Fevralın 7-də Ü. Hacıbəyov adına Musiqi Akademiyasının böyük zalında Cüzeppe Verdinin "Rekviyem"i ifa olundu. İtaliyalı "dahi ağsaqqal" bu əsəri 1874-cü ildə, yəni 61 yaşında yazmışdır. Məhz bu zaman Verdi taleyin amansız zərbələri ilə üzləşir - bir-birinin ardınca onun atası, yaxın dostu və müəllimi Baretsi, librettist Françesko Piave, yazıçı Madzoni, bəstəkar Rossini vəfat edir. Yaxın dostlarını itirməsi Verdini "Rekviyem" yazmağa sövq edir. Eyni zamanda Verdi "Aida" operası üzərində işləyir. Buna görədir ki, hər iki əsərdə ümumi cəhətlər çoxdur - qəhrəmani və iztirab çəkən, "Rekviyem"ə opera ifadəliyi cizgiləri bəxş edən müsiqinin işlənmə üsulları. Maraqlıdır ki, Verdinin "Rekviyem"i bəstəkarın sağlığında kilsədə deyil (premyeranı nəzərə almasaq), teatr və konsert salonlarında ifa olunurdu.

Bu günlərdə Rekviyem heç də tez-tez ifa olunan əsər deyil. Böyük texniki mürəkkəbliklər, geniş ifaçı tərkibi, dörd parlaq ifaçı - solistlərin vacib iştirakı - üzdə görünən məlum çətinliklər bunlardır. Əsas çətinlik isə musiqiçilərin daxili hazırlığında, onların kamilliyində, musiqinin müəllifi və ifaçılarının emosional təcrübələrinin adekvatlığındadır. Heç bir dirijorun unutmaq iqtidarı olmayan daha bir amil də vardır - bu partituraya ifası etalon qəbul edilmiş əvəzolunmaz Arturo Toskanini dirijorluq etmişdir. Biz yuxarıda sadaladığımız faktları nəzərə alaraq orkestrin bədii rəhbəri və dirijoru Azad Əliyevə belə bir sualla müraciət etdik.

N. A.: Hansı səbəblər sizin "Rekviyem"i seçmənizə təsir göstərmişdir?

A. Ə.: Mən çox qısa cavab verə bilərdim - səbəb bu musiqinin gözəlliyi və dahiliyindədir. Lakin bu cür desəm, əslində heç bir şey söyləməmiş olardım. Bu əsərin ifasına mən uzun zamandır ki iddialıydım. Siz çox düzgün qeyd etdiniz ki, Rekviem kimi əsərlərin məğzinə, dərinliyinə varmaq üçün tək professionalizm və ustalıq kifayət etməz. Bununla yanaşı emosional təcrübə də lazımdır. Bir neçə il öncə məndə belə bir fikir oyandı ki, üç dahiyanə əsəri - Motsart, Verdi və Bramsın "Rekviyem"lərini ifa edim. Bu işlə mən atamın xatirəsini yad etmək istədim, bir musiqiçi kimi yetişməyimdə ona borcluyam.

N. A.: Səhv etmirəmsə, Motsartın "Rekviyem"i 1995-ci ildə ifa olunmuşdur.

A. Ə.: Bəli. Əsər atamın vəfat etdiyi gün - oktyabrın 26-da ifa olundu. Bu tarix mənimçün simvolik məna kəsb edirdi.

Azad Əliyev tanınmış azərbaycan violonçel çalanı, Azərbaycan respublikasının Xalq artisti Sabir Əliyev və Konservatoriyanın müəllimi Elmira Əliyevanın ailəsində dünyaya gəlmişdir. Bu ailədə uşaqların gələcək peşəsi haqqında məsələ müzakirə edilmirdi. Tərkibini A. Əliyev,

M. Tağıyev, R. Seyidzadə və S. Əliyev kimi gözəl musiqiçilər təşkil edən Dövlət Kvartetinin məşqləri Əliyevlərin evində keçirilirdi. O zaman 5 yaşlı Azad taburetin üstünə çıxaraq dirijor çubuğunu əlinə alıb Haydn, Bethoven və s. kvartetlərinə dirijorluq edərmiş.

N. A.: Mən deyərdim ki, Sizin bəxtiniz gətirib. Dirijor karyeranızın lap əvvəllərindən siz dünya klassikası və gözəl musiqiçilərlə ünsiyyətdə olmusunuz.

A. Ə.: O zaman hələ heç kəs deyə bilməzdi ki, mən nə vaxtsa dirijor çubuğunu əlimə götürəcəyəm. Əvvəla mən Azərb. Döv. Konservatoriyasının fortepiano şöbəsini bitirdim (K. Səfərəliyevanın sinfini), sonra R. Atakişiyev vokal kafedrasına, qocaman müəllim İ. Lvoviçin yanına gətirib dedi: "Bunun səsi var. Görün nə etmək olar". Beləliklə, mən ikinci musiqi ixtisasına yiyələnməyə başladım. Ancaq mənimçün bu da qənaətedici olmadı.

70-ci illərdə mən Respublika Sarayında baş musiqi rejissoru işləyirdim. İlk baxışdan maraqsız və yaradıcılıqdan uzaq olan bir iş. Lakin bu illərin əsas nailiyyəti maestro Niyazi ilə sıx əməkdaşlıq, onunla daima sıx yaradıcılıq əlaqəsi imkanı oldu. Bütün konsert və məşqləri mən partitura ilə izləyirdim və beləliklə də Maestronun repertuarı ilə tanış olurdum.

N. A.: İndi söyləmək olar ki, bu əsərlərə siz virtual reallıqda dirijorluq etmisiniz. Bəs əslində, dirijor pultu arxasına ilk dəfə nə vaxt keçmisiniz.

A. Ə.: Sumqayıt musiqi texnikumunda işləyərkən mən kamera orkestri yaratdım. Onun tərkibinə yüksək peşəkar musiqiçilər daxil idi. Bu mənimçün çox qiymətli təcrübə oldu. O təcrübə ki, bir müddət sonra mənim Opera studiyasına gələrək - Mən dirijorluq etmək istəyirəm deməyimə imkan verdi.

O illərdə orkestrin bədii rəhbəri olan Ramiz Məlikaslanov Azad Əliyevə belə bir təklif edir - "Mən bir aylığına qastrola gedirəm. Bu müddətə Rimski-Korsakovun "Motsart və Saryeri" operasını hazırlamaq lazımdır. Sına özünü..." Bir aya opera səhnələşdirildi. Azad Əliyev isə əvvəla Opera studiyasının müəllimləri ştatına qəbul olundu, sonra isə ona rəhbərlik etməyə başladı. İşlədiyi müddətdə o, Verdinin "Traviata", "Trubadur", "Aida", Leonkovallonun "Payatsı", "Rimski - Korsakovun "Tsarskaya nevesta", Bizenin "Karmen", Motsartın "Bastyen və Bastyena", Əmirovun "Sevil", Ü. Hacıbəyovun "Arşın mal alan", Raxmaninovun "Aleko" operalarını tamaşaya qoymuşdur. Onun opera sinfi üzrə məzunları Azərbaycanın Xalq artisti A. Zeynalov, Opera teatrının solistləri A. Poladov, F. Məmmədova, F. Hacıyeva, vokalçıların Bülbül adına müsabiqəsinin laureatı H. Enami, Opera studiyasının solistləri A. Axundov və N. Əlizadədir (son iki nəfər İtaliyada uğurla çalışırlar).

N. A.: Opera studiyasında iş çox gərgindir. Lakin siz başqa lahiyələr üçün də vaxt tapırsınız.

A. Ə.: Mən eksperimentləşdirməni çox sevirəm və yeni, maraqlı təklifləri məmnuniyyətlə qarşılayıram. Məsəlçün, Azərbaycanın xalq rəssamı Toğrul Nərimanbəyov ilə konsert təşkil etmək kifayət qədər riskli qərar idi. Gözəl tenora malik, zərif musiqi duyumu olan Nərimanbəyov hər halda professional deyildir. Onunla konsert proqramını 3 ay ərzində hazırladıq, hər ikimiz həyəcan keçirirdik, amma sonra eksperimentimiz baş tutdu.

N. A.: Mənim, həmçinin V. Paşayeva ilə hazırladığınız romans axşamı yadıma düşür.

A. Ə.: Bəli. Bu, daha bir cəhd - mənimçün yeni olan bir janrın sınanması cəhdi idi. Zənnimcə, bəzi musiqiçilərin akademik üslubun çərçivəsində qapanıb qalmaq istəyi tamamilə yanlışdır. Hal-hazırda qərbin bir çox ölkələrində klassik musiqinin populyarlaşdırılması meyli çox güclüdür. Biz tez-tez məşhur opera ustalarının populyar rok müğənniləri və ya caz ifaçıları ilə birgə çıxışlarının şahidi oluruq. Mən musiqinin hər cür növünü və janrını - romansdan tutmuş rekviyemə qədər - qəbul edirəm.

Əsas şərt onun keyfiyyətidir.

N. A.: Mən həmişə elə bilmişəm ki, dirijor sənəti ilə müəllimliyin arasında oxşar cəhətlər çoxdur. Mən bir daha buna sizin məşqlərdə olarkən əmin oldum. Sizin, orkestrin hər qrupu ilə - mis nəfəs, ağac nəfəs alətləri... - ayrılıqda nə cür təmkinlə məşğul olmanızın şahidi oldum.

A. Ə.: Əvvəla, mən həqiqətən də müəllimlik fəaliyyətini çox sevirəm. Bir neçə ildir ki, mən Opera studiyasında, həmçinin Bülbül adına məktəbdə dərs deyirəm (orada kamera ansamblı sinfini aparıram). Yəqin ki, bu təcrübə əbəs olmayıb.

O ki, qaldı orkestrə, mən istəyirəm ki, musiqiçilər lazımi nəticəyə mənim yanımda nail olsunlar. Bilirsinizmi, belə bir qayda var - əgər hər hansı bir işin yaxşı alınmasını istəyirsənsə, onda onu özün et.

N. A.: Yəqin bu cəhətdən diqqətəlayiq fakt odur ki, vokal partiyaları ifa edən dörd solistdən üçü sizin tələbələrinizdir.

A. Ə.: Bəli. Doğrudan da, F. Məmmədova (soprano), H. Enami (tenor), A. Poladov (bas) - opera hazırlığı sinfi üzrə mənim məzunlarımdır. Mən onların hər birinin imkanlarına yaxşı bələdəm, onlar yüksək professional musiqiçidirlər. Azərbaycanın əməkdar artisti V. Paşayeva (metso-soprano) - mənim əvvəllər də birgə işlədiyim təcrübəli müğənnidir. Bütün bunlar bizim məşqlər zamanı biri-birimizi çox gözəl anlamağımıza kömək etdi və məncə hamı məmnuniyyətlə işləyirdi. Ümumiyyətlə, mən məşq prosesini - ideyanın yetişməsi, həyata keçməsi prosesini çox sevirəm. Bəzən o, nəticədən, yəni konsert ifasından heç də maraqsız olmur.

Uğurun çox vacib amillərdən biri-həmçinin xor partiyasının ifadəliyindədir. O, səslənən partituraya xüsusi həcmlilik, prespektivlik bəxş edir. Bununla əlaqədar olaraq, mən baş xormeyster Gülbacı İmanovanın işini qeyd etmək istərdim. Bizim onunla ənənəvi yaradıcılıq əlaqələrimiz var.

N. A.: Mən sizə bir qədər provokasiyalı sual vermək istəyirəm. Siz özünüz necə, "Rekviyem"in ifasından razısınızmı?

A. Ə.: Hədəfə dəqiq zərbə heç də həmişə baş tutmur. Rekviyemin solo partiyaları həm vokal, həm də texnika cəhətdən çox mürəkkəbdirlər. Onlar ifaçıdan böyük iradə və kamillik tələb edir. Məsəlçün, məlumdur ki, Arturo Toskanini solistləri tembr uyğunluğu prinsipi üzrə seçərək bu məsələyə çox ciddi yanaşarmış. Ancaq bütün çətinliklərə baxmayaraq, mən görülən işlərlə razıyam. Mən belə hesab edirəm ki, bakılı dinləyicilər dünya klassikasının ən gözəl əsərlərini mütləq canlı ifada eşitməlidirlər.

A. Əliyevin yaradıcı taleyini müəyyən edən şərait sözsüz ki, onun məşhur musiqiçi ailəsində anadan olmasıdır. Lakin daha bir fakt. A. Əliyev böyük minnətdarlıqla qeyd edir - bu - M. Rostropoviç kimi dahi musiqiçi ilə ünsiyyətdə olmaq və ondan öyrənmək imkanıdır.

A. Ə.: Rostropoviçlə tanışlıq xoşbəxtliyi mənə lap uşaqlıqlan nəsib olmuşdur. Əvvəl o mənimçün sadəcə olaraq atamın dostu idi - ağıllı, cəzbedici bir adam, evimizin hər zaman əziz qonağı. Qarşımdakı şəxsin dahi Maestro olduğunu sonradan anladım. Həmçinin onu da başa düşdüm ki, dahilik və sadəlik - bir medalın iki üzüdür. Rostropoviç buna ən gözəl nümunədir. Onun şəxsiyyəti həm yaradıcılıqda, həm də həyatda mənimçün bir etalondur.

Mən məqaləni bitirdiyim axşam Bakı Musiqi Akademiyasının Böyük zalında konsert gedirdi. Simfonik orkestr Azad Əliyevin rəhbərliyi ilə Bakın Brandenburq konsertini ifa edirdi. Mən zalda olmasam belə, təbiətən eleqant, frak geymiş orta boylu bir şəxsin səhnəyə çıxaraq təmkinlə baş əyib öz aləminə - musiqili aləmə qapılmasını çox gözəl təsvir etdim.

Azad Əliyev o tip şəxslər sırasına aiddir ki, onların fəaliyyəti bir qədər köhnə anlayışlı "fədakarlıq" sözünə uyğundur. Nə üçün köhnə? Ona görə ki, fədakarlıq - öz ideallarına qayğısız, təmənnasız qulluq bizim günlərdə gec-gez təsadüf olunan bir şeydir. Bizim əvəzsiz itirdiyimiz daha bir dəyər. Bizim bugünkü həmsöhbətimiz bu "qeyri-aktual" əbədi dəyərlərin nadir daşıyıcılarından biridir. Bu bizi tez-tezmi düşündürür? Bu cür professionalları biz layiqincə qiymətləndirə bilirikmi?

12 fevral tarixdə Bakı kamera musiqisi zalında növbəti simfonik musiqi axşamı dirijor Rauf Abdullayevin idarəsi ilə Üz. Hacıbəyov adına Dövlət simfonik orkestrinin yeni parlaq çıxışı ilə nəticələndi.

Bu çıxışın proqramına D. Şostakoviçin violonçel ilə orkestr üçün 1ą-li Konserti və V. A. Motsartın "Linzer Simfonie" adı ilə tanınan 36¹-li simfoniyası salınmışdı. Dünya ifaçılığında hər iki əsər öz sanballığı və ifa çətinliyi ilə seçilir, və sonuncu deyim üzündən çox az-az səsləndirilir. Bu baxımdan dirijor R. Abdullayevin, solist - respublikanın Əməkdar artisti violonçel çalan Eldar İsgəndərov və orkestr üzvlərinin ifa ustalığı və məsuliyyətli hazırlığı tərifə layiqdir. Konsertin özünü isə orkestrin fədakar əməyinin, sənət yanğısının nəticəsi, kollektivin uğurlu çıxışlarının davamı saymaq olar.

Solist Eldar İsgəndərovu Bakının klassik musiqi həvəskarları həm gözəl viololnçel ustası, həm də ölkəmizin ən fəal ifaçılarından biri kimi tanıyırlar. Sırf sənətçilik, yetkin bədii zövq və özünə sonsuz tələbkarlıqla yanaşan Eldar çoxçalarlı səsləndirmə bacarığı, "oxunaqlı" çalğısı, ifaçılığın texnikasının bütün yollarına yetkin yiyələnməsi və geniş musiqiçi dünya görüşü sayəsində fövqəladə nəticələr əldə edir. Musiqiçi ciddi sınaqlardan, yaradıcılıq axtarışlarından çəkinmir, onun qarşıya qoyduğu məqsədlər bəzən hətta ağlasığmaz, son həddə çatan ifa ustalığı tələb edir. Və o, istədiyinə nail olur.

D. Şostakoviçin konsertdə səsləndirilən əsəri vaxtılə, dövrümüzün ən dahi musiqiçilərindən biri olan Mstislav Rostropoviçlə yaradıcılıq əməkdaşlığı nəticəsində yaranıb. Bəstəkar konsertini məhz ona - ilk ifaçıya həsr etmişdir. Birinci violonçel konserti həm dahi bəstəkarın şəxsiyyətini, həm də violonçel alətinin ucsuz-bucaqsız imkanlarını əks etdirən əsl sənət incisidir.

Sonuncu deyim isə öz növbəsində əsərin bədii - zövqü durumuna da, doğurduğu yaşantılara da ifaçılıq texnikasının imkanlarına da aiddir. Violonçel konserti ifaçılardan hamılıqla böyük mənəvi və fiziki güc verimi, son dərəcə böyük diqqət, intizamlılıq, texniki dəqiqlik tələb edir. Violonçel solo hissəsinə gəldikdə isə təkcə onu demək kifayətdir ki, əsərin təkcə violonçel tərəfindən ifa olunan və "Kadensiya" adlanan III hissəsi şıdırğı (virtuoz) çalğının bütün müasir ünsürlərini özündə əks edir. Və bütün bunların öhdəsindən gəlmək kimi şərəfli sınaqdan E. İsgəndərov üzü ağ çıxdı. Bir də bunları artırmaq istərdim ki, II hissənin şairanəliyinin, sonuncu hissənin "qığılcımsaçan" enerjisinin səmimiliyinə dinləyiciləri inandıra bildik. Əlbəttə, bütün deyilənlər, və ilk növbədə, solo ifaçı ilə orkestrin ayrılmaz, üzvü birliyi dirijorumuz R. Abdullayevin ustalığı və geniş sənət duyumunun nəticəsidir və musiqi həvəskarlarının gurultulu, uzun zaman susmayan alqışları deyilənlərə ən parlaq sübutdur.

V. A. Motsartın "Linzer Simfonie" əsərinin konsertin II bölməsində səslənməsi icə orkestrlə dirijorun nə dərəcədə, - özü də təkcə şüurlu deyil, şüuraltı səviyyədə, - "dil tapdığını" əyani şəkildə əks etdirdi. Musiqiçilər onlara başçılıq edən şəxsin hər hansı və gözlə çətinliklə sezilən hər xırda işarəsini belə duymaq bacarıqlarını saysız sayda nümayiş etdirirdilər. Dirijor tərəfindən "ilhama gətirilən", "qanadlanan" ifaçılar texniki çətinlikləri sanki unudaraq, "bir nəfəsə" simfoniyanın öhdəsindən gəldilər. Burada hər şey, hər bir cəhət "Motsart üslubunda" işlənmişdir: bəstəkara xas olan əzəmət, təntənə, sonsuz gənclik ruhlu, "işıqlı", lakin eyni zamanda həzin, büllur, şəlaləli axıcılıq. Orkestr dəqiq nizamlanmış və dirijor tərəfindən ustalıqla, ilhamla dilləndirilən tək bircə alət təsiri bağışlayırdı. Proqramın belə "sehrli" sonluğu dağ selini xatırladan alqışlarla nəticələndi. Demək lazımdır ki, belə alqışları uzun zamandır ki, "Kirxanın" divarları eşitməyib. Əlavə olaraq dinləyicilərdən "yaxa qurtarmaq üçün" ifa olunan, - və yenə də V. A. Motsartın - "Fiqaronun toyu" uvertürası da sürətli alqışlarla nəticələndi. Lakin dinləyicilərdən "yaxa qurtarmaq əməliyyatı" alınmadığından yenə də "Hinzer Simfonie"-nin sonuncu hissəsi səsləndi. Doğrudan da, belə, gözəl yaşantılı "musiqi" axşamlarını" yaşamağın özü də, bütün çətinliklər və ağrı-acılara baxmayaraq, həyatın gözəl nemət olduğuna inanmağa sübutdur.

Yuri Abdullayev

İran və Azərbaycan musiqi mədəniyyətləri arasında sıx qarşılıqlı əlaqələr tarixi uzun əsrlərlə ölçülür. Hər iki qonşu ölkənin elm, mədəniyyət və incəsənəti İslamın yaranmasından sonra vahid tarixi-ictimai zəmində daha da inkişaf etmiş və müştərək cəhətlərlə zənginləşmişdir. Xalqlarımızın xüsusilə musiqi və şer sahəsində əldə etdikləri bədii sənət nailiyyətləri eyni bir mədəniyyətin iki şaxəsi kimi qiymətləndirilə bilər.

Buna görə də Azərbaycan və İran musiqiçiləri arasında dostluq əlaqələrinin yaranması qanunauyğun bir hadisə olub gələcəkdə daha da inkişaf etdirilməlidir. Bu ilin ilk aylarında həmin istiqamətdə əməli tədbirlərin keçirilməsi sevindirici bir haldır. Belə ki, fevral və mart aylarında qonşu ölkənin musiqiçilərindən ibarət iki heyət respublikamızın paytaxtına gəlmiş, mütəxəssisləri və dinləyici kütlələrini ənənəvi İran musiqisinin müxtəlif nümunələri ilə tanış etmişdir. Həmin konsertlərdə Azərbaycan incəsənət ustalarının da milli repertuarla çıxış etməsi mədəniyyətlərimizin yaxınlığını göstərməklə yanaşı musiqitjışm arasında mehriban ünsiyyətin yaranmasına səbəb oldu.

Üzeyir Hacıbəyov adına Bakı Musiqi Akademiyasında keçirilmiş ilk kosertdən qabaq bu təhsil müəssisəsinin rektoru, professor Fərhad Bədəlbəyli cənabları hörmətli qonaqları salamladı və xalqımızın İran musiqi mədəniyyətinə həmişə böyük ehtiram bəslədiyini qeyd etdi. İranın Azərbaycandakı fövqəladə səfiri ağayi Əlirza Biqdeli hər iki ölkənin musiqi mədəniyyətlərinin yüksək səviyyəsi və ideya-bədii məzmunu barədə qiymətli fikir söylədi. Natiqlər İran və Azərbaycan arasında mədəni əlaqələrin hərtərəfli şəkildə inkişaf etdirilməsi zərurətini qeyd etdilər.

Azərbaycanda İranın qədim incəsənətinə, o cümlədən musiqi və şer sənətinə həmişə böyük maraq göstərilmişdir. Məşhur musiqiçilərimiz nəinki İran melodiyalarına hüsn-rəğbət bəsləmiş, həmçinin onları sevə-sevə təbliğ etmişlər. Azərbaycan musiqişünasları bu ölkənin zəngin musiqi tarixinə elmi-tədqiqat əsərləri həsr etmiş, bir-birinə çox yaxın olan bu musiqi mədəniyyətlərini müqayisəli şəkildə öyrənməyə səy göstərmişlər. Əsrlər boyu musiqi xadimlərimiz fars dilli elmi risalələri çox yaxşı bilmiş, hətta bu dildə özləri də qiymətli elmi əsərlər yaratmışlar. (Əbdülqadir Marağayi, Mirzə bəy, Mirmöhsün Nəvvab Qarabaği və b.)

Hal-hazırda Bakı Musiqi Akademiyasında tədris olunan "Şərq xalqlarının şifahi ənənəli profesional musiqisi" və "Mənbəşünaslıq" fənləri çərçivəsində İran Musiqisinin təcrübi və nəzəri məsələlərinə müəyyən yer ayrılır. Ümumiyyətlə, Azərbaycan musiqisinin, xüsusilə də muğamlarımızın ifa xüsusiyyətləri və elmi cəhəti ilə məşğul olan mütəxəssislərimiz sövq-təbii olaraq qonşu ölkənin mədəniyyətinə üz tutur və özləri üçün gərəkli məlumatlar əldə edirlər.

Bu dəfə də İran musiqiçilərinin iştirakı ilə təşkil olunmuş konsertlər çoxsaylı musiqisevərlərin nəzər-diqqətini özünə cəlb etdi. Mart ayında keçirilmiş musiqi görüşləri daha yadda qalan və daha əlamətdar oldu. Çünki bu görüşlər xalqlarımız üçün ümumi olan üç müqəddəs bayramın - Qurban, Novruz və Qədiri-Xum bayramlarının keçirildiyi bir aya təsadüf etdi. Santur ifaçısı ağayi Məhəmməd Vəkilha tərəfindən idarə olunan "Mövləvi" ansamblının tərkibində Məryəm Fuladi (İran tarı), Cəlal Təqavi (ney), Əli Kərimi (xanəndə), Hadi Bacalan (tombek) və Heşmet Meysəmi (dəf) öz çıxışları ilə dinləyicilərin alqışlarını qazandılar.

Azərbaycana əlvan musiqi çələngi gətirmiş həmin ansambl Rəşid Behbudov adına Dövlət Mahnı Teatrında, Üzeyir Hacıbəyov adına Bakı Musiqi Akademiyasında çıxış etdi. Bundan başqa əziz qonaqlar Musiqi Akademiyasının dosenti, respublikanın xalq artisti İslam Rzayevin xanəndəlik sinfində tələbələrin muğam ifalarını maraqla dinlədilər, bu sənətlə əlaqədar bəzi mühüm məsələlərə ətraflı cavab tapdılar. "Musiqi Dünyası" jurnalının məsul katibi, bəstəkar və musiqişünas Azad Ozan Kərimli və bu sətirlərin müəllifi isə Bakıda səmərəli fəaliyyət göstərən İran Mədəniyyət mərkəzində ansamblın rəhbəri, mahir santur çalan ağayi Məhəmməd Vəkilha ilə keçən səmimi söhbətlər zamanı döst ölkənin müasir musiqi həyatı barədə müfəssəl məlumat əldə etdilər.

Hər şeydən əvvəl qeyd olunmalıdır ki, müasir İran ansambllarının tərkibi Azərbaycan sazəndələr dəstəsindən (muğam üçlüyündən) kifayət qədər fərqlənir. Konsertdə yuxarıda adları çəkilən özünəməxsus alətlərə, habelə onların zəngin texniki-bədii imkanları parlaq şəkildə nümayiş etdirildi. Bu baxımdan ilk növbədə, əlbəttə ki, alətlərin bənzərsiz "simasını" müəyyən edən tembr xüsusiyyətləri qeyd olunmalıdır. Belə qənaətə gəlmək olar ki, avaz və məqam etibarı ilə Azərbaycan musiqisinə yaxın olan İran musiqi nümunələri fərqli tembr libasında və özünəməxsus ifa tərzində təqdim olunmaqla başqa rəng və çalarlara boyanır.

"Mövləvi" ansamblına rəhbərlik edən ağayi Məhəmməd Vəkilha təcrübəli musiqiçidir. Qırx ilə yaxındır ki, müxtəlif ölkələrin konsert səhnələrində çıxış edir. Onun ifaçılıq məharəti Ərəb dünyasında, Türkiyə, Pakistan, Rumıniya, Bolqarıstan, Macarıstan, Yunanıstan, İngiltərə və b. ölkələrdə hüsn-rəğbət qazanmışdır. Ğstad sənətkar Fəraməzi Payvər və Hüseyn Səba kimi keçmişin məşhur santur ifaçılarından və alətin indi də İranda fəal istifadə olunduğundan danışdı, öz ustadı Əfcəyinin dərslərini və xeyir-duasını ehtiramla yad etdi. Maraqlıdır ki, Məhəmməd Vəkilha alətin müxtəlif ölkələrdə yayılmış növlərinin müqayisəsinə xüsusi diqqət verir.

Məhəmməd Vəkilhanın təbirincə, "Yaponiyadan ta Meksikaya qədər" dünyanın müxtəlif ölkələrində santurun rəngarəng növləri məlumdur. Təkcə santur çubuqlarının (mizrablarının) iyirmidən çox çeşidini öyrənmiş təcrübəli musiqiçi İran mizrablarının ən yüngül olduğunu söyləyir. Onun "Tarixi-musiqiye-santur" adlı böyük tədqiqatı artıq tamamlanıb çapa təqdim olunmuşdur. Müəllif həmin əsərdə alətin hələ eramızdan 1300 il əvvəl mövcud olduğunu söyləyir ki, bu da santurun tarixinə dair təsəvvürlərimizi xeyli genişləndirir. Əlbəttə, bu kimi tədqiqatlar Azərbaycan oxucularının da marağına səbəb ola bilər. Bunu nəzərə alaraq "Musiqi dünyası"nın məsul katibi İran mütəxəssislərini jurnalla əməkdaşlığa dəvət etdi.

Konsertin digər iştirakçıları da xoş sözlərə layiqdirlər. Məsələn, ney çalan istedadlı musiqiçi ağayi Cəlal Təqavi öz alətinin rəngarəng çalarlarını məharətlə nümayiş etdirdi. O, tanınmış sənətkar Kəsayinin davamçılarındandır. Alətin istehsal olunması da İranda geniş tətbiqi üçün əlverişli imkan yaradır. Yəqin ki, bütün digər alətlərdə olduğu kimi, bu məsələdə də son söz ifaçı sənətkarlara məxsusdur.

Ağayi Hadi Bacalan özünü istedadlı tombək (dömbək) ifaçısı kimi göstərdi. O, membranın kənarında və ortasında çalmaqla müxtəlif yüksəkli zərbələri əldə edərək ritmik şəkillərin tembr-dinamik rəngarəngliyinə nail oldu. Dinləyicilər İran və Azərbaycan musiqisinin ritmik quruluşunda bir çox müştərək cəhətləri eşidə bildilər. Təbii ki, vəzn sahəsində fərqli cəhətlər də vardır. Belə ki, musiqiçinin verdiyi məlumata görə İran musiqisində ritmik formullar (mizanlar) üç qismə ayrılır: mizani-sadə, mizani-tərkib, mizani-ləngi. İki və üç paylı özəklərin birləşməsindən əmələ gələn üçüncü növ - mizani-ləngi xüsusilə maraqlıdır.

Xanəndə Əli Kəriminin ifasında Şur, Dilkeş, Əbu-Əta, Bayatı-türk məqamları üzərində qurulmuş müxtəlif təsnif və mahnılar səsləndirildi. Bu təranələrin çoxunu anonim şəkildə mövcud olmasına baxmayaraq onlardan bəzilərinin müəllifləri də məlumdur. Məsələn, "Badi-fərəhbəxşi-bahari" misrası ilə başlayan Bayatı - türk təsnifi, eləcə də Pişdəraməd əsrimizin ilk yarısında bəstələnmiş və məşhur musiqiçi Arif Qəzviniyə məxsusdur. Rəngi-Bayatı türk isə digər görkəmli sənətkar Dərvişxana şamil edilir. Müəllifi bəlli olan əsərlər içərisində ney (Cəlal Təqavi) və dəf (Heşmət Meysəmi) alətlərinin birgə ifasında səsləndirilmiş və orta əsrlər dövrünə aid bir melodiya xüsusilə qeyd olunmalıdır. Həmin melodiya Şərqin böyük musiqişünas alimlərindən biri olan Əbdülqadir Marağayi (1353-1435) tərəfindən bəstələnmiş və o dövrün əbcəd əlifbasından müasir yazıya köçürülmüşdür.

Konsertin maraqlı musiqi nömrləri İran musiqisinin təsnif, rəng, dəraməd kimi janrlarını təqdim etdi. Gələcəkdə fars dəstgahlarına həsr olunmuş xüsusi konsertlərin də təşkil olunması azərbaycanlı dinləyicilərin və mütəxəssislərin ürəyincə olardı. Bu mədəni əlaqələrin yaradılmasında İran İslam Respublikasının Bakıda yerləşən Mədəniyyət mərkəzinin rəhbəri ağayi Əsgər Farsinin böyük əməyi xüsusilə qeyd olunmalıdır.

O, "Musiqi dünyası" jurnalının redaksiya heyətinə bəzi dəstgahların audiokasetlərini təqdim etdi, gələcəkdə ölkələrimiz arasında musiqi tədqiqatlarının və elmi kitabların da mübadiləsində kömək edəcəyinə söz verdi. Azərbaycanlı həmkarlar İran musiqişünaslığının müasir nailiyyətlərinə, ənənəvi musiqiyə, folklor bölgələrinə, musiqinin tarixi, nəzəriyyəsi və sair sahələrinin müasir vəziyyətinə ciddi maraq göstərirlər. Alimlərimiz arasında ikitərəfli əlaqələrin yaradılmasında elmi seminar və mühazirələrin təşkil olunması da çox yaxşı olardı. "Musiqi dünyası" jurnalı isə öz növbəsində İran musiqisi mütəxəssislərinin məqalələrini çap etməklə ümumi işimizin xeyrinə kömək etməyə hazırdır.

Bir mühüm məsələyə də toxunmaq istərdik. Ümumiyyətlə, musiqi mədəniyyətlərimizin məqam, vəzn, janr, forma ünsürlərinə aid bir çox ümumi keyfiyyətlər çoxəsrli və sıx tarixi əlaqələrin məntiqi nəticəsi olsa da, onların müasir nəzəri təfsirində böyük fərqlər də nəzərə çarpır. Bu da, son əsrdə milli musiqişünaslıq məktəblərinin bir-birindən təcrid olunmuş şəkildə meydana gəlib inkişafı ilə bağlıdır. Məsələn, İran və Azərbaycan dəstgahları (Rast, Şur, Segah, Çahargah, Humayun və s.) arasında oxşalıqların olmasına baxmayaraq, onlar barədə yazılmış tədqiqat əsərlərində həmin yaxınlığı görmək çox çətindir. Buna görə də, ənənəvi janr və formaları müqayisə edərkən mütləq canlı bədii təcrübəyə istinad edilməlidir. Bu baxımdan konsert mübadilələrinin əhəmiyyəti çox qiymətlidir. Yalnız real musiqi praktikasına əsaslanaraq İran və Azərbaycan musiqi nəzəri sistemləri arasında meydan gəlmiş süni fərqlərin aradan qaldırılması mümkündür. Eyni bir möhtəşəm ağacın şaxələri hesab edilən iki milli musiqi mədəniyyətinin müqayisəli şəkildə öyrənilməsi onlardan hər birinin tarixi, nəzəri və estetik məsələlərinə işıq sala bilər. Arzu edirik ki, konsert (və kaset) mübadilələri ilə başlanan qarşılıqlı musiqi əlaqələrimiz elm, təhsil və başqa sahələri də əhatə etsin.

Fəttah XALIQZADƏ

2000-cu il martın 4-də İstambulda Arif Məlikovun "Məhəbbət əfsanəsi" baletinin premyerası (sayca 65-ci) böyük uğurla keçdi. Milli mədəniyyət üçün diqqətəlayiq faktdır və bir də onunla fərəhləndiricidir ki, tamaşanın uğuruna bir çox cəhətdən başqa bir bakılının da işi təsir etmişdir - dirijor pultu arxasında E. Bağırov durmuşdu. Ümumiyyətlə, türklərin, librettosunun müəllifi Nazim Hikmət olan baletin səhnəyə qoyulması işinə nə cür həyəcanla yanaşmalarını xüsusi qeyd etmək lazımdır. Dünyanın bütün teatr səhnələri ilə qalibiyyət yürüşünü 40 il öncə başlayan tamaşanın aurasının daha dolğun bərpası üçün külli miqdarda vəsait və ən əsası - entuziazm sərf edilmişdir. Moskvadan baletmeyster Yuri Qriqoroviç dəvət olunmuşdu, hansı ki, tamaşanın quruluşunu həyata keçirmişdir. Dekorasiyalar yenidən Simon Virsaladzenin eskizləri əsasında hazırlanmışdır.

Biz bəstəkar A. Məlikovdan tamaşanın quruluşu, orkestrin, truppanın işi haqqında təəssüratları ilə bölüşməyi xahiş etdik.

Müx.: Arif Cahangiroviç, əsərinizin dünyanın demək olar ki, bütün teatrlarında tamaşasını izləməkdə sizin böyük təcrübəniz var (axı İstambuldakı quruluş sayca 65-cidir). Tənləşdiriləsi, müqayisə ediləsi şeylər var. Amma yenə də, son premyera nə ilə əlamətdardır?

A. M.: Bir neçə ay öncə "Əfsanə" Yekaterinburqda tamaşaya qoyulmuşdu. Bu premyera da mənimçün böyük əhəmiyyət kəsb edirdi. Amma İstambul - bu... Özünüz təsəvvür edin - Asiya və Avropanın sərhəddində yerləşən bir şəhər, təxminən 15 milyon əhalisi olan, dünyanın müxtəlif ölkələrindən hər gün 10 minlərlə turist axıb gəldiyi bir şəhər. Bu, librettonun müəllifi - Nazim Hikmətin şəhəri və onun arzularında yaşayan şəhər idi. Premyera günlərində Türkiyənin bütün qəzetləri yazırdı ki, Nazim bu tamaşanın uzunömürlü olacağını əvvəlcədən söyləmişdi. Doğrudan da o, müsahibələrinin birində demişdir ki, tamaşa Parisdə, Londonda, Tokiyoda və s. şəhərlərdə oynanılacaq. Amma onun ən böyük arzusu - tamaşanı nə vaxtsa öz vətənində - sevimli İstambulda görmək idi. Bu arzu təxminən 40 ildən sonra həyata keçdi. Axı ilk premyera 39 il əvvəl olmuşdur. Türklər belə bir tamaşanın arzusunda idilər, hansı ki, faktiki olaraq Nazim Hikmətin sağlığında səhnələşdirilmişdir. Bilirsiniz ki, tamaşa Qriqoroviçin quruluşunda və Virsaladzenin dekorasiyalarında gedir. Mənimçün xoş idi ki, Türkiyədə tamaşanın quruluşu ilə yanaşı onun "tərcümeyi-halını"da bilirdilər. Bütün türk qəzetləri (bu məni təəccübləndirdi) nəinki Nazim Hikmətdən, eyni zamanda bu baleti dövri adlandıran Dmitri Şostakoviçdən sitatlar dərc edirdi.

Mən dörd baş məşqdə və ilk tamaşada iştirak etdim. Mətbuat və televiziyada maraq çox böyük idi. Mən orada olduğum zaman jurnalistlər bizə sözün əsl mənasında işləmək imkanı vermirdilər - elə müsahibə verməyimizi xahiş edirdilər. Neçə müsahibə verdiyimi heç özüm də bilmirəm. Bəzən elə olurdu ki, bir cavabı eyni zamanda bir neçə müxbirə verməli olurdum. Mən onu da bilirdim ki, bu cür xeyirxah münasibətdə yalnız yaxşı, xoş sözlər yazılacaqdı. Axı onlar üçün də bu premyera xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi. Mənimçün, baletin müəllifi kimi - həmçinin. Premyera doğrudan da böyük təntənə ilə keçdi. Bu premyeranın arxasında Qriqoroviç xoreoqrafiyasında artıq 40 ildir dəyişməz tərzdə ömür sürən bir tamaşa dururdu. Bu tamaşa dünyanın ən yaxşı teatrlarında yaşayır. Təəssüf ki, tamaşanı yaradan beşlikdən artıq üç nəfər yoxdur - Nazim Hikmət, Simon Virsaladze, şef-dirijor Niyazi. Yalnız iki nəfər qalıb - Qriqoroviç və mən. Bəs Nazim Hikmətin arzusunu necə gerçəkləşdirməli, onun tanıdığı tamaşanı necə canlandırmalı? Biz S. Virsaladzenin yoxluğunu onun şagirdləri, köməkçiləri ilə əvəz etməli olduq. Məsələn, bu gün türk səhnəsində bütün dekorasiya və kostyumlar 61-ci ildə və ya 65-ci ildə Böyük Teatrda olduğu kimi hazırlanmışdı. O səviyyədə, dəqiq - S. Virsaladzenin eskizləri əsasında. Deməli, Suliko İstambul səhnəsində canlanmışdır.

Türklər böyük vəsait xərcləmişdilər. Tamaşanın sponsoru Türkiyənin ən zəngin banklarından biri "İş - bank" idi. O, tamaşaya sponsorluq edirdi, çünki bu cür tamaşanı, bu cür səviyyədə yaratmaq - o qədər də asan deyil. Çox gözəl afişalar buraxılmışdı. Onlar bütün bunları bir sənət əsəri kimi düzəldirlər, gözəl proqramlar, maraqlı dəvətnamələr - hamısı yüksək poliqrafik səviyyədə. Birinci tamaşa pulsuz idi, dəvətnamə ilə - zalda yalnız türk elitası idi. Tamaşadan sonra bütün tamaşaçı zalı ziyafətdə iştirak etdi. Gül-çiçək çox idi.

Daha bir əlamətdar fakt: Nazim Hikmət Türkiyədə artıq rəsmi səviyyədə tanınıb. Vaxt vardı xalq onu sevirdi, ürəklərdə gəzdirirdi, amma rəsmi səviyyədə tanımırdılar, çünki o, kommunist idi. Nazim Hikmət

63-cü ildə vəfat etdi, amma rəsmən tanınmamaq şleyfi onun arxasınca çox uzandı. Şükürlər olsun ki, bu gün vəziyyət kökündən dəyişmişdir. İndi böyük bir Nazim Hikmət cəmiyyəti mövcuddur. Cəmiyyətin üzvləri

N. Hikmətin yaradıcılığı ilə məşğul olur, onun həyatı ilə bağlı olan hər bir şeyi öyrənirlər. Bundan başqa YĞNESKO 2002-ci ildə N. Hikmətin 100 illik yubileyini dünya səviyyəsində qeyd edəcək. Bununla əlaqədar, türklərin "Əfsanəni" həm özlərində göstərmək, həm də dünyanın başqa ölkələrinə çıxartmaq planları var.

Müx: İfaçılar barədə nə deyə bilərsiniz. Türk solistlərindən başqa, premyerada Böyük Teatrın artistləri də iştirak edirdi. Onların şərhini müqayisə etmək olarmı? Həm də ən çox sizin nə xoşunuza gəldi?

A.M.: Moskvadan Yuri Krivtsov və Yelena Talçina gəlmişdilər. Onlar çox gözəl ifaçıdırlar, bir tamaşa oynayıb getdilər. Təbii ki, şərq adamlarında ola bilsin, Böyük Teatr məktəbində dərs almış solistlərdə olan texniki nəfislik yoxdur, əvəzində hansısa bir daxili qəlb hərarəti var. Bu açıq emosional vəziyyət məhəbbətlə uzlaşdıqda - tamamilə yeni keyfiyyət bəxş edir. Məsəlçün, İstambulda Məhmənəbanunu oynayan Güliyə Aksular kimi parlaq balerina plastika, texnika, temperamentinə görə dünya səviyyəli aktrisadır. Türkiyədə hər zaman ulduzlar olmuşdur. Yadımdadır, Ankarada "Əfsanə"ni başqa xoreoqrafla tamaşaya qoymuşdular - orada solist Mir Sumen idi. O, vaxtaşırı Böyük Teatrda və Londonda çıxış edir. İndi o, İstambul baletiylə məşğul olur, rəhbərlik edir. Onun yerinə isə bu cür parlaq balerina gəlmişdir. Fərhad və Şirin də yaxşı səviyyədə idi.

Müx: Tamaşanın səhnələşdirilməsinə nə qədər vaxt lazım oldu?

A.M.: Quruluşuna üç aya yaxın vaxt getdi. Qriqoroviç xanımı - Natalya Bessmertnova və Böyük Teatrdan gəlmiş digər köməkçiləri, rəssamlarla birgə işləyirdi. Həm də Qriqoroviç bu üç aya başqalarının doqquz ayda görəcəyi işləri başa çatdırdı. İş günü normalaşdırılmamışdı. Onlar teatra səhər gəlirdilər, solistlərlə işləyirdilər, sonra digər solistlərlə, sonra kordebalet, sonra səhnə mizanı-proses fasiləsiz davam edirdi. Maraqlıdır ki, mən Qriqoroviçlə işlədiyim bütün teatrlarda onun gedişindən sonra deyirdilər: onunla iş truppanın professional səviyyəsini 10 il irəli aparır. O, sözün əsl mənasında onları öyrədir və artistlər hər cür texniki çətinliklərin öhdəsindən asanlıqla gəlir.

Müx: Arif Cahangiroviç, İstambul teatrında orkestr nə səviyyədədir?

V. M.: Çox yaxşı səviyyədədir. Həm dirijor, həm də orkestr çox çalışdılar və professional ifa nümayiş etdirdilər. Musiqiçilərin bəzi səhvləri var idi (müəllif tənqid üçün hər zaman bir səbəb tapar). Amma orkestrdə çox güclü qruplar da var, orada bakılı musiqiçilər işləyir; çox gözəl qaboy çalan, iki truba çalanımız - bizim musiqiçilər səriştəlikdə, təcrübəlikdə həmişə yüksək səviyyədə olurlar. Amma tədricən bu kiçik ştrixlər unuduldu, böyük bir bayram təəssüratı qaldı. Şəxsən mənimçün bu premyera öz əhəmiyyəti və tarixi məsuliyyətinə görə, hamımızın gənc olduğu bir vaxtda - "Əfsanə"nin Leninqraddakı premyerasına bərabərdir. Yəqin bu gün demək olar ki, biz (həm mən, həm də Qriqoroviç) Nazim Hikmət qarşısında öz borcumuzu yerinə yetirmişik.

 

25 ildən artıq bir dövrdür ki, Fidan və Xuraman Qasımovaların vokal sənəti milli musiqi incəsənətinin fəxri və şöhrəti, nadir dəyərlərindəndir. Nüfuzlu beynəlxalq müsabiqələrdə parlaq qələbələr əldə edib dünya musiqisinin Olimp zirvəsinə qalxaraq, Fidan və Xuraman Qasımova bacıları intensiv konsert-qastrol fəaliyyətini davam etdirir, daim öz ifaçılıq repertuarını genişləndirir və bununla da klassik vokalın primadonnası kimi yüksək ada layiq olduqlarını sübuta yetirirlər. Beynəlxalq müsabiqələr laureatları, Azərbaycan Dövlət mükafatları laureatları, xalq artistləri, professor kimi ən yüksək fəxri ad və titulları daşıyan bizim görkəmli müğənillərimiz dünyanın bir çox ölkələrində dinləyici məhəbbətini qazanmışlar. Lakin doğma Bakıda çıxış etmək onlar üçün həmişə daha fərəhli, əhəmiyyətli və daha həyəcanlıdır.

Xalqımızın bu iste'dadlı nümayəndələrinin bu ilin aprel ayında "Respublika" sarayında Ü.Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət simfonik orkestrinin iştirakı ilə (dirijor respublikanın xalq artisti Rauf Abdullayevdir) "Sədası bahardır vətənimizin" devizi altında keçirdikləri konsert nəinki müğənnilərin özləri üçün, habelə çoxsaylı dinləyicilər üçün də məhz belə yaddaqalan və hərarətli bir hadisə oldu. Tədbirin təşəbbüskarları kimi Mədəniyyət Nazirliyi və bir sıra maraqlı musiqi-xeyriyyə tədbirlərinin təşkilatçısı kimi tanınan "Azərbaycan Mədəniyyətinin Dostları" Fondu (sədri Mehriban Əliyevadır) çıxış etdilər.

Konsertin xüsusi bir zövq və məntiqlə hazırlanmış proqramını xüsusi qeyd etmək istərdik: o, vahid və kamil musiqi formasını xatırladırdı. Konsertin bütün nömrələrini birnəfəsə qavrayan tamaşaçılar müğənnilərin ifaçılıq məharətinə və çoxçalarlı iste'dadına valeh oldular. İncə nüanslarla zəngin füsünkar tembrlər, səsin instrumental çevikliyi və şəffaflığı, yumşaq registr keçidlərinə malik olan nəhəng diapazon, müğənnilərə musiqi ibarələrini sonsuz uzatmağa imkan verən gözəl nəfəs, xəfif pianodan güclü forteyə qədər rəngarəng dinamika - bütün bunlar artıq özü-özlüyündə dinləyiciyə estetik zövq verməyə qadirdir. Lakin Fidan və Xuraman Qasımovalar səviyyəsinə çatan musiqiçilər üçün vokal - insan qəlbinin sirlərini fəth etmək üçün yalnız bir vasitədir. Əlbəttə, hər bacının səsi özünəməxsus şəkildə təkrarolunmazdır və bu "tamamlayıcı təzad" xüsusilə duetlərdə hiss olunurdu. Lakin indi söhbət hansısa müqayisədən getmir. Əsas məsələ yaradılan obrazdan, ifa edilən əsərdən asılı olaraq səsi gah yumşaq və incə, gah da güclü, coşğun və patetik səsləndirmək bacırığıdır. Bütün bunlarla yanaşı şübhəsiz ki, gözəl oxuma tərzi müğənnilərin sırf qadın zərifliyi, cazibədarlığı, təbii məğrurluğu ilə üzvü surətdə uzlaşırdı. Konsertin birinci şö'bəsi bütünlüklə vokal sənətinin təməl daşı sayılan Qərbi Avropa klassikasına həsr olunmuşdu. İfa edilən hər bir əsər (Rossininin "Stabat mater" indən, Verdinin "Rekviyem"indən duetlər, Mendelsonun "Sözsüz mahnı"sı və Offenbahın "Barkarola"sı) vahid obraz xəttinin sanki halqaları olub, ciddi təmkinlikdən yumşaq, incə lirizmə doğru hərəkətin simvolu tə'sirini bağışlayırdı. Lirik e'tirafın dərinliyi, hər bir melodik "dönüşün", dinamik nüansın ifadəli şərhi, mükəmməl artikulyasiyasına görə bunlar əsil sənət şedevrləri idi. Lakin, birinci şö'bənin "kulminasiyası" iki solo nömrə - Verdinin "Trubadur" operasından Leonoranın kavatinası (X.Qasımova) və Puççininin "Manon Lesko" operasından eyniadlı ariya (F.Qasımova) oldu. Bu çıxışlar qarşımızda coşğun hisslərin, çılğın məhəbbətin tüğyan etdiyi həqiqi teatr səhnəsini canlandırdı. Təsadüfi deyil ki, Qasımova bacıları Verdi və Puççini musiqisini "ehtiras, həqiqət və insanpərvərliyinə" görə çox sevirlər.

Konsertin II hissəsində duet üçün uyğunlaşdırılmış populyar opera nömrələri ilə yanaşı, (Verdinin "Traviata" operasından "Sağlıq mahnısı" və Bizenin "Karmen" operasından Xabanera), Azərbaycan musiqisi də səsləndirildi. Müğənnilər üç yeni əsəri - bəstəkar Azər Dadaşovun "Bahar duası"nı, pianoçu Nailə Mirməmmədlinin "Ulduzlar" və Əlibəy Qasımovun "Mənim Azərbaycanım" əsərlərini ifa etdilər. Son əsərin müəllifi - Fidan və Xuraman xanımın qardaşı peşəkar bəstəkar olmasa da, maraqlı əsər yarada bilmişdir. Konsertin sonunda müğənnilər tamaşaçı alqışlarına cavab olaraq böyük şövqlə hamının ürəyincə olan mahnıları, Frenk Sinatranın "My way", Niyazinin "Arzu" və "Evləri var xana-xana" xalq mahnısını oxudular.

Həmin axşam Fidan və Xuraman Qasımovaların qazandığı böyük uğur və hərarətli tamaşaçı alqışları tam mənada sevimli maestromuz Rauf Abdullayevin idarəsi ilə Ü.Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Simfonik orkestrinin də payına düşmüşdü. Orkestrin böyük məharətlə ifa etdiyi Motsartın "Fiqaronun toyu", Rossininin "İtaliyalı qız Əlcəzairdə", "Vilhelm Tell" operalarının üvertüraları, Qara Qarayevin "İldırımlı yollarla" baletindən "Qızların gitara ilə rəqsi" - konsert proqramına məntiqi bağlılıq və bitkinlik aşıladı.

O gün iste'dadlı sənətkarlarımızın çıxışları heç kimi biganə qoymadı. Çünki Qasımova bacıları musiqini sadəcə olaraq ifa etmir, onu sözün əsil mə'nasında yaşayırlar. Sonda qeyd etmək istərdim ki, konsertin bizlərə bəxş etdiyi sevincli anları dönə-dönə xatırlarkən, vaxtilə düz on il bu gözəl müğənniləri opera səhnəsində görmək imkanından məhrum olmağımıza ürəkdən heyifsilənirəm. Çünki onların sənəti - əsil bayramdır. Lakin çox təəssüf ki, bu bayram həmişə bizimlə deyil.

Nigər ƏLİYEVA