|
À×ÛËÌÀÌÛØ ÑßÙÈÔßËßÐ
Fortepiano sənətinin tarixini vərəqləyərkən… (ardı)
L. Rzayeva.
Filateliyada musiqi mövzuları
E. Iskəndərov
ÕÕ ÿñðèí 20-30-æó èëëÿðèíäÿ ìèëëè áÿñòÿêàðëûã öñëóáóíóí ( éåíè úàíð, ìÿçìóí-îáðàç âÿ ìóñèãè äèëè ) ôîðìàëàøìàñûíûí òàðèõè êîíòåêñòè
Ôÿðÿù ßËÈÉÅÂÀ
|
|
Markalar kənarları dişli (perforasiyalı) və dişsiz, adi standart və parlaq, bayramsayağı (kommemorativ), aviapoçt, teleqraf və əlavə ödənişli olurlar.
Kolleksiyacılara markalar, bloklar, zolaqlar, kvartbloklar, miniatyur markalar saxlanma dəftərləri və vərəqləri, sərgi üçün suvenir bloklardan çox vərəqli və çox zolaqlı albomlardan geniş çeşidli məlumat təklif olunur.
Bildiyiniz kimi markaların yol yoldaşü və yayımlayanı – poçtalyonun qədim zamanlarda səs siqnalı verən sümsüsü yahud kiçik şeypurcuğu vardır. Filatelist materialın toplanması işi coxüönlüdür, lakin mən onlardan ikisi üzərində geniş dayanacağam: ümumilikdə mövzulu və musiqi mövzular üzərində. Bəri başdan deməliyəm ki, markanın yol yoldaşı və yayımlayanı – poçtalyonun qədim zamanlarda səs siqnalı verən sümsüsü yaxud kiçik şeypurcuğu vardı. "Kolleksiya" sözü ilk dəfə işlədən qədim Romada tanınmış natiq Tsitseron olmuşdur. Markaların ilk kolleksiyaçısı isə 1774-cü ilə yaxın qerb markaların tam kolleksiyasını toplaya bilmiş qerb rüsumu yığan irlandiyalı Con Burke sayılır. O zaman indiki poçt yox dərəcəsindəymiş. Ilk poçt markası 6 may 1840-cı il tarixdə buraxılmış "Qara penni" idi. "Filateliya" anlayışına xeeyir-dua verən isə fransız kolleksiyaçısı Yorj Erpen olmuşdur. Bu anlayışa ilk dəfə 1864-cü ildə "Poçt markaları kolleksiyaçısı" jurnalın səhifələrində rast gəlirik.
Filatelistlərin ilk uzunömürlü birliyi 10 aprel 1869-cu il tarixdə yaranıb, onun ilk prezidenti Daniel Kuper seçilib. 1906-cı ildən ingilis kralı VII Eduardın razılığı ilə birlik Kral cəmiyyəti statusu alıb ki, bu da Ingiltərə ənənələrinə biri-birinə hörmət edən əsilzadələrdən ibarət bütün birlik və məclislərə xas olan cəhətdir. Lakin Ingiltərə Kral cəmiyyəti poçt markaları kolleksiyaçıları birliklərinin heç də tam ilki deyil. Hələ 1 may 1866-cı il tarixdə Amerika Birləşmiş Ştatlarında "Ekselsior" kolleksiyaçılar cəmiyyəti yaradılsa da, onun ömrü uzun olmamışdır.
Fransada da, hələ bundan əvvəl, 1865-ci ildə kolleksiyaçılar cəmiyyəti yaransa da, onun ömrü daha qısa olmuşdur. Sonralar digər ölkələrdə də buna oxşar filatelist cəmiyyətlər yaradılır və filatelist ədəbiyyat – kataloqlar, məlumat kitabçaları buraxılırdı.
XIX əsrin ikinci yarısında filateliyanın geniş yayımı digər sahələrdə kolleksiyalığa marağın sönməsini ilə müşaiət olunurdu. Hazırda filatelistlərin bütün dünya üzrə sayı on millionlarla ölçülür. Gülüş doğuran məzəli hadisə kimi onu yada salmaq olar ki, ilk poçt markasının buraxılışı ondan divarlara çəkilən kağız yerinə istifadə etmək ideyası ortaya atdı və bu ideyanı həyata keçirmək üçün aparılan misilsiz toplama işi ilə nətiçələndi. 1841-ci ilin sentyabrında çox mötəbər "Tayms" qazetində belə bir elan çıxmışdı: "poçt markaları axtarıram" (başlıq). Evinin divarlarına kağız çəkmək üçün poçt markaları işlədən cavan oğlan, öz dostlarının köməyi ilə 16 mindən artıq marka toplamışdır. Lakin bu qədər marka azlıq etdiyindən, o dərdinə şərik cıxanlardan marka göndərməyə xahiş edir ki, başladığı işi axıra çatdıra bilsin. "Əlbəttə, belə divar kağızı bugünkü gündə evin özündən qat qat baha başa gələrdi. Vaxtı ilə poçt markaları ilə ən gözlənilməz əşyalar bəzəyirmişlər. Böyük külqabıların dibinə arxadan marka
yapıştırırdılar; markalı divar sincləri, lampa qalpazları, divarsobaları üçün markalı ekranlar dəb idi.
1875-ci ildə sarı Avstriya və qara Bavariya markaları ilə bəzədilmiş belə bir ekranı Zaltsburqda 2,5 quldenə satılmışlar. Ən maraqlısı odur ki, bu oxşarsız, orijinal kolleksiyanın mərkəzində hazırda çox çətinliklə tapılan markalardan – qırmızı Avstriya "Merkuri"lərindən çox ğözəl işlənmiş "FY I" (Frans - Iosif I) venzeli (ad və familiyanın baş hərflərinin bir birinə keçirilən qəşəng yazılışı) yerləşirdi.
Lakin əsl kolleksiyaçılığın başlanğıcı sonrakı dövrə aiddir. Tanınmış kolleksiyonçıların söylədiyinə görə, onlar ilk markaları albomlarda toplama işinə XIX əsrin 40-cı–50-ci illərdə başlamışlar. 10 il ərzində buraxılan markaların sayi o qədər də çox deyildi və 1860 ildə bütün dünyada həmin ildən buraxılmış markaların tam kolleksiyasınin toplanması çətinlik yaratmırdı, çünki 1840–1849-cu illər arası 11 ölkədə bütövlüklə 44 marka işıq üzü görmüşdü.
|
