1999-cu il oktyabr 5-9 tarixdə
Zuğulbada "Gənclik" mərkəzində Gənclər və İdman Nazirliyi Azərbaycan
Bəstəkarlar İttifaqı ilə birgə gənc sənətçilərin yaradıcılığına
həsr olunmuş toplantı forum keçirmişlər. Həmin forumda "Musiqi dünyası"nın
redaksiyası sosioloji sorğu aparmış, gənc yaradıcılara bir sıra
sualla müraciət etmişdir. Hazırda jurnalımız sorğunun bir hissəsini
oxucuların nəzərinə çatdırır.
Öncədən hər bir sorğu iştirakçısına
verdiyimiz eyni suallarla tanış olun
1. "Musiqi dünyası" jurnalının işıq
üzü görməsini necə dəyərləndirirsiniz?
2. Bəstəkarlıq peşəsinə dövlətin
və cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrinin münasibətini necə qiymətləndirirsiniz?
3. Sizcə, müasir bəstəkar yaradıcılığı
gələcəkdə hansı yönlərdə inkişaf edəcək?
4. Azərbaycanda bəstəkarlıq peşəsinin
səviyyəsini və inkişaf dinamikasını necə görürsünüz?
5. Özünüzdən, gördüyünüz işlərdən,
yaradıcılıq fəaliyyətinizdən razısınızmı?
6. Yaradıcılıq planlarınızı həyata
keçirməkdə sizə nə mane olur?
7. Öz yaradıcılığınızda hansı bədii
və texnoloji sistemə üstünlük verirsiniz? Ümumiyyətlə, cağdaş Azərbaycan
bəstəkarlığı üçün hansı texnoloji üslub daha səmərəli nəticə verə
bilər?
8. Bəstəkarlıq peşəsinə yiyələnməkdə
hansı fənlər daha gərəklidir?
9. Bizim jurnala nə arzu edərdiniz?
AZMANLI İLHAM
-
BƏSTƏKAR
1964-cü ildə Bakı şəhərində anadan
olmuşdur. 1985-ci il A. Zeynallı adına musiqi texnikumunu bitirmiş
və təhsilini konservatoriyanın bəstəkarlıq bölməsində Xəyyam Mirzəzadənin
sinfində davam etdirmişdir. 1991-ci ildən etibarən Əhmədlinin 1
saylı İncəsənət məktəbində və 13¹-li musiqi məktəbində bəstəkarlıq
üzrə fakultativ dərslər verir.
1. Musiqi inkişafı yüksək səviyyədə
olan cəmiyyətdə xüsusi mətbuat orqanının olması zəruridir, bu, əslində
qanunauyğun bir haldır. Əfsuslar olsun ki, indiyə kimi zəngin ənənələri
olan Azərbaycan musiqisi, bəstəkarlıq məktəbi xüsusi təbliğat vasitəsindən
məhrum idi. Bu sahədə olan boşluğu aradan götürdükləri üçün jurnalın
yaradıcı heyətinə mən çox minnətdaram. Jurnalda müasir texnikanın
nailiyyətlərindən istifadə edərək, internet səhifəsinin açılması
isə mütərəqqi, vacib bir hadisə kimi xüsusi qeyd olunmalıdır. Bu
artıq dünyaya inteqrasiya deməkdir.
2. Ümumiyyətlə, hal-hazırda həmin
münasibəti kafi qiymətləndirmək olmaz. Həmkarlarımın arasında, demək
olar ki, əksəriyyəti sosial vəziyyəti, maddi durumunu yüngülləşdirməkdən
ötrü doğma sənətindən əl çəkib, başqa, əlavə işlərlə məşğul olmağa
məcburdur. Belə halda ümumi vəziyyəti qənaətbəxş adlandırmaq olarmı?
3. Ü. Hacıbəyov, Q. Qarayevin yaratdığı
məktəb bəstəkarlar üçün artıq geniş imkanlar açmışdır ki, gələcək
nəsil də, məhz, sələflərinin irsindən bəhrələnərək, düzgün yolla
addımlayaraq, bu yoldan heç vaxt sapınmayacaqdır.
Bəstəkarlıq yaradıcılığı müxtəlif
yönlərdə inkişaf edəcək və dünya peşəkar musiqisində hökm sürən
bütün təmayüllər bizim musiqimizdə öz əksini tapacaq. Azərbaycan
bəstəkarlıq məktəbi çox güclü bünövrəyə malik olduğu üçün dünya
standartları səviyyəsindən heç də geri qalmayacaq.
4. Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin
səviyyəsi hal-hazırda müsbət qiymətləndirilə bilər. Lakin onun inkişaf
dinamikası bəzi sosial durumlarla, vəziyyətlərlə bağlı ləngiyir.
Sözsüz ki, bu sahədə dövlətin, imkanlı şəxslərin qayğısına çox ehtiyac
duyulur. Bununla belə, əvvəlki sovet dövrü ilə müqayisədə bəzi üstün
cəhətlər də var: ilk növbədə, indi dünyaya inteqrasiya prosesi intensiv
xarakter almışdır. Yəni, hər hansı bəstəkar öz imkanları sayəsində
maneəsiz dünya miqyasına çıxa bilir.
5. Şəxsən mən səmimi deyə bilərəm
ki, yaradıcılıq nəticələrimdən heç vaxt tam razı olmuram. Məsələn,
əsər üzərində işləyərkən bu və ya digər ifadə vasitələrini daha
münasib hesab edirəm. Halbuki, iş prosesi bitdikdən sonra başqa
nəticəyə gəlirəm.
6. İlk növbədə, maddi durum maneə
törədir.
7. Mənə elə gəlir ki, hazırda dünya
bəstəkarlıq praktikasında mövcud olan bütün texnologiyalar, sistemlər
əlverişlidir, istifadə olunmalıdır. Sevindirici haldır ki, Azərbaycan
bəstəkarları öz yaradıcılıqlarında ən müxtəlif istiqamətdə axtarışlar
apararaq, həmçinin, müasir texnikaları da dərindən mənimsənilmiş
halda, bacarıqla tətbiq etməyə çalışırlar.
8. Musiqi yaradıcılığı ilə məşğul
olan tələbələr, ilk öncə, mütaliə etməli, öz ümumestetik səviyyəsini
yüksəltməli, başqa sənət sahələrinə - təsviri sənətə, teatra da
üz tutmalıdır.
9. Arzu edərdim, əsərlərimiz üçün
jurnalda yer ayrılsın və ümumiyyətlə, informasiya mənbəyi kimi jurnal
geniş oxucu kütləsi qazansın.
ALLAHVERDİYEV
CEYHĞN KAZIM oğlu
(1972, Sumqayıt)
S. Hacıbəyov adına musiqi texnikumunun
muğam şöbəsində təhsil almış, bəstəkarlıq üzrə Faiq Nağıyevdən fakultativ
dərslər almışdır. 1986-cı ildə Suriya Ərəb respublikasında keçirilmiş
Ümumdünya uşaq festivalında pianoçu-bəstəkar kimi çıxış etmişdir.
Tiraspol şəhərində (Moldova) keçirilən SSRİ üzrə Ümumittifaq müsabiqədə
pianoçu kimi birinci yerə layiq görülmüşdür.
Ü. Hacıbəyov adına Bakı Musiqi Akademiyasında
A. Məlikovun (bəstəkarlıq şöbəsi)
və E. Əliyevanın (fortepiano şöbəsi) sinfində təhsil almışdır. Aspiranturanı
bitirdikdən sonra (1998) BMA-nın bəstəkarlıq kafedrasında professor
A. Məlikovun assistenti və müəllim vəzifəsində çalışır.
1. Ümumiyyətlə, musiqi dünyasının
problemləri, mühüm hadisələri, musiqi nəzəriyyəsi haqqında məlumatı
biz həmişə rusdilli nəşrlərdən, məsələn, "Muzıkalnaya jizn", "Muzıkalnaya
akademiya" kimi jurnallardan almışıq. Odur ki, Azərbaycan dilində
sırf musiqi jurnalının işıq üzü görməsi çox əlamətdar bir hadisədir.
Material latın əlifbasına istinad edir. Bu səbəbdən, bütün türkdilli
millətlər jurnaldan dərs ləvazimatı kimi də istifadə edə bilər.
Beləliklə, jurnal türk dünyasının ayrı-ayrı xalqları arasında mədəniyyət
sahəsində mübadiləyə təkan verə bilər.
Jurnalda internet səhifəsini açılmasının
xüsusi vurğulamaq istərdim. Bu, Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərinin
yayılması, dünyada tanınması üçün böyük imkanlar açır.
2. Hal-hazırda bəstəkarlıq sənəti
haqqında ən müxtəlif söhbətlər eşitmək mümkündür. Bu sənəti hörmətdən
salan odur ki, hər mahnı "yazan" şəxs özünü artıq bəstəkar adlandırır
və bu işlə həqiqətən ciddi məşğul olan peşəkar musiqiçilərin yaradıcılığına
bir növ, təcavüz edir. Burada müvafiq nazirliklərin, televiziya
və radionun günahı da var. Günbəgün dinləyicilərə təklif olunan
keyfiyyətsiz musiqi məhsulu zövqləri korlayır, bədiilik meyarını
aşağı endirir.
3. Müasir musiqi çox irəliyə getmişdir
və onu inkişaf etdirmək bizim öhdəmizə düşür. Şəxsən mən öz yaradıcılığımda
Azərbaycan milli ənənələrini qoruyub saxlamaq və onları müasir musiqi
nailiyyətləri ilə vəhdət halında səsləndirmək konsepsiyasına üstünlük
verirəm. Bir bəstəkar kimi gələcək axtarışlarımı, məhz, bu istiqamətdə
aparmaq fikrindəyəm. Azərbaycanın suyunu içmişik, havasını udmuşuq,
bu torpağın övladıyıq və onun ənənələrindən bəhrələnərək irəli getməliyik.
Öz yaradıcılıqlarında məhz, milli ənənələri təcəssüm etdirən bəstəkarlar
xalqlarını bütün dünyada təmsil edir. Məsələn, Bethovendən tutmuş
Şönberqə, Stravinskiyə qədər ən müxtəlif parlaq nümunələrə müraciət
etmək olar.
4. Azərbaycanda gənc yaradıcıların
professional səviyyəsi kifayət qədər yüksəkdir. Müasir gəncliyin
düşüncəsi xeyli irəliyə getmiş, tələblər genişlənmişdir. Bəstəkarlıq
kafedrasının konsertlərində iştirak edən görkəmli bəstəkarlar qeyd
edir ki, I, II kurs tələbələrinin bəstələdiyi prelüdləri əvvəllər
IV, V kurslarda təhsil alan musiqiçilər bəlkə də yaza bilməzdi.
Xarici ölkələrdən Azərbaycana təhsil
almaq üçün gələn gənclər, burada ustad dərsləri verən musiqiçilər
bizim bəstəkarlıq kafedrasının yüksək səviyyəsinin şahidi olub,
heyran qalırlar, təəccüblənirlər.
Amma bəstəkarlıq peşəsinin inkişaf
dinamikası bəzən ləngiyir, bu da müəyyən obyektiv və subyektiv səbəblərlə
bağlı olub, əsasən maddi imkansızlıqdan irəli gəlir.
5. Bu suala cavab verərkən adətən
təvazökarlıq edirlər. Məncə, bu təbiidir. Lakin mənim hal-hazırda
27 yaşım var və bu müddətə qədər
gördüyüm işlərdən müəyyən dərəcədə narazı deyiləm:1994-cü ildə
I simfoniyamı yazmışam. Buna qədər
artıq bir çox əsərlərin müəllifi idim. Zaman ötdükcə siyahıya II
simfoniya və fortepiano konserti də əlavə olundu. Əgər bundan sonra
həmin işləri davam etdirməsəm, artıq özümə qarşı amansız ola bilərəm,
öz düşmənimə çevrilərəm. Buna görə də mən demirəm ki, özümdən razıyam
və heç vaxt da deyə bilmərəm.
6. Əsasən, sənətimdən kənar olan
işlərlə başımın qarışması mane olur . Maddi durumla bağlı mən bir
neçə yerdə çalışmalı oluram və bu da, yaradıcılıq üçün çox az vaxt
qoyur. Nəticədə mənəvi, psixoloji yorğunluq insanı bəzən ruhdan
düşmə dərəcəsinə gətirib çıxarır.
Ümumiyyətlə, dövrün maneçiliklərindən
kənarda qalmaq qeyri-mümkündür.
7. Texnoloji üslub mənim üçün ikinci
dərəcəli əhəmiyyət kəsb edir. Fikrimcə, bütün texnologiyalar, sistemlər
müsiqiyə xidmət etməlidir, bədii obraza, dramaturgiyaya tabe olmalıdır.
Bəstəkar mütləq bütün texniki imkanlardan, vasitələrdən istifadə
etməyi bacarmalıdır. Əgər onun tətbiq etdiyi texnologiya insanların
qəlbinə yol tapa bilibsə, deməli, musiqi kimi özünü doğruldub.
8. İlk növbədə, ali məktəbə daxil
olmaq istəyən tələbənin hazırlıq səviyyəsi yüksək olmalıdır. Artıq
musiqi texnikumlarında, məktəblərində, uşaq yaradıcılığı inkişaf
etdirilməlidir, daha geniş tələblərə xidmət etməlidir. Lap kiçik
yaşlarından uşaqlar milli mədəniyyətlə təmasda olmalıdır. Ananın
uşağa zümzümə etdiyi laylay - Azərbaycan laylasının sədaları onun
yaddaşında daim yaşamalıdır.
Həmçinin, istərdim ki, tələbə orkestri
fəaliyyət göstərsin və bəstəkarlar öz əsərlərini canlı surətdə dinləyə
bilsinlər.
9. İlk növdədə, arzu edərdim ki,
insanların da qapısı musiqi dünyası üçün açıq olsun.
Yaxşı olar ki, jurnalda gənc istedadların
fəaliyyəti müntəzəm işıqlandırılsın.
Eyni zamanda, müasir bəstəkarların
əsərləri dərc olunsun. Bu əsərlərin nəşri musiqişünas təhlili ilə
müşayiət olunsun.
YALÇIN MƏLİKOV
(1970, Bakı)
Ü. Hacıbəyov adına BMA-nı bəstəkar
(1998, prof.
X. Mirzəzadənin sinfi) və skripkaçalan
(1994, prof.
T. Atakişiyevin sinfi) kimi bitirmişdir.
Hal-hazırda Azərbaycan Televiziyasının estrada-simfonik orkestrində
çalışır. Eyni zamanda, 22¹-li Musiqi məktəbinin müəllimidir.
1. Məncə, çətin, ağır bir dövrdə
bu çox cəsarətli addımdır və mütləq səmərəli, əhəmiyyətli nəticələrə
gətirməlidir.
2. Bütün tarix boyu xalqımızın bədii
yaradıcılıqla məşğul olan adamlara böyük hörməti olub. Sənətkar
deyərək, onların qarşısında baş əyib, onları dərin ehtiramla qarşılayıblar.
Lakin son zamanlar incəsənət nüfuzdan düşmüşdür, xalqın təfəkkürü
təhrif olunmuşdur, bəzilərinin fikrincə, incəsənət xadimi sənətlə
yanaşı, hansısa bir ticarət növü ilə də məşğul olmalıdır.
Dövlətin münasibətinə gəldikdə isə
söyləməliyəm ki, SSRİ-də mədəniyyətin dövlət tərəfindən maliyyələşdirilməsi
incəsənətin inkişafı üçün geniş imkanlar açırdı. Totalitar rejimin
neqativ hallarına baxmayaraq, onlara zidd olaraq Azərbaycan sənəti
gur inkişaf edirdi. Mən həmin dövrü hətta Renessans dövrü adlandırardım.
Lakin biz müstəqil dövlətlər sırasına daxil olduqdan sonra böhran
vəziyyəti yarandı. Bu, çox məyus edir. Yəqin ki, həmin böhranın
səbəbləri müəyyən qanunauyğunluqdan irəli gəlir ki, onu da mütərəqqi
istiqamətə yönəltməliyik və tənəzzülün qarşısını almalıyıq.
3. Cəmiyyət müxtəlif təbəqələrə
bölündüyü kimi tələbatlar da rəngarəngdir. Məsələn, gənclik əyləncəli
musiqiyə üstünlük verir, elitar cəmiyyət xüsusi tələblərə cavab
verən sənətə ehtiyac duyur. Rəngarəng musiqi axınında başlıca meyar
yüksək zövq və peşəkarlıq olmalıdır.
4. Hər şey müqayisədə dərk olunur.
Bu baxımdan, cərəyan edən prosesə nəzər salsaq, müəyyən geriləmə,
dinamikanın əvvəlki sürətinin itirilməsini görməyə bilmərik. Lakin
gənc bəstəkarlar klassiklərin ənənələrindən bacarıqla istifadə etsələr,
irəliləyiş mütləq olmalıdır. Kor-koranə təqlid, yamsılama isə yalnız
geriyə aparır.
5. Bu suala həm müsbət, həm də mənfi
cavab verə bilərəm. Yaradıcılıq nailiyyətlərindən həm razıyam, həm
də narazı. Sevdiyim işlə məşğul oluram, mənə yaxın bir üslubda yazıb
yaradıram. Lakin əsərlərimin, mahnılarımın efirə çıxması yolları
çox qəlizdir. İstərdim ki, yazdığım mahnıları daha geniş auditoriya
eşitsin.
6. Maddi imkansızlıq və vaxt çatışmamazlığı.
7. Məncə, bəstəkar daha mükəmməl
bacardığı, ona yaxın olan texnoloji sistem, üsluba müraciət etməlidir.
Şəxsən mən caz-roka xüsusi üstünlük verirəm. Ümumiyyətlə, Şərq musiqisi
çox zəngin, koloritli intonasiyalara malikdir. Lakin bu rəngarəngliyin
tətbiqində yeni yollar axtarmaq tələb olunur. Məsələn, bəzən müasir
bəstəkarlar muğamı standart şəkildə, fərdi süzgəclərindən keçirmədən,
hazır halda təcəssüm etməyə çalışırlar. Onlar kütlənin zövqündən
uzaqlaşmalı, yüksək bədii meyarlara arxalanmalıdır. Bu isə, müəyyən
vaxt, zəhmət, təkmilləşmə tələb edir. Bəstəkar xeyli musiqi nümunələri
dinləməli və onlardan bəhrələnməyi, qidalanmağı bacarmalıdır. Əks
təqdirdə, formal dinləyişdən heç nə hasil olmaz.
8. Musiqi məktəblərində solfecio,
harmoniya fənlərinə xüsusi üstünlük verilməli, musiqi ədəbiyyatına
dair isə daha optimal sistem tətbiq olunmalıdır. Şagirdin dünyagörüşünün
formalaşmasına başlıca diqqət yetirilməlidir.
CƏFƏROVA LALƏ
TAHİR qızı
1966-cı ildə Bakıda anadan olmuşdur.
A. Zeynallı adına musiqi məktəbini bitirib 1986 ildə Ü. Hacıbəyov
adına Az. Dövlət Konservatoriyasının fortepiano fakultəsinə qəbul
olmuşdur. Təhsilini 1991-ci ildə fərqlənmə diplomu ilə bitirmiş,
1993-cü ildə bəstəkarlıq fakültəsinin II-ci kursuna, professor A.
Məlikovun sinfinə daxil olmuşdur. 1997-cu ildə tam kursu bitirərək,
3 hissədən ibarət "Fortepiano və simfonik orkestr üçün konsert"
ilə aspiranturaya qəbul olmuşdur. Hal-hazırda balet musiqisi üzərində
işləyir.
1) Müsbət.
2) Pis deyil.
3) Qabaqcadan proqnoz vermək mümkün
deyil. Onu gələcək göstərər.
4. Məlum olduğu kimi, Azərbaycan
dahi bəstəkarlar yetişdirib. Azərbaycanda bəstəkarlıq məktəbi güclü
olub və olmaqdadır. 6-cı sualın cavabı həyata keçsə, bəstəkarlıq
peşəsinin böyük və parlaq gələcəyi ola bilər.
5. Ümumiyyətlə, yaradıcı insan özündən
razı olsa, bu onun sənətdə ölümü deməkdir, o zaman inkişaf dayanar.
Yeni axtarışlar, yeni tapıntılar sənətin cövhəridir.
6. Yaradıcılıq planlarını həyata
keçirməkdə mane olan, təkcə mənə yox, elə gənc bəstəkarların əksəriyyətinə
odur ki, əgər bəstəkarın yaratdığı əsərlər ifa olunmursa, bəstəkar
yazdığı əsəri eşitmirsə, hansı inkişafdan danışmaq olar.
7. Əsər yaradarkən onun düzgün dramaturgiyası
qurulmalıdır.
8. Bu peşəyə yiyələnmək üçün, harmoniya,
polifoniya, musiqi tarixi, fəlsəfə, təbabət, təsviri sənət, informatika,
riyaziyyat vç n. üçmçiıjğjm.
9. Jurnalınız hələlik ilk addımlarını
atır. Arzulardım ki, əhatəli olsun.
