БЕЙНЯЛХАЛГ МЦСАБИГЯ
Vokalçiların Bülbül adına ikinci beynalxalq müsabiqəsi.
Leyla Fərəcova.

       
       Istəməzdim ki, istəklərimin təsiri altına düşüm və məqaləni daha ifadəli və daha zəmli adlandırım. Lakin, "Volkaçıların Bülbül adına Ikinci Bəynəlxalq müsabiqəsi" – bu deyimin şərhə, fikrimcə, ehtiyacı yoxdur.
       Ümumiyyətlə, belə bir müsabiqənin keçirilməsi ideyası çoxdan meydana gəlib. Həyata keçirilməsini isə hamı səbirsizliklə gözləyirdi, özü də təkçə yarışlarda iştirak etmək arzusuyla yox, ən əsas sənətkarlıq ab-havasında görüşmək, gərəkli problemləri müzakirə etmək, müasir vokal sənətinin vəziyyətindən danışmaq və i. a. Və, nəhayət, həmin ideya baş tutdu.
       1997-ci ildə keçirilən Vokalçıların Bülbül adına I Beynəlxalq Müsabiqəsi Azərbaycan vokal sənətinin tarixində yeni bir səhifə açdı.
       Birinci müsabiqə Azərbaycan vokal sənətinin banisi Bülbülün anadan olmasının 100 illiyinə həsr edilmişdi. Bizim ölkəmizin vokal sənətinin inkişaf tarixində Bülbül şəxsiyyəti, demək olar ki, yeni bir dövrdür. Bülbül nadir istedadı ilə Azərbaycan xalqının əbədi sevgisini qazanıb. Beynəlxalq müsabiqənin bu görkəmli müğənninin adı daşıması, həmin müsabiqənin həm bizim, həm də qonaqlarımızın nəzərində nüfuzunu bir daha yüksəldir. Həmin sənət yarışının ilk dəfə keçirilməsinə baxmayaraq, bir sıra ölkələrdən 60-a yaxın iştirakçı toplaşmışdır.
       Münsiflər heyətinin tərkibinə vokal sənətinin görkəmli mütəxəssisləri təyin edilmişdi. Onlara Beynəlxalq Musiqi Xadimləri Ittifaqının Sədri SSRI-in Xalq artisti, professor və akademik Irina Konstantinovna Arxipova Sədrlik eləyirdi. Daha sonra o zamankı münsiflər heyətinin tərkibini bir də yada salaq: Beynəlxalq Musiqi Xadimləri Ittifaqının vitse-Prezidenti, Moldovanın Musiqi Xadimləri Ittifaqının Sədri, SSRI-in Xalq artisti, professor, Mariya Biyeşu; Gürcüstanın Xalq artisti, professor, Nodar Andquladze; SSRI-in Xalq artisti, Ü. Hacıbəyov adına Bakı Musiqi Akademiyasının rektoru, Azərbaycanın Misuqi Xadimləri Ittifaqının Sədri, professor Fərhad Bədəlbəyli; SSRI-in Xalq artisti, professor Fidan Qasımova; Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti, Ü. Hacıbəyov adına Bakı Musiqi Akademiyasının vokal kafedrasının müdiri, professor Xuraman Qasımova; SSRI-in Xalq artisti, professor Firəngiz Əhmədova; Moldova Xalq artisti, Kişineu Milli operasının baş dirijoru və bədii rəhbəri Aleksandr Samoile; SSRI-in Xal q artisti, professor Yelena Miroşniçenko; Nyu-York "Metropoliten-opera"sının bədii şurasının üzvü, ABŞ Musiqili-ifaçılığı Cəmiyyətinin Prezidenti Nedda Kassey.
       Bəli, belə bir müsabiqənin münsiflər heyətinin tərkibi də mütləq elə yüksək səviyyəli olmalı idi. Lakin, bu cür münsiflərin qarşısında çıxış etmək heç də asan məsələ deyildi.
       Eyni zamanda demək istərdim ki, müsabiqə iştirakçılarının da səviyyəsi kifayət qədər yüksək idi. Bütün III turu keçmək, və hətta Laureat adını almaq o demək idi ki, vokalçı çox yüksək peşəkarlıq göstərib və sənət ustalığı məktəbi imtahanından alnıaçıq çıxıb.
       Müsabiqənin keçirildiyi günlər (19.XI–1.XII) əsil incəsənət, gənclik və dostluq bayramı adlandırıla bilərdi.
       Bizim üçün xüsusi xoşa gələn hadisə o oldu ki, azərbaycanlı iştirakçıları bir sıra əhəmiyyətli uğurlara çatdılar: Əli Əsgərov Qran-Pri mükafatını aldı; Həsən Enami, Qərinə Kərimova, Adil Axundov – Laureat oldular. Hətta kənc müğənnimiz Fəridə Məmmədova "Ümüd" mükafatını qazandı. Bütün bunlar Azərbaycan vokal məktəbinin parlaq qələbəsi idi.
       Vokalçıların Bülbül adına I Beynəlxalq Müsabiqəsi tarixin nailiyyətinə çevrildi, lakin o xülasələr ki müsabiqədən çıxarılan nəticələr gələcəyə yönəldilməli idi.
       Məhz I müsabiqənin ortaya suallar qoyduğunu fikirləşmək düzgün olmazdı: doğrusu, bu sənət bayramı həmin sualları daha kəskin qabardaraq onlara verilməsi cavabları, həllini gözləyən məsələləri bir daha kündəmə gətirdi. Hərçənd ki, müsabiqələrin başlıca məqsədlərindən biri də budur. Hətta, gələcək üçün işıqlı perspektivlərin təyini təqdirəlayiqdir: müsabiqəni 3 ildə bir keçirmək qərarı ümüd verirdi ki, ölkəmizin vokal sənəti dinamik şəkildə irəliləyəcək və müsabiqənin beynəlxalq yayımı getdikcə genişlənəcəkdir.
       Üç il keçdi... Və 2000-ci il sentyabrın 18-də, xalqımızın Musiqinin Bayramı günü, bu dəfə Vokalçıların Bülbül adına II Beynəlxalq Müsabiqəsi təntənəli açılışında öz əksini tapdı.
       Əsasən münsiflərin tərkibi dəyişməmişdir. Lakin, Amerikadan Nedda Kassey obyektiv səbəblərə görə gələ bilmədi; Y. Miroşniçenkonun əvəzinə Ukrayna Respublikasının Xalq artisti, profesor Z. Xristiç dəvət olunmuşdu; münsiflərin tərkibinə hətta SSRI-in Xalq artisti, akademik V. Pyavko (Rusiya) və sənətşünaslıq doktoru Frans Müller-Hayzer (Almaniya) daxil edilmişdir.
       Birinci müsabiqəyə nisbətən iştirakçıların sayı çoxalmışdır və dəqiq desək 79 nəfər idi. Baxmayaraq ki, öncədən 150 nəfər müsabiqə təşkilat komitəsinə sifariş göndərmişdi. Belə bir vəziyyətin bir sıra obyektiv səbəbləri vardı: ən əsası isə böyük məsafələr və maddi çətinliklərdi. Məsələn, Misir, Slovakiya, Yakutiya-Saxa, Komi ölkələrindən sifarişi sahibləri həmin səbəblərə görə gələ bilmədilər.
       Hər halda, II müsabiqədə 14 ölkədən iştirakçı çıxış etdi: Rusiya, Ukrayna, Moldova, Gürcüstan, Kazağıstan, Başkortostan, Gırğızstan, Tatarstan, Özbəkistan, Türkmənistan, Türkiyyə, Kitay, Cənubi Koreya və nəhayət, Azərbaycan vokal məktəblərinin qabaqcıl nailliyətləri ilə bizi tanış edə bildilər.
       Cəmi 3 il keçsə də, vokalçıların bizim müsabiqəyə marağı nəinki azalmayıb, əksinə, artıb.
       Indi isə, gəlin II Müsabiqədən daha ətraflı söhbət açaq.
       I tur, təbii ki, çox böyük və gərgin keçdi. Dörd gün ərzisində, müsabiqənin iştirakçıları çalışırdılar ki, öz səslərini, səs imkanlarını və öz ifaçılıq məktəblərinin üstünlüklərini göstərsinlər.
       Seçmə nəticəsində II tura cəmi 37 nəfər keçə bildi: o cümlədən, yeddi Soprano, beş Bas, yeddi Metso-Soprano; yeddi Tenor və dörd Bariton.
       Azərbaycan vokal məktəbinin 7 nümayəndəsi II tura keçə biliblər: Inarə Babayeva, Rəna Mustafayeva, Faridə Məmmədova, Dilşad Əsədova, Eldar Əliyev, Timur Abdikeyev, Seymur Kərimov.
       Biz onlara azarkeşliyimizdə çox şad idik, lakin həmin sırada elələri var idi ki, bizi heyran etdilər. Əvvəla, Eldar Əliyev. Indiyədək imkanımız olmayıb ki, Eldarın oxumasını eşidək: axı, o artıq 8 ildən çoxdur ki, Italiyada çalışır. Müsabiqədən qabağ biz haqqında çox eşitmişik, lakin I turda çıxışı, doğrusunu desək, hamımızı həyəcana gətirdi. Aydın idi ki, bu vokalçı müsabiqənin laureatı olmalıdır.
       Bundan başqa, Rəna Mustafayeva da çox yaxşı təsir bağışladı. Onun çox gözəl səsi var, oxumaq mədəniyyəti yüksəkdir, lakin Eldardan fərqli, təcrübəssizliyi hiss olunurdu (hərcənd ki, 5-6 ildən artıq böyük səhnədə çıxış edir). Burada gənc müğənninin az da hiss olunan zəif psixoloji hazırlığını qeyd edək. Həmin çatışmayan cəhətlər II turda özünü daha qabarıq aşkar etdi. Şübhəsiz ki, Rəna III turun bütöv proqramını I turdakı kimi oxusaydı, müsabiqənin laureatı adına layiq görülərdi. Lakin, çox təəssüf...
       Ümüd bağışlayan iki çox cavan müğənnimiz – Timur Abdikeyev və Seymur Kərimov isə hamını təəccübləndirdilər. Hələ ki biz onları böyük səhnədə görüb eşitməmişdik, eyni zamanda da belə uğurlu çıxışlarını gözləmirdik. Hər ikisi bütün imkanlardan istifadə edib layiqli çıxış göstərmək üçün çox çalışdılar.
       II tur. Hamının həyəcanına, gərilmiş əsəblərinə, təəssürat keçirməyinə baxmayaraq, müsabiqədə ümumi ab-hava çox "rəhmli" və dostyana idi. II turun tələbləri, əlbəttə ki, I turunkundan qat-qat çətin idi. Burada ifaçının musiqiçi mənəviyyatı aşkarlanmalı, o özünü bir şəxsiyyət kimi təqdim və təsdiq etməlidir. Çoxları həmin məqsədə çata bilmədi: hətta o vokalçılar ki, I turda çoxlu ümüd bağışlamışdılar. Məsələn, Türkiyyədən Nurdan Güçük Ekmençi I turda, qarşısında qoyulan tələblərin öhdəsindən gələrək, böyük ümidlər oyatdı, II turda isə çox kafi oxudu – təkçə A. Zeynallının "Ölkəm" romansını istisna eləmək şərti ilə. Romans çox gözəl ifa olunaraq hamımızı dərindən duyğulandırdı.
       II turda Tatarstandan Tatyana Mazurenko çox yaxşı çıxış etmişdir. Gözəl səsi var, lakin bir böyük çatışmayan cəhəti də var – Italyan dilini həddinnən pis bilir. Bu da böyük nöqsandır. Lakin çox istedadlı və, necə deyərlər, olduqca "ağıllı" müğənnidir.
       Fəridə Məmmədovaya gəldikdə xüsusiylə düzgün tələffüzü ilə fərqlənirdi. Özü də italyan, alman, ya da Azərbaycan dilində oxuduğundan asılı olmayaraq. Gözəl peşəkarlıq səviyyəsidir! Onun bütün çıxışları da, hərtərəfli mənada yüksək səviyyədə idi. Qeyd etməliyik: Fəridə I Müsabiqədən sonra öz sənətində irəliləməkdədir və bir vokalçı kimi artıq yetkinləşib. Təkçə olaraq arzulıyardıq ki, ifaçılıqda incəlik və zərifliyə daha çox üstünlük versin.
       Dilşad Əsədova çoxsunun çəkindiyi Ü. Hacıbəyovun "Sənsiz" romansını ürəklə oxudu. Hər halda Dilşadın çox nadir və gözəl səsi var. Arzu edərdik ki, təhsilini Italiyada davam edib təkmilləşdirsin.
       Irina Makarova (Rusiya) – bizə müsabiqənin ən parlaq xatirələrindən birini bağışladı. Şəxsən mən, N. Rimskiy-Korsakovun "Ölməz Kaşşey" operasından Kaşşeyin reçitativın belə ifada heç zaman eşitməmişəm. Və, yəqin ki, təkçə mən yox. Heç bilinmir, Bakıda belə bir ifanı bir də eşidə biləcəyikmi? Bütövlüklə, çox gözəl metso idi.
       Yelena Manistina (Rusiya) isə həddindən artıq nadir səs sahibidir. Misilsiz kontraltodur! Və turların hər ikisində proqramını, demək olar ki, parlaq ifa etdi. Heç kəs şübhə etmirdi ki, Yelena laureatlıq adına layiq görüləcək.
       Və, nəhayət Eldar Əliyev bizi yenə də sevindirdi. I turda Motsartın "Don-Juan" operasından Don Juanın reçitativ və ariyasını parlaq ifa etdikdən sonra, II turda hər oxuduğu əsərlə özünün ümumi musiqi mədəniyyətini və vokal sənətinin səviyyəsini çox gözəl açıqlaya bildi. Həm gözəl bir artistdir, həm gözəl səsin sahibidir, parlaq vokal əsasları var. Hər təqdim etdiyi əsər – A. Borodinin "Dlc bereqov otçiznı dalhney" romansı, S. Raxmaninovun "Aleko" operasından Qocanın hekayətı, A. Zeynallının "Ölkəm" romansı və C. Verdinin "Attila" operasından Attilanın ariyası – ən yüksək tərifə layiqdirlər.
       Beləliklə, III tura 11 iştirakçı keçdi. Onların adları çəkiləndən sonra bir neçə mükafat və diplomlar verildi:
       – Xalq mahnının ən yaxşı ifası – Pek Sen Qil (tenor), Cənubi Koreya.
       Təəssüflər olsun ki, bizim vokalçılarımız nədənsə xalq mahnılarını lazımlı səviyyədə təqdim edə bilmədilər.
       – "Ümüd" mükafatı – Timur Abdikeyev (bas), Azərbaycan.
       Doğrudan da müsabiqənin tapıntısıdır.
       – Bülbülün repertuarından Azərbaycan bəstəkarın romansının ən yaxşı ifadəsi – Olqa Çernışova (soprano), Rusiya.
       Qeyd edək ki, bu ildən Olqa Böyük Teatra dəvət edilib. Əlbəttə, bizimkilər bu mükafatı alsaydılar, daha təbii olardı.
       – Milli əsərin ən yaxşı ifası – Sulxan Qvelesiani (bariton), Gürçüstan.
       Mükafat Azərbaycan Musiqi Xadimləri Ittifaqından təqdim edilmişdir.
       – Artistizmə görə – Seymur Kərimov (bariton), Azərbaycan.
       I. K. Arxipovanın fondundan.
       – Müsabiqənin 3 ən yaxşı konsertmeysteri – Alsu Barışnikova (Rusiya), Tamil Quliyeva (Azərbaycan), Mariya Çianişvili (Gürçüstan).
       Heyf ki, Dmitriy Simbirtsev, Lüdmila Uritskaya kimlərə mükafatlar çatmadı. Çox peşəkar musiqiçilərdir.
       III turda, orkestrlə ifa, vokalçılar üçün çətin bir imtahan oldu. Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri və onun baş dirijoru R. Abdullayev çox çətin və sanballı işin öhdəsindən gəldilər. Hətta, mən deyərdim ki, Rauf müəllim vokalçılara hətta mümkünlüq dərəcəsindən daha artıq gömək edirdi.
       Orkestrlə oxumaq, vokalçı üçün çox çətindir. Böyük təcrübə lazımdır. Məsələn, Gürcüstandan Leqi Imedaşvili – baxmayaraq ki, təcrübəsi də az deyildi – tamamilə özünü itirmişdi və öz proqramın öhtəsindən demək olar ki, gələ bilmədi. Türkiyyədən Türkmənoğlu Ömər də II turda F. Əmirovun "Sevil" operasından Balaşın ariyasını böyük inamla oxuduğu halda, həmin ariyanı III turda orkestrlə oxuyarkən, heyəcandan səs gücünü itirmişdir. Bundan başqa, onun oxuma üslübu üzərində hələki çox-çox işləmək gərəkdir.
       Taras Ştonda A. Borodinın "Knyaz Iqor" operasından knyaz Qalitskinin mahnısını, demək olar ki, əla oxudu və göstərdi ki, hər halda o yetişmiş bir vokalçıdır.
       III turun nəticələri gözlənilməz deyildi:
       Qran Pri – Eldar Əliyev (bas), Azərbaycan.
       I mükafat – Yelena Manistina (metso-soprano), Rusiya; Irina Makarova (metso- soprano), Rusiya.
       II mükafat – Taras Ştonda (bas), Ukrayna; Tatyana Mazurenko (soprano), Tatarstan.
       III mükafat – Fəridə Məmmədova (soprano), Azərbaycan; Anjelina Şvaçka (metso-soprano), Ukrayna; Leqi Imedaşvili (bas), Gürcüstan.
       IV mükafat – Ömər Türkmənoğlu (tenor), Tür- kiyə; Oksana Şved (soprano), Rusiya; Mixayıl Qubskiy (tenor), Rusiya.
       Beləliklə, III tura keçən həmin 11 nəfər hamılıqla Laureat adını aldılar. Bu da heç təəccübləndirici hal deyil. Sadəcə olaraq, iştirakçıların səviyyəsi, doğrudanda, yüksək idi.
       Arzu edərdik ki, Bülbül adına Müsabiqənin laureatları mükafatlarla nəin ki fəxr etsinlər, həm də bu adlar və layiq olduqları mükafatlar, sənət yetkinliyi meyarı sayılsın.
       Deyirlər ki, qabağcadan demək yaxşı deyil. Lakin, inamla deyə bilərik ki, Vokalçıların Bülbül adına III Beynəlxalq müsabiqə daha da maraqlı keçməlidir. Biz hamımız səbirsizliklə gözləyəcəyik. Gözəllik intizarı, gözəllik həsrəti elə sənətin möhtəşəm güçü deməkdir.
       Indi isə sizə bir neçə müsahibə təqdim eləcəyik ki, bir sıra görkəmli mütəxəssislərin fikir düşüncələri ilə tanış ola biləsiniz.

NODAR ANDQULADZE

– münsiflər heyətinin üzvü – müsahibə rus dilində keçirilib və onun orijinalını sizlərə çatdırmaq lazımi bildik –

             L. F.: – Nodar Davidoviç, kak Vı sçitaete, v çem qlavnaə üennostğ mecdunarodnıx konkursov vokalistov?
             N. A.: – V pervuö oçeredğ ə bı otmetil tot fakt, çto v stolğ təcelıe dlə nas, citeley Zakavkazğə vremena, imenno Kavkaz naçinaet privlekatğ vnimanie mirovoy muzıkalğnoy obhestvennosti k takomu canru, kak vokalğnoe iskusstvo. Gto qovorit o vozrosşem avtoritete naşix stran. Mı provodili v Qruzii Mecdunarodnıy Andquladze konkurs tenorov posvəhennıy 100-letiö so dnə rocdeniə Davida Andquladze, a zdesğ, v Azerbaydcane, s bolğşim razmaxom provoditsə Mecdunarodnıy konkurs vokalistov im. Bölğ-Bölə. Do six por na Kavkaze ne bılo mecdunarodnıx konkursov. Bıli tolğko Zakavkazskie konkursı, kotorıe sami po sebe uce otoşli v istoriö. Uce na II konkurs Bölğ-Bölə pribılo uçastnikov bolee çem iz 10 stran, i gto nas oçenğ raduet.
             Voobhe, çto takoe mecdunarodnıy konkurs? Gto oçenğ interesnoe i privlekatelğnoe sobıtie. Konkurs sobiraet oçenğ bolğşoe koliçestvo pevüov. Ə vseqda stremlösğ k tomu, çtobı molodecğ kak mocno bolğşe ezdila na konkursı, çtobı oni çahe obhalisğ mecdu soboy, uçilisğ druq u druqa. Vedğ v çem naşa osnovnaə üelğ? V tom, çtobı vokalğnoe iskusstvo ne zaqloxlo.
             Koneçno, konkursı provodətsə vo mnoqix stranax. Inoqda, v odnoy strane ix bıvaet nekolğko, kak naprimer v Italii, Ispanii, Rossii i dr. Takie konkursı vıəvləöt mnoqo novıx talantov, a qlavnoe, sposobstvuöt tomu, çtobı naşa molodecğ, kacdoe novoe pokolenie, ne poterəli druq druqa. Nam seyças nucno mıslitğ v mecdunarodnom masştabe.
             Mı vse rosli na takix naçalax. Ə pomnö, çto dlə nas vsex znaçila v 50-e poslevoennıe qodı pobeda I. Arxipovoy i Q. Vişnevskoy na Varşavskom festivale molodeci. Potom bıli druqie konkursı i mı uce kak-to druq druqa ponimali. Mı, kstati, qovorili na dnəx ob gtom s I. K. Arxipovoy.
             Da, koneçno, mnoqoe mocno peredatğ i slovami, i kniqami, i statğəmi, i dace postanovleniəmi, no samoe qlavnoe – gto "razvitğ" uxo i "çuvstvo uxa". Vedğ, çto qrexa taitğ, sovremennoe obhestvo uce davno idet po "linii qlaza". I ne tolğko v iskusstve. Objektom stanovitsə vse. I gto vse – vne subjekta. A penie – isklöçitelğno subğektivnıy proüess. I slux zdesğ vzət şiroko, ne tolğko v fizioloqiçeskom, no i v duxovnom plane. U B. Pasternaka estğ zameçatelğnoe vıracenie: "Vzqləd vovnutrğ – gto slux" t. e. "vzqlənuv" vovnutrğ mı niçeqo ne uvidim, mı mocem tolğko uslışatğ.
             A çto dlə nas əvləetsə samım vacnım? Samoe vacnoe to, çtobı ne poterəlasğ kulğtura, ə bı dace skazal, masştab slışanğə. Mı dolcnı slışatğ druq druqa, a ne tolğko videtğ.
             Pevçeskoe iskusstvo, penie, kakoe bı ono ni bılo – esli, koneçno, otbrositğ poşlətinu v storonu, kotoraə, kstati skazatğ, vseqda bıla, dace v gpoxu Vozrocdeniə – gto objedinenie duş. Krome toqo, gto kakaə-to svəzğ s potustoronnim. Esli uniçtocitğ gto mistiçeskoe naçalo, to iskusstvo poqibaet. Ostaetsə tolğko "qolıy" praqmatizm i praktiüizm.
             Koneçno, moqut vozniknutğ kakie-to novıe vidı iskusstva, no penie çelovek ne dolcen terətğ nikoqda.
             Ə sovsem nedavno vıpustil sbornik moix oçerkov po vokalğnomu iskusstvu i objedinil ix pod nazvaniem "Homo canto" – "çelovek poöhiy" t. e. ə predlocil ehe odnu differenüiaüiö çeloveka. Tak ce kak, naprimer, "çelovek tvorəhiy", "çelovek sozidaöhiy" i t. p. Gto eqo duxovnıe xarakteristiki. Ne xotelosğ bı, çtobı çelovek v svoem razvitii terəl bı svoi samıe sokrovennıe kaçestva. A odno iz samıx sokrovennıx, gto narodnaə muzıka i klassiçeskaə muzıka. I oba oni osnovanı imenno na penii. Dace Neyqauz, v svoey kniqe "Iskusstvo fortepiannoy iqrı" qovoril "...pervoosnovoy vsey slışimoy muzıki, əvləetsə penie".
             Zvuk, voobhe, oçenğ mohnaə vehğ. U Vilğeqora estğ oçenğ interesnoe vıskazıvanie: "...zvuk pronikaet tuda, kuda ne mocet proniknutğ solneçnıy svet". Koneçno, vse gto nucno ponimatğ v duxovnom plane.
             Vsem lödəm iskusstva neobxodimo prilocitğ vse usiliə dlə toqo, çtobı mecdunurodnıe konkursı molodeci otracalisğ v pervuö oçeredğ na ix duxovnom mire. Pokolenie sozdaöt. I sozdaet ix ne odin çelovek. I. K. Arxipova, za poslednie 40 let, provela v gtom smısle, kolossalğnuö rabotu. Ona ne zamknulasğ v ramkax svoix liçnıx dosticeniy. Ə ee konkursı nazıvaö Akademiey, potomu çto koqda konkurs provoditsə s ee prisutstviem, oüenoçnıy urovenğ momentalğno povışaetsə. I vse ee konkursı obretaöt ne lokalğnoe, tak skazatğ, a mecdunarodnoe znaçenie v smısle razvitiə vokalğnoy iskusstva. S odnoy storonı – soxranenie tradiüiy, no tradiüii gti civotvorəhie. Takie, kotorıe budut dviqatğsə vpered. A kto budet dviqatğsə vpered, esli ne molodecğ, kotoraə, v svoö oçeredğ, budet razvivatğsə na osnove tradiüiy.
             Tak ə oüenivaö mecdunarodnıe konkursı.
             L. F.: – Çem, s Vaşey toçki zreniə, osobenno poradoval II Mecdunarodnıy konkurs vokalistov im. Bölğ-Bölə?
             N. A.: – Zameçatelğnıe meüüo-soprano. Gto bıla "straşnaə" sila! Kakie masştabı! I vedğ gto vse molodecğ. Pravda, odni bolee opıtnıe, uce vıstupali na kakix-to konkursax i dace imeli naqradı i laureatskie zvaniə, no koqda oni zdesğ vse vmeste sobralisğ... Ə, naprimer, ne pomnö ni odnoqo konkursa, qde sostav meüüo-soprano bıl bı na takom urovne.
             No bolğşe vsex na gtom konkurse mne, koneçno, ponravilsə Glğdar Aliev. Ə znaö, skolğko vnimaniə respublika udelila eqo vospitaniö, kak pevüa, v Italii. I nucno skazatğ, çto on opravdal vse nadecdı. Krome toqo, ə dolcen skazatğ, çto eqo vnutrenniy talant ehe bolğşe, çem on pokazal.
             Vot, naprimer, bas iz Qruzii Mixail Kolelişvili – oçenğ boqataə natura. No, v otliçie ot Glğdara, on ehe ne sozrel dlə takoqo samostoətelğnoqo vıstupleniə. I v gtom smısle Mixail ehe ne mocet predstavlətğ ni sebə, ni üelikom naşu şkolu. V gtom qodu mı planiruem otpravitğ eqo na uçebu v Italiö, i tam on, koneçno, mnoqomu nauçitsə.
             A vot Glğdar – gto uce zrelaə liçnostğ. Voobhe, oçenğ interesno to, çto slovo "persona" obrazuetsə kak "samovıəvlenie çerez zvuk" t. e. "per-sona" – gto tot, kto çerez zvuk zaəvləet o sebe.
             Takuö leqkostğ podxoda k materialu, kak u Glğdara, ə redko vstreçal. Gto qovorit o neveroətnoy variantnosti eqo talanta. Variantnostğ – gto xarakteristika tvorçeskoqo naçala v çeloveke.
             Glğdar, koneçno, oçenğ opıtnıy peveü. Süena dlə neqo rodnoy dom. I gtot dom eqo vooduşevləet.
             Molodım nucno stremitğsə k tomu, çtobı dostiçğ gtoqo. Süena ne dolcna bıtğ dlə nix kakim-to "kupolom", a naoborot, na süene oni dolcnı polnostğö raskrıvatğsə. Opətğ-taki, konkursı v gtom oçenğ pomoqaöt. Pomoqaet i sorevnovatelğnıy moment.
             Ə bı vsem molodım konkursantam posovetoval bı, koneçno, s odnoy storonı, oçenğ xoçetsə pobeditğ, no s druqoy storonı, ne menğşe znaçenie dlə ix vnutrenneqo, individualğnoqo rosta imeet i to, çto na konkurse proəvətsə ix slabıe storonı. Ix nucno ponətğ i postavitğ pered soboy üelğ ix preodoletğ. Gto kak raz i budet zaloqom ix razvitiə.
             Koneçno, konkursant mocet gtoqo i ne ponətğ. I svalit svoi oşibki na sluçaynıe obstoətelğstva, ili dace na predvzətoe otnoşenie k nemu cöri (vedğ nemalo bıvaet i takix pretenziy). No s I. K. Arxipovoy gto ne proydet: ona prekrasnıy speüialist. Ə vseqda qovorö: "Qde Arxipova – tam klassika".
             L. F.: – Nodar Davidoviç, kak Vı sçitaete, estğ li u nıneşneqo pokoleniə vokalistov kakie-libo obhie, ərko vıracennıe professionalğnıe şeroxovatosti?
             N. A.: – Ə bı skazal, çto trudnee vseqo im daetsə sintez slova i muzıki pri ispolnenii, Voobhe, gto samaə slocnaə oblastğ v vokalğnom ispolnitelğstve.
             V odno vremə v Rossii, pod davleniem mocet bıtğ ploxo ponətoqo soüialistiçeskoqo realizma obuçenie v gtom smısle velosğ ne v tom napravlenii. V svoe vremə, ehe v 30-e qodı Dc. Sartr qovoril: "... ə ne perdstavləö, çto takoe realizm toqo, çeqo nikto ne znaet, no ə löblö soüializm". On, koneçno, skazal gto oçenğ ostroumno. Deystvitelğno, gti dva slova – soüialistiçeskiy realizm – vzaimoisklöçaöhie.
             U nas – ə imeö vvidu bıvşiy Sovetskiy Soöz i soüstranı – poluçilsə ne "soüialistiçeskiy realizm", a skoree "soüialistiçeskiy naturalizm". Realizm – gto sovsem druqaə kateqoriə.
             I vot gtot t. n. "soüialistiçeskiy realizm" bıl ponət tak, çto muzıka – niçeqo, a slovo – vse. I nucno skazatğ, çto gto znaçitelğno podportilo russkuö vokalğnuö şkolu.
             Fiquralğnoe vıracenie F. Şaləpina – "nucno petğ tak, kak qovorişğ" – bılo nepravilğno ponəto. Gto ce sovsem druqoy qovor imelsə vvidu – muzıkalğnıy qovor! I slovo zdesğ ne dolcno prinicatğ muzıku, a, naoborot, vozvışatğsə nad ney. Inaçe qovorə, muzıka dolcna vozvışatğ slovo. I tolğko toqda mı perexodim v plan pogzii.
             A fiquralğnoe vıracenie F. Şaləpina bılo ponəto kak metod. I mnoqie klassı v Rossii, osnovıvaəsğ na gtoy fraze, tak i uçili svoix uçenikov dolqie qodı.
             V te qodı çasto protivopostavləli italğənskuö i russkuö vokalğnuö şkolu i sçitalosğ, çto v posledney bolğşie znaçenie obretaet slovo.
             A vot, naprimer, esli vzətğ bioqrafiö takoqo kompozitora, kak Bellini. Vedğ kak on naçinal soçinətğ svoö muzıku? On xodil po komnate i deklamiroval libretto. I deklamiruə libretto, u neqo uce nabiralsə opredelennıy melodiçeskiy "squstok". Bellini bıl velikiy melodist. Kak qovoril Dc. Verdi, "takix bolğşix i krasivıx melodiy v penii nikto i nikoqda ne sozdaval". I on, kak sozdatelğ melodii, şel ot slova. No kak on k gtomu şel?! On şel çerez muzıku, on videl i çuvstvoval vsö zadumannuö muzıku.
             Tak çto v gtom voprose ne vse tak prosto...
             Voobhe, opera naçinalasğ "reəitar əantanto", s "qarmonii razqovarivatğ". Gto slova odnoqo iz osnovateley operı – Kaççini – v eqo znamenitom predislovii k metodiçeskoy rabote po novoy muzıke, posvəhennoy madriqalu. Potom gta ideə razvilasğ i rasşirilasğ. A v osnove lecala ideə Platona, kotoraə svoim obrazom vostanavlivalasğ v "qarmonii razqovarivatğ".
             Problema slova v penii oçenğ bolğşaə. Obıçno, storonniki vlasti slova vıdviqaöt Evanqelie, qde qovoritsə "v naçale bılo slovo". No u gtoy frazı estğ üelaə istoriə i nelğzə ee tak prosto vosprinimatğ.
             Davno idet gta borğba, çto vacnee slovo ili muzıka. I gta borğba dolcna bıtğ. Gto i estğ sovpadenie protivopolocnostey. Nucno sozdatğ ix sintez. I kacdıy staraetsə sozdatğ gtot sintez po-svoemu. Kak vo vremə soçineniə muzıki, tak i vo vremə ispolneniə.
             Zdesğ nucno skazatğ, çto u molodıx ispolniteley gta zadaça ne vseqda na 1-om meste. Oni uvlekaötsə dviceniem zvuka, eqo krasoçnostğö, staraötsə ovladetğ diapozonom, podvicnostğö, melodiçnostğö qolosa i dr.
             L. F.: – Gto, navernoe, əvləetsə priçinoy toqo, çto u nekotorıx ispolniteley vesğ predstavlenıy repertuar zvuçit v opredelennom smısle odnoobrazno.
             N. A.: – Soverşenno verno. Oçenğ çasto, koqda mı obsucdaem kakoqo-nibudğ ispolnitelə ə qovorö, çto on odinakovo poet Doniüetti i Çaykovskoqo. Gto "ne" razliçie menə oçenğ korobit. Gto oznaçaet, çto gtot vokalist stilistiçeski dlə gtix proizvedeniy ne raskrıt. Tam ne tolğko slovo, tam ne raskrıta i muzıka, i xarakter.
             Vproçem, gta problema ne tolğko u molodıx pevüov...
             Qlavnoe, çtobı gto vovremə vıəvilosğ. A konkus kak nelğzə luçşe gtomu sposobstvuet.
             L. F.: – Nodar Davidoviç, kak bı Vı oüenili sovremennuö vokalğnuö şkolu Azerbaydcana?
             N. A.: – Çto kasaetsə staroy şkolı, to ona bıla na urovne obheevropeyskix standartov. Gto bıl klassiçeskiy urovenğ.
             A çto osobenno üenno v Azerbaydcane v smısle vokala seqodnə? Gto neveroətnoe boqatstvo qolosov. Vot, naprimer, laureatı I mecdunarodnoqo konkursa im. Bölğ-Bölə Qarina Kerimova i Ali Askerov. Ehe, ə bı otmetil Renu Mustafaevu, vıstupavşuö na II konkurse. U nee boqateyşiy qolos. Pravda menə ehe na I ture nastorocilo to, çto ona ne smoqla uverenno vzətğ mi-bemolğ v konüe Kavatinı Löçii. A ee srıv na II ture vsex oçenğ oqorçil. Vozmocno, gtot repertuar ey ne podxodil.
             Ehe Farida Mamedova. Ona neveroətno tvorçeski odarennıy çelovek. No u nee nablödaetsə nekotoraə opasnostğ forsirovki qolosa. Krasivoe ne oznaçaet "silğnoe". Nucna utonçennostğ. Kstati, forsirovka qolosa nablödalasğ i na I konkurse.
             Vot ehe, oçenğ talantlivaə peviüa Dilğşad Asadova. U nee toce boqateyşiy qolos, no, k socaleniö, on u nee voobhe ne orqanizovan. Ə imeö vvidu, pravilğno ne orqanizovan.
             Voobhe, v Azerbaydcane bolğşe löbət vnutrenne – skonüentrirovannıe qolosa. Ə bı skazal, çto v üelom qrudnoy reqistr çutğ-çutğ preobladaet nad qolovnım. V professionalğnom penii gto nepremenno skacetsə na diapozone i na dvicenii qolosa. Dıxanie, toce, dolcno bıtğ bolee korrektnoe. Dıxanie v penii voobhe oçenğ slocnoe ponətie. Ə vseqda qovorö, çto koqda qovorət, çto "iskusstvo petğ – gto iskusstvo dıxaniə", gto dıxanie ponimaöt fizioloqiçeski. A italğənüı qovorət na samom dele tak: "iskusstvo petğ, gto I iskusstvo dıxaniə". Tak çto, v dıxanii toce dolcno prisutstvovatğ iskusstvo. I ono dolcno sozdatğ iskusstvo dıxaniə, a ne prosto kakoy-to ventiləüionnıy proüess. S pravilğnım dıxaniem srazu poəvləetsə qibkostğ i leqkostğ v penii.
             Tak çto, v osnovnom, u vaşey molodeci nablödaetsə uvleçenie siloy qolosa za sçet qibkosti, glastiçnosti, frazirovki i izəhestva. U vas estğ takie priznannıe peviüı i prekrasnıe pedaqoqi kak Fidan i Xuraman Kasimovı. Ix oüenki v gtix voprosax absolötno toçnıe. Staraytesğ bolee vnimatelğno prisluşivatğsə k ix rekomendaüiəm.
             Vı ne dumayte, çto ə ne qovorö vse gto v svoey konservatorii! Naoborot, dace ehe bolğşe! No, kak qovoritsə, "net prorokov v svoem Oteçestve". Molodecğ vaşa, koneçno nas oçenğ poradovala.Osobenno Glğdar Aliev. Gto peveü oçenğ vısokoqo klassa.
             L. F.: – Çto naposledok Vı pocelali bı podrastaöhemu pokoleniö vokalistov?
             N. A.: – Ə oçenğ rad takomu trepetnomu otnoşeniö k konkursu, rad çto estğ takaə talantlivaə molodecğ. Day boq, çtobı oni i dalğşe ne terəli druq druqa, znali druq druqa i razvivalisğ vmeste. Vedğ v penii – fantastiçeskaə sila. "Çelovek poöhiy" neset v sebe takoy bolğşoy duxovnıy zarəd, çto çerez svoe penie on peredaet eqo nam, sluşateləm i t. o. penie objedinəet vsex nas.