Müasir dövrümüzdə musiqi mədəniyyəti
inkişaf səviyyəsini müəyyənləşdirən göstəricilərdənin biri simfonik
yaradıcılıq və ifaçılığın mövcudluğudur. Heç kəsə sirr deyil ki,
dünya musiqi mədəniyyəti sistemində universal dəyərlər sırasında
hər bir xalqın musiqi sənətində simfonik musiqi sahəsində qazanılmış
nailiyyətlər xüsusi çəkiyə malikdir. Təməli XX əsrdə qoyulmuş Azərbaycan
bəstəkarlıq məktəbi və simfonik ifaçılıq daima bir-birilə bağlı
olmuş, biri digərinin inkişafını şərtləndirmişdir. Bu mənada ölkəmizin
baş orkestri - Ü. Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri
müasir ifaçılıq sənətimizin öndə gedən ən parlaq təmsilçisidir.
Tarixi vərəqləyərkən orkestrin taleyində mühüm rol oynamış mərhələlər
göz önündə canlanır.
1920-ci il iyul ayında N. Nərimanovun
və Xalq Maarif Komissarı D. Bünyadzadənin imzası ilə çıxmış Azərbaycanda
müstəqil simfonik orkestri yaranması haqda dekretdə göstərilirdi
ki, yeni yaradılmış orkestrdə respublikanın aparıcı musiqiçiləri
toplanır. Tez bir zamanda orkestr Qlinkanın, Çaykovskinin, Musorskinin,
Rimski- Korsakovun, Motsartın, Bethovenin, Şubertin, Berliozun,
Mendelsonun, Vaqnerin, Listin və başqa bəstəkarların əsərlərini
yüksək səviyyədə, professional-lıqla ifa edirdi. Dövlət orkestri
dahi alman bəstəkarı Bethovenin 150 illiyi münasibəti ilə Bakıda
təşkil olunmuş yubiley konsertlərində böyük proqramla çıxış etdi.
Bu konsertlərdə Bethovenin, I, III, IX simfoniyaları, fortepiano
və orkestr üçün V konserti, "Leonora III" uvertyurası səsləndi.
Müxtəlif illərdə dövlət simfonik orkestri ilə dirijorlardan M. Çernyaxovski,
U. Qoldşteyn, A. Stolerman və başqaları işləmişlər.
Simfonik orkestrin fəaliyyət miqyası
genişliyi intensivliyi haqda təəssürat yaratmaq üçün onun yalnız
bir - 1922-23-cü il mövsümünün konsert proqramlarına nə-zər salmaq
kifayətdir: Çaykovskinin Altıncı simfo-ni-ya-sı, "Françeska da Rimini"
uvertyurası, skripka, və
f-no üçün konsertləri, violonçel və orkestr üçün "Rokoko mövzusuna
variasiyalar", "İtalyan kapriççosu", Rimski-Korsakovun "Şəhrizad"
simfonik süitası, Borodinin "Bahadır" simfoniyası, Şubertın "Tamamlanmamış
simfo-niya"sı, Bethovenin VII simfoniyası və s. Yüksək sə-viy-yə-li
musiqiçilər - skripçılar S. Bretanitski, B. Mo-ribel, vio-lonçel
çalanlar A. Şvarts, Q. Okorokov, V. Do-b-ro-xotov və başqaları solist
kimi çıxış edirdilər. Orkestrin professional səviyyəsinin yüksəlməsində
kollektivin SSRİ-nin və xarici ölkələrinin tanınmış musiqiçiləri
ilə yaradıcılıq əlaqələri böyük rol oynadı.