Hələ 1960-cı illərdə professor M.
H. Təhmasib "Orta əsrlər Azərbaycan dastanları" monoqrafiyasında
dastan janrını təsnifləşdirərkən qeyd etdi ki, Azərbaycan xalq dastanları
bütövlükdə toplanıb öyrənilmədiyindən tam halda dəqiq təsnifləşdirmək
mümkün deyildir.
M. H. Təhmasibin bu qeydlərində böyük həqiqət vardır. Çünki Sovet
hakimiyyəti dövründə milli mədəniyyətə, qədim irsə, xüsusən Azərbaycan
xalqının soykökünə qarşı ideoloji təxribat və mübarizə qədim türk
- Azərbaycan, eləcə də türkdilli xalqların ortaq dastanlarının öyrənilməsinə
imkan vermirdi. Hətta "Kitabi-Dədə Qorqud" eposu qadağan edilmişdi.
İndi müstəqillik əldə edildiyi bir
dövrdə soy-kö-kümüzə qayıdış qədim xalq bədii yaradıcılığının araş-dırılıb
öyrənilməsinə geniş imkan yaratdı. Bu baxımdan həm qədim Azərbaycan
torpaqlarında yaranan dövlət-lərin, həm də, ümumiyyətlə, qədim türk
dövlətlərində xalq ədəbiyyatının, xüsusən dastanların araşdırılmasına
böyük ehtiyac duyulur. Belə ki, "Türklər dastan yazma-dılar, dastan
yaratdılar" məşhur kəlamında deyildiyi kimi, qədim türk xalqları,
eləcə də Azərbaycan xalqı qarşısın-da duran öz torpaqlarında yaranan
dövlətlərin qurucuları haqqında min illərdən bəri yaşanan dastanların
öyrənilməsi problemi həm tarixə yenidən dönüş, həm də soy-kökümüzə
qayıdış baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Axı, "Kitabi-Dədə
Qorqud"dan daha öncə qədim Azərbaycan torpaqlarında təşəkkül tapan
dövlətlərin, eləcə də Azərbaycan türklərinin ortaq olduğu ilkin
türk dövləti quruculuğunu özündə yaşadan dastan nümunələri türk
xalqlarının bədii təfəkkürünün bizim eradan əvvəlki minilliklərdən
süzülüb gəldiyindən xəbər verir.