oşbəxt o kəsdir ki, özündən sonra da yaşasın, insanlarla əbədi paylaşsın, onlarla danışsın. İncəsənət daima ünsiyyət vasitəsi olub. Burada heç zaman qapılar, sərhədlər, manelər, dil baryeri, zaman, vaxt məfhumu olmur. O ya səninkidir, ya da səninki deyil.

Bir zaman uşaqlıqda sevilən nağıllar, mahnılar, oyunlar, sonra zaman keçdikcə yenə də sevilir, əbədi olaraq, ancaq müəyyən yaşa dolduqda bu sevilən şeylərin mahiyyəti-açarı qapılarını açaraq öz sirrlərilə bölüşür... Həyat qəribəliklərlə doludur.

Təbiət etibarilə sənət adamlarına daima əlçatmaz, pərəstiş obyekti kimi baxsaq da bununla kifayətlənməyir və yaradılan sənət əsərlərilə bir qədər onlara yaxınlaşmaq istəyirik.

Friderik Frantişek Şopen. Bu sənətkar haqqında çoxlu əsərlər, elmi işlər yazılıb. O, bir obraz kimi məşhur sənətçilərin əsərlərində təcəssüm olunaraq əbədiyyətə qovuşmuşdur.

Daima özüylə mübarizədə olan, sevən və sevilən, "iliyinə" qədər milli və eyni zamanda kainatın musiqisini dünyaya gətirən Şopen. Bu portreti onun yaratdığı əsərləri çəkir. Burada nə qədər zəriflik, paklıq və işıqsaçan qüssə var, nə qədər həssaslıq və mübarizlik, eyni zamanda məntiqi qanunauyğunluqla səslərin hər birinin ayrı-ayrılıqda "sevilməsini" görürsən.

Mazurka, op. 67 3

Fantaziya - ekspromt

Bəlkə yaşamaq və yaşatmaq eşqinin bu qədər güclü olmasından irəli gələrək müraciət etdiyi janrlar yeni həyat hüququ alaraq öz "çərçivələrini" qırmışdır.

op. 33 2 Mazurka.

op. 56 2 Mazurka.

Əlbəttə, bu həm də zamanın hökmü-tələbindən irəli gələn bir proses idi, siyasi fəlakətin yaxınlaşmasını hiss edərək milli nüfuzun yüksəlişi dövrü idi.

Görkəmli polyak mütəfəkkiri, yazıçı Stanislav Staşis (1755-1826) 1790-cı ildə Varşavada nəşr olunan "Avropada indiki siyasi vəziyyətlə bağlı və təbiətin qanunauyğunluqlarından irəli gələrək, Polşanın xəbərdar edilməsi" kitabında yazırdı: "O ölkədə ki, qanun yalanlar törətmək, riyakarlıq etmək silahına dönür, oranın vətəndaşları oğru və soyğunçu olur. Onlar da öz növbəsində sonradan yuxarıda oturan krallara çevrilir"¹.

Hissələrə parçalanan dövlətin acınacaqlı vəziyyətini qələmə alan bir başqa istedadlı polyak publisisti Frantişek Yezerson (1740-1791) pamfletlərindən birində belə yazırdı: "Əlifba ardıcıllığıyla "İnsan" sözü polyak dilində əcnəbi, məlum olmayan bir söz hesab edilməlidir, çünki bu sözün mahiyyəti - məxluq deməkdir. Onun azad yaşamaq hüququ olmalıdır. Polşada bu anlayışlar olmadığına görə mütləqiyyətə əsaslanan Reç Pospolita təbəqələri üçün onun, yəni insan sözünün heç bir əhəmiyyəti yoxdur"².

Polşanın bu dövrdəki taleyi - üsyanlar, onların dəf olması, yenidən parçalanaraq əvvəl Prussiyaya, sonra da Rusiyaya verilməsi. Mübarizəni bununla saxlamaq mümkün deyildi. XVIII əsrin sonu XIX əsrin əvvəlində yaşayan bir çox polyak sənətçilərinin, o cümlədən bəstəkarlarının yaradıcılığında mübarizlik, vətənpərvərlik, milli şüurun oyanışı kimi hisslər öz əksini tapırdı.

op. 15 1. Noktürn.

op. 27 1. Noktürn.

Üsyan və inqilablar nəinki real həyatda, həm də yazılan janr və formalarda baş verirdi. Bu vəziyyətdən "baş götürüb" hara getmək olardı. İnsan öz daxili dünyasını necə tərk edə bilərdi. Bu "bəşəriyyətin mühacirəti" idi. Zəif olan kəslər bu prosesə tab gətirə bilməzdi. Güc ancaq məhəbbət və inam hissində idi.

Şopen belə "seçilmişlərdən" idi. O, polyak xalqının rəmzi kimi - torpaq, məhəbbət və musiqidən" yoğrulmuşdu" - Bax kimi, Motsart kimi, Leonardo kimi, Səttar kimi...

Həyatının sonuna yaxın, 1849-cu ildə yazdığı fa minor (op. 68) mazurkasında nə qədər zəngin palitra, parlaq ifadə vasitələri, harmonik dil var:

Bu kiçik melodik parçada nə qədər sual var.

İ. Belza3 özünün Şopenə həsr olunan monoqrafiyasında bu mazurka haqqında belə yazır: "Bu mazurkada daim suallarına cavab axtaran Şopen, E. Heminqueyin "Qoca və dəniz" povestindəki qocanın diliylə özünə sual verir: "Kim sənə gəlib dedi? - Heç kim" - deyərək fikrini davam edir - "Sadəcə olaraq mən özüm dənizdə çox uzaqlara getdim". Bəlkə bütün dahilər kimi doğrudan da "çox uzaqlara gedən" sənətkarlar cəmiyyətdə tək qalırlar. Bu həyatın qanunauyğunluğudurmu? Yox, onlar mayak kimi yol göstərən olur, piramidalar kimi əbədiyyətə qovuşur. Bəlkə elə ona görə Şopenin iş otağında onun divarını bəzəyən rəsmlər arasında möhtəşəmlik, sədaqət, birlik rəmzi olan piramidların şəkli asılmışdır.

ƏDƏBİYYAT

1. Qabaqcıl polyak mütəfəkkirlərinin seçilmiş əsərləri. 1 c. M. 1956. Səh. 147-148.

2. Qabaqcıl polyak mütəfəkkirlərinin seçilmiş əsərləri. 1 c. M. 1956. Səh. 491-492.