АЧЫЛМАМЫШ СЯЩИФЯЛЯР
Fortepiano sənətinin tarixini vərəqləyərkən… (ardı)
L. Rzayeva.
Filateliyada musiqi mövzuları
E. Iskəndərov
ХХ ясрин 20-30-жу илляриндя милли бястякарлыг цслубунун ( йени ъанр, мязмун-образ вя мусиги дили ) формалашмасынын тарихи контексти
Фярящ ЯЛИЙЕВА

       Poçt markaları çox növlü poçt göndərişlərindən savayı, bir sıra köməkçi vəzifələrdə yerinə yetirirmişlər: məsələn-teleqrafda, əlavə ödənişdə, və s. Poçt markalarının sonsuz və tükənməz çalarlı bədii tərtibatı milyonlarla insanın zövqünü oxşayır, həmin markaları adi renglənmiş kağız deyil, sənət əsəri səviyyəsində nəzərdən keçirməyə sövg edir. Ilk poçt markaların məzmunu, – hansısa görkəmli adamın portreti hazırda da ən geniş məzmun olaraq qalır. Lakin hazırda buraxılan markalardan dövlət başçılarından daha çox elm, mədəniyyət, içtimayi xadimlərinə daha çox yer verilir. Yəni marka da bir abidə kimi qavranılır. Bəzi ölkələrdə, məsələn ABŞ-da, hazırda yaşamını yaşayanların poçt markalarında şəklini vermək qanunla qadağandır. Markaları rəssam və bəstəkarlarların, yazıçı və şairlər, görkəmli humanist filosof və ifaçıların portretləri bəzəyir. Mədəniyyət tarixi məzmunlu markalar kolleksiyaçıların ayrı-ayrı ölkələrin nədəniyyəti və mənəviyyatı ilə tanışçılığına imkanlar açır. Konqodaki tayfaların maska və ağacdan yonulmuş heykəlcikləri, Yaponiya, Hindistan və Çinin oytpərəst məbədləri və buddist paqodaları, xalq reqsləri və milli geyimlər çox əlverişli ayani vasitə və vəsaitdir.
       I. Y. Levitasın "Həm ciddi, həm qəribə" (I seryozno, i kuryozno) kitabında oxuyuruq: "Bəstəkarlar və digər musiqiçilərdə boş vaxtlarını filateliyaya həsr edirlər. Onların arasında D. Kabalevski və Q. Qarayev, Y. Silantyevin və L. Stakovskinin, Avstriya bəstəkarı R. Ştoltsun, hətta bütün dünyada ən gözəl royallar düzəldən firmanın başçısı Teodor Şteynveyin adlarına rast gəlinir. Sonuncu ən tanınmış filateliya eksperti və ən samballı filateliya sərgilərinin təşkilatçısı olub".
       Dünya şöhrətli dirijor L. Stokovski poçt markalarının bədii – estetik mahiyyətinə böyük diqqət yetirirdi.
       Filatelist bəstəkarların filateliyaya həsr etdikləri mahnı və marşlar az saylı deyildir. Onların arasında ən geniş yayılan R. Ştoltsun "Filatelist valsı"dır. Bəstəkarın qələmindən çıxan "Bütün dünya göy rəngindədir" ("Vesh mir nebesno-qoluboy") kitabında I. Brams haqqında xatirələrdə var: "Məşhur bəstəkar I. Brams hər yerdən, – musiqiçi dostlarından, ondan məsləhət gözləyən həvəskarlardan, gənc istedadlardan, o cümlədən öz əsərlərin onun mühakiməsinə verən gənc Antonin Dvorjakdan məktublar alırdı. Ayrı-ayrı aylarda ona əlliyədək məktub gəlirdi. Altı yaşım tamam olanda, Brams mənə bir bağlama konvert bağışladı: konvertin markalarında krallar, kraliçalar, dövlət xadimləri və qəhrəmanların şəkilləri çar olunmuşdur. Bu belə qeyri-adi hadisə idi ki, bircə anda bütün hisslərimi, duyğularımı ələ aldı. Ömrümdə ilk dəfə Qrats və Vyanadan uzaq, yeni, yuxuma girməyən dünya gözlərim önündə canlandı. Anam məni kolleksiyaçılıq həvəsimdə ruhlandırdı, çox aztapılan əlyazmaları və məktubları illərlə toplayan atanı isə, mən bir qədər yaşa dolduqdan sonra, kolleksiyaçılığın incəliklərini mənə öyrətməyə başladı.
       Çox yazıçılar olsun ki, II dünya müharibəsinin alovlu illərində mənim ilk markalı albomların atamın toplayıb qoruduğu Betxoven, Brams və digər bəstəkarların əlyazmaları ilə bir yerdə yoxa çıxdılar. Lakin mən yenə də ruh yüksəkliyi ilə marka toplamaqdayam. Bununla yanaşı, özülü I. Brams tərəfindən qoyulan ilk kolleksiyam mənim üçün unudulmazdır".
       R. Ştoltsun pərəstişkarları onun adına filateliya fondu yaratmışlar, Eyntsa Ştolts hətta R. Ştoltsun adına mükafat da təsis edib və bu mükafat hər il musiqi mövzusunda ən seçmə, ən uğurlu markaya görə verilir. Həmin markanı isə beynalxalq münsiflər heyyəti seçir. Deməliyəm ki, ölümünədək onun sədri dünyada ən görkəmi skripkaçı Iyequdi Menuxin idi.
       Hələ XX əsrin 20-ci illərində "musiqili" markalar filatelistlərdə böyük maraq doğurmuşdur. Əlbəttə, belə böyük maraqdan bir sıra Avropa poçt idarələri yararlanaraq, musiqi mövzusu həvəskarlarına bahalı buraxılışlar təklif etməyə başladılar. Kosmos, idman və başqa mövzuları "partlayış" səviyyəli maraq "musiqi"nin mövqeyini heç zaman laxlatmayıb. Və beynalxalq sərgilərdə "musiqi" mövzulu markaların nüfuzu kifayət qədərdir.