ər bir böyük olayın başlanğıcı və sonucu var. Uşaqlıq və A.Zeynallı adına orta ixtisas musiqi məktəbindəki tələbəlik illərini saya salmasam, S.Hacıbəyov şəxsiyyəti ilə canlı tanışlığım həyatımın iki unudulmaz cizgisi ilə bağlıdır.

1973-cü ilin iyul ayında Ü.Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına qəbul imtahanları verirdim: bəstəkarlıq şö'bəsində gündüz oxumağa üç yer və bu üç yerə səkkiz ərizə (!!!). Yə'ni imtahanlardakı uğurlarından asılı olmayaraq səkkiz nəfərdən beşi "çöldə" qalmalıdı. Sonralar öyrəndiklərimə görə, konservatoriya tarixində bu görünməmiş "iş" idi.

İmtahan, əlbəttə ki, bəstəkarlıq yaradıcılığından olub, konservatoriyanın o zamankı rektoru S.Hacıbəyov başda olmaqla öncül bəstəkar-müəllimlər tərəfindən aparılırdı. İlk imtahandan hamımız keçsək də, qarşıda 10 imtahan dururdu. Burada ayrıca vurğulamaq istərdim ki, hazırda, bu sətirlər yazılarkən, bəstəkarlıq şö'bəsinə giriş imtahanları 6-ya endirilib. Şübhəsiz ki, səviyyə ilə bərabər… Sözün qısası, olduqca sinirli idik, heç birimizin gözünə yuxu getmirdi. İkinci imtahana - kollokviuma başlamamış bizə dedilər ki, "rektorun sizə sözü var". Kabinetə yığışdıq. Geniş yazı masası arxasında qalın gözlüklü, dolu bədənli, dalğın və yorğun bir kişi oturmuşdu. Bu hamımın "Soltan İsmayloviç" deyə çağırdığı Soltan Hacıbəyov idi. O bizi diqqətlə nəzərdən keçirib, çox yumşaq, hətta deyərdim, lirik səslə, tələsmədən dedi:

"Uşaqlar, mən sizi imtahana özüm çəkmişəm və belə hesab edirəm ki, hər biriniz konservatoriyada oxumalıdır. Siz bizə lazımsınız. Bir rektor kimi nazirlər soveti sədrinin müavini (yə'ni indiki baş nazirin müavini) Kamran Hüseynovdan xahiş etmişəm ki, bizə bəstəkarlıq şö'bəsi üçün 5 yer də artırsın. Kamran müəllim razılaşıb və artıq nazirimizə göstəriş də verib (bircə günün içində! - A. O.). Ona görə də fikir eləməyin. Siz hələ cavansınız, imtahanları uğurla versəniz, müsabiqəsiz keçəcəksiniz. Bizə gələcəkdə bəstəkarlar lazım olacaq…"

Görkəmli şəxsiyyətlərimiz haqqında yazmaq çətindir. Lakin gərəklidir. Onların çoxçalarlı həyatı (yaşamı) haqqında, coşqun fəaliyyəti haqqında bilgilər bizlərə də gərəklidir, gələcək nəsillərə də. ən başlıcası isə, gələcək nəsillərə. Çünki biz bildiklərimizi gələcəyə ötürməsək, gələcəkdəkilərin keçmişlər haqqında anlam, duyum və yozumları düzgün biçimlənə bilməz; yanlışlıqlar, uydurma və yalançı əfsanələr baş alıb gedər. əlbəttə, soruşa bilərlər ki, "əfsanələrsiz, dastanlarsız yaşamaqmı olar?" Doğru sualdır, lakin unutmayaq ki, xalqımızın əsatirləri və dastanları yalnız nəsildən-nəsilə ötürülərək yüzilliklər süzgəcindən saf-duru keçə bilmişdir. Və bu dastanlar, nə dərəcədə uydurma olsalar belə, Həqiqətin anasıdır. Çünki onlardakı uydurmalar da, həqiqətlər də bir amala, - düzü əyridən seçməyə, xalqımızın ən yüksək insani dəyərlərini yaşatmağa xidmət edib, edir və edəcəkdir. Bizim ulularımızın öz çətinlikləri olub, bizimsə özgə çətinliklərimiz var. əgər onlar bilgidaşıyıcıları və ötürücüləri kimi şərəfli yüklə bərabər, özlərinə ləyaqətli davamçılar aramaq kimi bir vəzifədə bulunurdularsa, bizlərin qarşısında ağ kağız, əlində qələm var. Və ilk nəzərdə elə gəlir ki, çətinliklər sovuşub, işimiz asanlaşıb. əslində isə bu ağ kağız və qələmlər sonucunda boynumuza hansı məs'uliyyətin düşdüyünü bə'zən tam anlaya bilmirik. Amma bilməliyik ki, bizim yazıb-yaratdığımız çağdaş dastan və hekayətlər gələcək nəsillər üçün həm bizlər, həm ustadlarımız haqqında yeganə görüntü qaynaqları, bəlkə də onları yazıb yaratmağa yönəldən və, hətta, ilhamlandıran başlanğıc işartıları olacaq. Elə bu uzun girişim də keçirdiyim sıxıntının sonucudur, çünki haqqında söhbət açacağım şəxsiyyət hazırda dünyaya gəlişinin 80 illiyi tamam olan, yaradıcılığına dair tanınmış musiqişunas - alim Aida Tağızadənin sanballı monoqrafiyası ilə yanaşı çox-çox məqalələr çap olunan və sağlığında saysız müsahibələr alınan, milli bəstəkarlığımızın cörkəmli simalarından və Hacıbəylilər nəslinin yetirmələrindən biri Soltan İsmayıl oğlu Hacıbəyovdur.

İndilərdə, bizim dövrdə lap girişdə söhbət açdığım olayın təmənnasızlığına heç kim inanmaz, yaxud da inanmaq istəməz. Lakin söylədiklərimi və bu təmənnasızlığı, özümdən savayı, hazırda musiqi yazmaqla yanaşı, musiqi nəzəriyyəsi və uşaq yaradıcılığı müəllimi, səs rejissoru, folklorçu-alim, estrada orkestri dirijoru və aranjimançı kimi çalışan 7 nəfərdən hər biri də təsdiqləyə bilər. Lap elə bu günədək bəstəkarlıqda oxuyan tələbələrə keçilən çox lazımlı "muğam" fənni, ¾ daha doğrusu, tarzənin muğam çalcısını dinləyib bölüm-bölüm nota yazılışı məhz Soltan Hacıbəyovun pedaqoji görümü və nazirlik mə'murlarını dilə tutmaq bacarığı sayəsində gerçəkləşib. Və indiyədək öz gərəkliyini itirməyib. əgər amansız ölüm macal versəydi, bizim konservatoriyada simfonik dirijorluq fənni də keçiləcəkdi və, kim bilir, o zamankı rektorun 55 yaşında vaxtsız dünyasını dəyişməsi ücbatından neçə-neçə dirijor iste'dadının arzusu ürəyində qaldı?