u bölmədə baxılan hüquqlar müəllif hüququ ilə bağlı olan, yaxud onunla "əlaqəli" hüquqlardır. Bu hüquqlar ona görə əlaqəli hüquqlar adlanırlar ki, onların tətbiqi əksər hallarda müəllif hüququnun tətbiqi ilə bağlıdır. Əlaqəli hüquqların üç müxtəlif növü vardır:

1.İfaçıların öz ifalarına olan hüquqları,

2.Fonoqram istehsalçılarının öz fonoqramlarına olan hüquqları.

"Müəlliflik hüququ və əlaqəli hüquqlar haqqında" Qanunun (bundan sonra "Qanun") 32, 33, 34 və 35-ci maddələri bütünlüklə əlaqəli hüquqlara həsr edilmişdir.

Əlaqəli hüquqların qorunması deyilərkən müəllifin yaradıcılıq nəticələrinin müxtəlif üsullarla geniş auditoriyanın nəzərinə çatdırılmasında bilavasitə iştirak edən adamların hüquqlarının qornuması başa düşülür. Bəs əlaqəli hüquqların qorunması vacibliyi necə yaranmışdır?

Məlumdur ki, yaradıcı adamlar həmişə öz əsərlərinin geniş dairədə yayılmasında maraqlıdırlar və buna çalışırlar. Pyes səhnədə oynanmaq, mahnı müğənni və digər profesionalların ifası, yaxud yazılmaq və ya efirə verilmək üçün yazılır. Lakin müəlliflərin bunları müstəqil etmək imkanları məhdud olduğundan əsərin müvafiq formada və üsullarla təqdim edilməsi prosesində vasitəçi profesionalların iştirakına zərurət yaranır. Təbii ki, belə vəziyyətdə əsərlərin nəticələrindən istifadəyə hüquqlar sistemi formalaşır.

Son onilliklər ərzində texniki tərəqqinin sürətinin artması müəllif və auditoriya arasındakı vasitəçilərin bu kateqoriyasının maraqlarının qorunması problemlərini getdikcə daha çox ön plana çıxarmışdır.

Əsrin əvvəllərində aktyorun ifası teatr tamaşası ilə, musiqiçi - ifaçının işi isə konsertin qurtarması ilə başa çatırdısa, bu gün fonoqramın, kinematoqrafın, radionun, televiziyanın, peyk rabitəsinin və videomaqnitafonların ixtira edilməsi ilə vəziyyət tamamilə dəyişmişdir.

Səs yazılmasının ixtirası ifaçılıq sənətinə böyük təsir göstərmiş, fonoqram, radio, televiziya və kinematoqraf ifanın ən müxtəlif daşıyıcılarda - qramplastinkalarda, kasetlərdə, maqnit lentlərində, kino lentlərində və s. fiksə edilməsinə imkan vermişdir. Əvvəllər məhdud auditoriya qarşısında qısamüddətli ifa üçün nəzərdə tutulan əsər indi hətta milli sərhədlərdən kənarda belə qeyri-məhdud auditoriya qarşısında dəfələrlə təqdim edilə bilən əsərə çevrilmişdir. Səslərin yazılması və saxlanması kimi onların istənilən vaxt qeyri-məhdud sayda tirajlanması da artıq adi hala çevrilmişdir. ideoyazılmanın ixtira edilməsi isə səslərlə birlikdə obrazların da maddi daşıyıcıda əks olunmasına və saxlanmasına imkan yaratmışdır.

Beləliklə, ifaçının əməyinin nəticələrinin maddi daşıyıcılarda yazılması, saxlanması, təkrar istifadəsi və tirajlanması bir sıra əlavə hüquqların yaranmasına əsas verdi.

Elə bu qaydada da efir yayımı sahəsində tərəqqi əsərdən istifadəyə öz təcirini göstərdi. Ədəbi və bədii əsərlər səslərə və obrazlara çevriləndən sonra ifaçı olduğu ölkənin sərhədlərindən kənarda belə auditoriya üçün əlçatan oldu. İfaçıların əməyinin nəticələrinin tirajlanmasına və bəzi hallarda ifaçıların özünün iştirakı olmadan istifadəsinə imkan verən bu texniki nailiyyətlər son nəticədə ifaçıların maraqlarının qorunması zərurətini yaratmışdır.