujulara təqdim edirik.
       Giriю sцzь ilə Azərbayjan Bəstəkarlar Ittifaqэ Idarə Heyətinin Birinji Katibi Vasif Adэgцzəlov зэxэю etdi:
       - Hцrmətli həmkarlarэm, ən əvvəl onu deyim ki, son bir neзə ayda Azərbayjan Bəstəkarlar Ittifaqэ ьз musiqi canrэ ьzrə Plenum keзirmiюdir. Bu tədbirlərin keзirilməsinin ən əsas səbəbi və məqsədi o idi ki, plenumun konsertlərində gənj bəstəkarlarэn, eləjə də orta və yaюlэ nəsl bəstəkarlarэn yeni əsərləri səslənsin və musiqi ijtimaiyyəti onlarэn bu sahədə fəaliyyətləri ilə tanэю ola bilsin.
       Kamera və Orqan Musiqisi zalэnda xor musiqisi plenumunun Konsertində Azərbayjan Dцvlət Xor Kapellasэ yьksək ifaзэlэq səviyyəsi nьmayiю etdirdi və Azərbayjan bəstəkarlarэnэn yeni xor əsərlərini layiqinjə təqdim etdi. Buna gцrə də, Azərbayjan Dцvlət Xor Kapellasэnэn bədii rəhbərinə – respublikanэn əməkdar injəsənət xadimi Gьlbajэ Imanovaya və kapellanэn artistlərinə Azərbayjan Bəstəkarlar Ittifaqэ Idarə heyəti adэndan xьsusi razэlэрэmэzэ bildirmək istərdim.
       Indi isə, Plenumun konsertində ifa olunan əsərlər haqqэnda Sizin fikirlərinizi, irad və təkliflərinizi eюitmək məqsədəuyрun olardэ.
       Buyurun.
       ,Sərdar Fərəjov (bəstəkar): Demək olar ki, bu konsert «plenum» adэnэ doрrultdu. Konsertdən sonra dцrd gьn keзib, lakin mən hələ ki, onun təsirinin altэndayam. Belə bir tədbirə gцrə Azərbayjan Bəstəkarlar Ittifaqэna цz dərin minnətdarlэрэmэ bildirirəm.
       Nətijədə isə, hamэ юahid oldu ki, Azərbayjanda xor musiqisi inkiюaf edir: mьxtəlif canrlarda xor əsərləri yaranэr. Bundan baюqa, sevindiriji bir haldэr ki, mьxtəlif bəstəkar nəsillərinin nьmayəndələri xor yaradэjэlэрэna maraqla yanaюэrlar.
       Ьmumiyyətlə, xor musiqisi, xor sənəti Azərbaycan musiqisi ьзьn «цgey» deyil və hər bir zaman Azərbayjan bəstəkarlarэ xor sənətinə bцyьk diqqət yetirmiюlər. Azərbayjan Dцvlət Xor Kapellasэ proqramэn цhdəsindən mьvəffəqiyyətlə gəldi, 2 saat ərzində əsərlər fasiləsiz ifa olundu. Buna gцrə də Kapellaya xьsusi təюəkkьrьmьzь bildiririk.
       Iki bəstəkarэn əsəri daha зox mənim diqqətimi jəlb etdi: Xəyyam Mirzəzadənin və Qalib Məmmədovun. Bu əsərlərdə Azərbayjan xor sənətinə yenilik gətirən xьsusiyyətlər hiss olunurdu. Bundan baюqa, Rasim Ibrahimovun və Ilham Azmanlэnэn əsərləri də maraqlэ idi. Bu əsərlərdə yeni texnikadan istifadə olunmuюdur. Hərзənd minimalizm ьslubu XX əsr musiqisinin əsas jərəyanlarэndan biridir, bu gənj bəstəkarlar Azərbayjanэn xor musiqisinə nejə deyərlər, yeni bir «nəfəs» gətirmiюlər. Lakin mənim fikrimjə, Rasim Ibrahimovun əsərində musiqi xətti bir qədər inkiюaf etməlidir. Ilham Azmanlэnэn əsərində maraqlэ musiqi mцvzularэ var idi. Doрrudan da, gьndəlik aрrэlэ problemlərimizə toxundu. Ayrэja qeyd etmək istərdim ki, ifa zamanэ, kapellada diksiya problemi hiss olunurdu. Aydэndэr ki, xorda bu əsas mьrəkkəb problemlərdən biridir. Arzu edərdim ki, buna gələjəkdə xьsusi diqqət yetirilsin.
       Ilham Azmanlэ (bəstəkar): Azərbayjan Dцvlət Xor Kapellasэ plenumun konsert proqramэnэ gцzəl ifa edirdi. Mənim əsərim isə ifa ьзьn зox зətin idi. Vaxtэn зatэюmamazlэрэna gцrə onu Bakэ Musiqi Akademiyasэnэnэ tələbə ifaзэlarэndan ibarət oktet oxudu. Bu da əsərin bədii təsir gьjьnь azaltmэю oldu.
       Azərbayjan Bəstəkarlar Ittifaqэna bцyьk minnətdarlэрэmэ bildirmək istərdim. Və arzum odur ki, plenumda ifa olunan əsərim Azərbayjan Dцvlət Xor Kapellasэ tərəfindən səsləndirilsin.
       Lalə Hьseynova (musiqiюьnas): Bu plenumun iюini mən yuksək qiymətləndirirəm. Həm dinləyiji, həm də peюəkar musiqiзilər bцyьk zцvq aldэlar. Plenuma mьxtəlif ьslubda əsərlər təqdim edilmiюdi, həm ənənəvi, həm də eksperiment юəklində. Eksperiment kimi yazэlan əsər (I. Azmanlэnэn xor əsərini nəzərdə tuturam) ьmumi əhval-ruhiyyədən зэxэrdэ. Lakin yəqin ki, bu tipli əsərlər də yaranmalэdэr. Xьsusi olaraq, Sevra Ibrahimova, Faiq Naрэyev, Aрakərim Kərimovun əsərlərini qeyd edərdim. Зox maraqlэ əsərlərdir. Rasim Ibrahimovun əsəri isə bir qədər gərgin idi. Gцrьnьr bəstəkarэn dьnya gцrьюь belədir, nejə deyərlər, o, pessimistdir. Bəlkə də, əsər юahzadə Diananэn əziz xatirəsinə yazэldэрэna gцrə məhz bu əhval-ruhiyyədə bəstələnib.
       Xьsusi qeyd etmək istərdim ki, Plenum həqiqətən зox maraqlэ keзdi.
       Vasif Allahverdiyev (bəstəkar): Mən xьsusi qeyd edərdim ki, Azərbayjan Dцvlət Xor Kapellasэ yeni əsərləri зox həvəslə və ustalэqla ifa edirdi. Bu yeni əsərlərdə xor ьзьn зoxlu maraqlэ texniki ьsullardan istifadə olunmuюdur. Xьsusən, Xəyyəm Mirzəzadə və Ilham Azmanlэnэn əsərləri xoюuma gəldi. Зox maraqlэ əsərlər idi. Зox təəssьf ki, mьzakirədə bizim yaюlэ bəstəkarlarэmэz az iюtirak edirlər. Halbuki, bizim ьзьn onlarэn rəylərini цyrənmək vajibdir.
       Yulizana Kuxmazova (Azərbayjan Dцvlət Xor Kapellasэnэn xormeysteri): Mən bu mьzakirəyə onun ьзьn gəldim ki, plenumun konserti haqqэnda bəstəkarlarэn dьюьnjələrini bilim. Ən əvvəl onu deyim ki, Kapella зox зətin və bцyьk bir iю gцrьb. Bizim də əsərlər haqqэnda цz fikrimiz var. Xьsusi olaraq, Aрakərim Kərimovun əsərləri зox xoюumuza gəldi. Musiqidəki obrazlarэ, mənə elə gəlir ki, biz dinləyijilərə зatdэra bildik. Bundan baюqa, I. Azmanlэ və R. Ibrahimovun əsərləri də зox maraqlэ idi. Demək olar ki, onlar цz əsərlərində зox jəsarətli bir addэm atэblar. Kapella əlindən gələni etdi. Və nətijədə plenumun konserti maraqlэ keзdi. Biz ifa olunan yeni əsərləri kapellanэn konsert repertuarэna daxil edəjəyik.
       Validə Əlixanova (musiqiюьnas, sənətюьnaslэq namizədi, dosent): Mənə elə gəlir ki, konsertdə səslənən hər bir əsər цzьnə gцrə maraqlэdэr: həm latэn mətni ilə deklamasiya, həm ənənəvi əsərlər, həm xor kapellasэnэn vokal ansamblэn ifasэ və s. Əlbəttə, hər bir əsəri həm qəbul etmək, həm də dərindən anlamaq зox зətindir. Hardasa əsərin anlamэnэ tamamlamaq da lazэm gəlir. Bəlkə də, yeni istiqamətli əsərlərin yaranmasэ da lazэmdэr. Ayrэja Aрakərim Kərimovun əsərlərindən danэюmaq istərdim. Biz onun əsərlərini nadir hallarda eюidirik. Mənim ьзьn, Aрakərim Kərimovun iki əsəri yaradэjэlэрэnda aзэlmamэю səhifə idi. Təəssьf ki, o, цz əsərlərini цzь bu konsertdə eюitmədi, biz hamэmэz зox istedadlэ bir bəstəkarэ itirmiюik.
       Ьmumiyyətlə, Azərbayjan Dцvlət Xor Kapellasэ əsərləri layiqinjə ifa etdi. Belə bir tədbirin təюkilatзэlarэna dərin minnətdarlэрэmэ bildirirəm. Siz bizim gənj bəstəkarlarэmэz ьзьn bцyьk stimul yaratdэnэz.
       Natalya Dadaюova (musiqiюьnas): Bu plenumun əsas nətijəsi onu gцstərdi ki, indiki zamanda biz Ьzeyir Hajэbəyovun, nejə deyərlər əkdiyi aрajэn bəhrəsini gцrdьk.
       Ьmumiyyətlə, xor sənəti ьzrə Azərbayjanda зoxlu iю aparэlэr. Belə bir «samballэ» xor musiqisini biz xeyli vaxtdэr ki, eюitməmiюdik. Konsertin dramaturgiyasэ da maraqlэ qurulmuюdur. Mən elə hesab edirəm ki, axэrda səslənən ьз əsərin (N. Quliyev, A. Dadaюov və R.Əliyevin) simfonik orkestrlə ifasэ daha məqsədəuyрundur. Konsertdə qulaq asdэрэmэz əsərləri 2 hissəyə bцlmək olardэ: 1) miniatьrlər; 2) təntənəli, vətənpərvərlik odalarэ. Və belə bir nətijəyə gəlmək lazэmdэr ki, bizim bəstəkarlarэmэz xor miniatьrlərinə цz yaradэjэlэqlarэnda daha зox ьstьnlьk verirlər. Arzu edərdim ki, bəstəkarlarэmэz xor sahəsində daha rəngarəng canrlarda iюləsinlər, mьrəkkəb formalara diqqət yetirsinlər. Məsələn, xor konserti, xor muрamlarэ və s. Bundan baюqa, xor əsərlərində musiqi ifadə vasitələrindən daha geniю istifadə olunmasэnэ tцvsiyə edərdim. Зox vaxt elə olur ki, xor əsərində gцzəl lirik melodiyadan baюqa nə frazirovka, nə musiqi inkiюaf xətti, nə də əsərlərin dərin bədii mənasэ aзэlmэr. Lakin, ьmumilikdə, bu plenum haqqэnda зox xoю təəssьratlar yarandэ.
       Ramiz Zцhrabov (Azərbayjan Bəstəkarlar Ittifaqэ Idarə Heyətinin Katibi): Xor musiqisinə həsr olunmuю bu plenum son iki ildə bizim on birinji tədbirimiz oldu. Qэsa bir mьddətdə biz bir neзə konsert təюkil etmiюik. Sцz yox ki, musiqi kollektivləri ьзьn az bir vaxtda yeni əsərləri цyrənmək зətin və əziyyətli bir iю idi. Xor musiqisindən ibarət bu plenumun ifasэnda vaxtэn зatэюmamazlэрэ bir neзə əsərlərin səslənməməsinə səbəb oldu. Qeyd etmək lazэmdэr ki, Ilham Azmanlэnэn əsərini Azərbayjan Dцvlət Xor Kapellasэ deyil, məhz tələbələrdən ibarət oktet ifa etdi. Azad Ozan Kərimlinin, Sərdar Fərəjovun əsərlərini isə təəssьflər olsun ki, biz eюidə bilmədik. Bunlarэn hamэsэ vaxtэn az olmasэ ilə əlaqədardэr.
       Ьmumiyyətlə, bu konsert зox gцzəl idi. Məqsədimiz o idi ki, bizim bəstəkarlarэmэzэn a capella xoru ьзьn əsərləri ifa olunsun. Burada monumental xor əsərləri isə nəzərdə tutulmurdu. O ki, qaldэ iri həjmli vokal-simfonik əsərlərdən ibarət Plenuma, зalэюarэq ki, yaxэn bir zamanda onu da həyata keзirək.
       Xəyyam Mirzəzadə, Sevda Ibrahimova, Faiq Naрэyev – bildiyimiz kimi, xor ьзьn yazan bəstəkarlardэr. Qalib Məmmədovun xor əsərləri axэr vaxtlarda əsasən xarijdə səslənir və onun xor əsərləri məhz oradakэ tələb olunan ьslubda yazэlэr. Ьmumiyyətlə, bu konsertdə təzə əsər зox idi. Məsələn, Azər Dadaюovun əsəri. Bu əsərdə mьəllifin istedadэ, ьslubu цzьnь bariz юəkildə nьmayiю etdirdi. Eyni zamanda, Nazim Quliyevin xor əsəri də зox maraqlэ idi. Bəstəkar цz Vətəninə olan sevgisini, məhəbbətini gцstərir. Əsər yьksək səviyyədə səsləndi.
        Ilk dəfə olaraq xor ьзьn satirik mцvzuda əsər yazэlmэюdэr. Bu Ilham Azmanlэnэn maraq doрuran əsəridir.
       Ьmumiyyətlə, xor sahəsində gцzəl əsərlərimiz зoxdur, bəstəkarlarэmэz bьtьn dцvrlərdə yeni-yeni əsərlər yaradэrlar. Arzu edirəm ki, həmiюə təzə əsər yazasэnэz və Bəstəkarlar Ittifaqэ bu əsərlərin səslənməsində sizə əlindən gələni əsirgəmə- yəjək.
       Vasif Adэgцzəlov: Aзэрэnэ deyim, mən heз gцzləmirdim ki, son illərdə bizim bəstəkarlarэmэz belə bir yьksək səviyyəli əsərlər yazэblar.
       Azərbayjan bəstəkarlarэnэn hərəsinin цz yolu var. Yьksək səviyyəli professional olmaq bizim borjumuzdur. Biz hamэmэz зalэюmalэyэq ki, Azərbayjan bəstəkarlэq məktəbi bьtьn dьnyada daha зox tanэnsэn və hцrmət qazansэn.
       Azərbayjan Dцvlət Xor Kapellasэnэn ifasэ hal-hazэrda зox yьksək səviyyədədir. Bədii rəhbər Gьlbajэ Imanova bцyьk əziyyət зəkib.
       Bəstəkarlarэmэzdan Sevda Ibrahimova və Rauf Əliyevin əsərləri зox maraqlэ idi. Və gцzəl ifa olundu. Ilham Azmanlэnэn əsəri haqqэnda qeyd etməliyəm ki, bir balaja faktura rəngarəngliyi lazэm idi. Satira da olmalэdэr, sarkazmda. M.Ə.Sabirin haqqэnda belə bir юəkildə oratoriya da yazmaq olar. Lakin akademik ьslubda deyil, məhz mətnə uyрun gələn ьslubdan istifadə etmək olardэ.
       Rasim Ibrahimovun əsəri də зox maraqlэ idi. Bu əsər insanэ həyat haqqэnda dьюьnməyə məjbur edir. Onun əsəri bizi inandэrdэ. Nazim Quliyevin əsərində gцzəl melodik xətt vardэr. Yьksək peюəkarlэq, canra sadiqlik hiss olunurdu.
       Azərbayjan Bəstəkarlar Ittifaqэ əvvəljə iki konsert planlaюdэrmэюdэ: I – xor miniatьrləri; II – monumental xor əsərləri (simfonik orkestrin iюtirakэ ilə). Lakin eyni zamanda bu konsert onu da gцstərdi ki, bizim bəstəkarlarэmэz bu gьn də xor ьзьn yьksək səviyyəli əsərlər yaradэrlar.
       Yeri gəlmiюkən onu deyim ki, biz gənj olanda yeni əsərlərimizə belə bir diqqət olmayэb. Bunu qiymətləndirin. Musiqi fondu ьзьn də biz bu konserti yazdэrmalэyэq.
       Kapellaya зəkdiyi zəhmətə gцrə зox minnətdarэq. Lakin, kapella da bizdən razэ qalmalэdэr. Зьnki, o da цz repertuarэna yьksək səviyyəli yeni əsərlər daxil etdi.

Materialэ hazэrladэlar: Leyla FƏRƏJOVA,
Sevda ƏLIQIZI