Böyük Azərbaycan mütəfəkkiri Əhmədbəy Ağaoğlu Şərq-Qərb dixotomiyası çərçivəsində Avropanın xristian və Asiyanın, xüsusilə türk-müsəlman mədəniyyətlərini komparativ, tarixi-müqayisəli üsulla araşdırmış və bu qarşılaşdırma zəminində onların inkişaf sosiologiyasını hazırlamışdır. Mütəfəkkir "Şərq" və "Qərb" anlayışlarını heç də coğrafi səpkidə deyil, əksinə, bir sosioloq və kulturoloq kimi xüsusi sivilizasiya və mədəniyyət tipləri kimi təfsirə gətirir. Onun tarixi-konseptual tədqiqatında "Qərb" özünəməxsus sivil və mədəni inkişaf tipi şəklində Avropada təqribən XV-XVII əsrlərdə formalaşmışdır. Özünün "Üç mədəniyyət" kitabında (1927, İstanbul) müəllif bu tipin sələfi kimi antik dünyanın və Avropa-xristian ənənələrini aşkarlayır. Ağaoğlunun təhlilində bu iki ənənənin sintezinin hələ orta əsrlər dövrünün sonlarında təşəkkül və intişar tapmış Renessans (İntibah) epoxasında qərarlaşması sübut edilir. O göstərir ki, məhz bu epoxa texnogen sivilizasiyanın dərin köklü mentalitetini və onun mədəni matrisasını yaratmışdır. Bu, mədəni-tarixi özül texnika və texnologiyanın sürətli tərəqqisinə əsaslanan ətraf predmet aləminin və insanların sosial əlaqələrinin intensiv təbəddülatlarına söykənən sivilli inkişafın xüsusi tipini təmin etmişdir. Bu zaman mədəniyyətdə elmi rasionallıq aparıcı, dominant rol oynayır və bu amil xüsusi müstəqil dəyərə çevrilir. Belə bir tarixi-mədəni mərhələdə mədəniyyətin xüsusi tipi və sivilizasiyanın xüsusi tipi ümumiyyətlə inkişafın bir sıra konkret cəmiyyətlərdə, ölkələrdə reallaşmasını təzahürə gətirir.