zərbaycan ən əski zamanlardan öz xalq musiqisi ilə tanınıb. Musiqi folklorunun ayrı-ayrı janrlarının (çeşidlərinin) gəlişməsi (inkişafı) tarixi xalqımızın maddi və mənəvi mədəniyyətinin öyrənilməsində geniş imkanlar aşkarlayır.

Azərbaycan folkloruna geniş marağın çoxsaylı göstəricilərindən biri kimi XIX yüzilliyin I yarısında "Koroğlu" qəhrəmanlıq dastanının çapını göstərmək olar ki, bu yöndə rus etnoqrafiya elminin aparıcılığı danılmazdır.

Belə ki, artıq 1840-cı ildə "Mayak" jurnalında İ.Şopenin qeydləri ilə "Koroğlu" dastanının ayrı-ayrı qolları çap olunmuşdu. İki il sonra rus şərqişünası, Rusiyanın Tehrandakı səfiri Aleksanlr Xodzko dastanı bütövlükdə azərbaycanlı Aşıq Sadığın ifasından yazıya alaraq onu 1842-ci ildə Londonda "Spesimens of popular poetry of Persia as found in the adventures and improvisations of Kurroghlu" kitabında çap etdirmiş, bu da "Koroğlu" dastanının Avropada geniş yayımına yol açmışdır. Sonrakı illərdə adı çəkilən kitab S.Penn tərəfindən rus dilinə tərcümə olunaraq, öncədən "Kavkaz" qazetində, daha sonra isə "Keroqlu, vostoçnıy poet-naezdnik. Polnoe sobranie eqo improvizaüiy s prisovokupleniem eqo bioqrafii. (Tiflis, 1896)" başlığı ilə ayrıca kitab halında işıq üzü görmüşdür.

A.Xodzkonun kitabı aşağıdakı bölmələri birləşdirir: 1. Ön söz; 2. "Kor oğlu" dastanına giriş; 3. Kor oğlu igidlikləri və improvizasiyaları (yəni aşıq şeyrləri); 4. Həştərxan tatarlarının xalq mahnıları; 5. Üç kalmık mahnısı; 6. Türk-mən mahnıları; 7. İran türklərinin (azərbaycanlıların) mahnıları; 8. İran mahnıları; 9. Gilanlıların mahnıları; 10. Rudbar dağlılarının mahnıları; 11. Talış mahnıları; 12. Mazandaran mahnıları; 13. Mətn nümunələri; 14. Antoni Kontskinin fortepiano arxasında aranjimanında 9 azərbaycan mahnısı. Sonuncu bölməyə notlar əlavə olunub.

Kitabın "Tərcüməçi sözü" bölməsində S.Penn yazır: "Kitabın ingilis dilindən tərcüməsi Tiflisdə çıxan "Kavkaz" qəzetinin oxucularını özü-özlüyündə oxşarsız bir əsərlə tanış etmək istəyindən irəli gəlir. Bu yöndə mənim böyük marağım onunla bağlıdır ki, Koroğlunun improvizasiyaları yerli Qafqaz sazandarlarının (yaxud sazəndələrinin) - eldən-elə gəzən müğənnilərin dilindən düşmədiyi halda, bu günədək bütövlükdə toplanmamış və rus dilində çap olunmamışdır. İstisna kimi bir neçə cılız hekayətəoxşar parçaları göstərmək olar ki, burada Şərq orijinallığı, xalq dili və ruhu saxlanılmayıb, itirilmişdir.

A. Xodzkonun kitabının rus dilinə tərcüməsi Rusiyada böyük əks-səda doğurdu. Təkcə onu demək kifayətdir ki, ancaq 1856-cı ildə dövrü mətbuat səhifələrində bu kitabla bağlı bir neçə məqaləyə rast gəlirik.

A. Xodzkonun kitabında bizim üçün ən böyük maraq doğuran bölmə not əlavəsidir ki, burada doqquz xalq melodiyası nümunə gətirilir. Ayrıca vurğulanmalıdır ki, not nümunələrini aranjiman edən şəxs, göründüyü kimi, Şərq musiqisi ilə yaxından tanış olmadığından melodiyaların harmonizəsi tamamilə şərtidir, yəni Şərq məqamlarının qanunauyğunluqları nəzərə alınmalıdır.

İlk üç not nümunəsi ardıcıl olaraq "Koroğlu", "Azərbaycan-sayağı" və "Fincan" başlıqları sonrakılar isə adi nömrələmə ilə verilib.

"Koroğlu" əfsanəvi xalq qəhrəmanının adı ilə bağlı geniş aşıq havacatı toplumundan olan havalardan biridir və tarixi mahnılar janrına aid edilir (not nümunəsi N1):