Xatırlayıram ki, toy adətlərimizin bəzilərini biz həmin baletin gedişindən öyrənmişik. Məsələn, gəlinin başına noğul və başqa şirniyyat səpələmək adəti və çox-çox başqaları. Və unudulmaz Leyla Vəkilova, Konstantin Bataşov, Məsud Məmmədov indi də gözlərimiz önündədirlər. Təbii ki, Sizin keçmişin xoreoqrafiyası və ifaçılarına öz baxımınız və görüntüləriniz var?...

Mədinə Əliyeva: - Xoreoqrafik mətnə gəlincə, deyə bilərəm ki, imkan daxilində istər klassik rəqs səhnələrini, istərsə də milli çalarlı rəqsləri qoruyub saxlamağa çalışmışıq. Çünki, "Qız qalası" baleti necə olursa-olsun, - səhnədə yaşamalıdır və biz onu yaşatmalıyıq. "İlk milli baletimiz" deyimi ilə kifayətlənmək çox azdır, bu əsər Azərbaycan klassik irsinin incilərindən biridir. Bu balet milliliyi ilə özündən sonra yaradılan bütün baletlərdən, mənim fikrimcə, çox fərqlənir. Azərbaycan baletinin başlanğıc nöqtəsi, milli xoreoqrafiyanın örnəyi "Qız qalası"dır. Və bu gün də həmin əsər öz əhəmiyyətini, bədii dəyərini nəinki itirməyib, əksinə, bu dəyər getdikcə böyüyür, artır. "Qız qalası" Azərbaycan balet ustalarının korifeylər qalereyası, milli mədəniyyətimizin ölməz yaddaşıdır.

...Belə bir teatr deyimi var ki, "ifaçı-son nəticədir". Və belə deyimdən irəli gedərək, sənət dalğıcı kimi bir az "dərinə baş vurmağı" qarşıya məqsəd qoyduq. Sözü, arxadan başlamaq şərtilə, yaradıcı qrupun iştirakçılarına veririk.

Yulana Əlikişizadə - Balet truppasının bədii rəhbəri.

Sual: Yeni redaktə üzərində yaradıcılıq işinin çətinlikləri, həyəcan və sevincləri, yəqin ki, olub?

Cavab: Librettonun yeniliyi özünü doğruldur, tamaşanın mahiyyətcə uduşu göz qabağındadır. "Qız qalası" çox uzun səhnə ömrü sürüb, tamaşaçı alqışları qazanıb. Lakin məzmunda "ata-qız" xətti həmişə təəccüb doğurur, milli mənəviyyata heç cür uyğun gəlmirdi. Hazırki baletin başlıca ideyası isə zülmkar hökmdarın məhəbbət, sədaqət və mənəviyyatla, saflıqla mübarizədə məğlubiyyətidir.

Baletin xoreoqrafiyasına gəldikdə isə, Qəmər xanım Almaszadənin quruluşundan mümkün olanı saxlamışıq. Yeni partitura və libretto ilə bağlı bir sıra lazımsız bölümləri çıxarmaq şərtilə.

Bir sıra rəqs bölümləri, mən deyərdim, uğurlu alınıb. Məsələn, I və III pərdələrdə. Dövlət rəqs ansamblının iştirakına gəldikdə isə, milli baletdə belə rəqqasların çıxışları maraqlıdır və lazımdır.

Uğurlarımızdan biri də budur ki, biz çox qısa zamanda, Polad və Cahangir xan surətlərinin yaradıcıları olmuş iki cəngi - Gülağası Mirzəyev və Yuri Lobaçovu hazırlaya bilmişik. Onlar üçün belə böyük yaradıcılıq işi çox böyük peşəkarlıq imtahanıdır. Burada hər iki gəncin inadcıllığı və ruh yüksəkliyi ilə Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti Mədinə Əliyevanın təcrübəsini və köməyini əsirgəmədiyini ayrıca vurğulamalıyam. Əlbəttə, tamaşadan-tamaşaya qazanclarımızı, bir növ, cilalamağa çalışırıq.

Sual: Yeni tamaşa və onun hazırlığı ümumilikdə teatra, eləcə də balet truppasına nə verdi? Və deyilənlərlə bağlı hansı planların işartıları görünür?

Cavab: Bu günkü günümüzdə hər bir yeni tamaşa çox sayımlı hadisədir. Lakin "Qız qalası" qeyri-adi hadisədir. Bir tərəfdən, uşaqlıqdan tanıdığımız və sevdiyimiz, digər tərəfdən tamamilə yeni balet. Truppa böyük ruh yüksəkliyi ilə, maraq və tam qüvvəsilə çıxış edir. Və belə qeyri-adilik gələcək üçün ilhamlandırıcı, həvəsləndirici amildir. Gələcəkdə isə Q. Qarayevin "Yeddi gözəl" və F. Əmirovun "Min bir gecə" baletlərini bərpa etmək əzmindəyik. Əlbəttə, maliyyə çətinlikləri aradan qalxsa, çünki dekorlar və kostyumlar teatrın səviyyəsinə uyğun deyil. Qısası, teatrın rəhbərliyi və daha "yuxarıların" köməyinə ümid edirik. Son hökumət qərarı belə ümidlərin hazırda əsaslı olduğunu göstərir.

Afaq MƏLİKOVA - Azərbaycan Dövlət rəqs
ansamblının bədii rəhbəri, respublikanın xalq artisti.

Sual: - Afaq xanım, Sizin ansambl ilə gərgin məşqləriniz, rəqslərin yeni quruluşu və Qəmər Almaszadədən sonra belə böyük məsuliyyəti öz üzərinizə götürməyiniz, tamaşaya, xüsusilə də xoreoqrafiya məktəbi divarları arasında belə böyük maraq, - bütün bunlar bütövlükdə bizi olduqca həyəcanlandırdı. Bilmək istərdik ki, belə məqamda hansı çətinliklərlə ilk növbədə qarşılaşdınız: xoreoqrafiya baxımından, yaxud psixoloji baxımdan?

Cavab: - Bu ilin (1999!) may ayında professor Fərhad Bədəlbəyli mənə müraciət edib, öz ideyası ilə bölüşdü. İdeyanın mahiyyəti belə idi ki, Dövlət rəqs ansamblı yeni quruluşda iştirak etsin. Təklif çox gözlənilməz idi və məndə çaşqınlıq hissi yaratdı. Öncədən razılaşmadım, çünki:

1) balet tamaşası qarşısında böyük məsuliyyət; 2) klassik balet truppası ilə birgə çıxışın öz çətinlikləri; 3) simfonik orkestrlə uyuşmağın çətinlikləri razılaşmağa imkan vermirdi. Baxmayaraq ki, kollektivimizdə hər bir rəqqas və rəqqasə ixtisasçı, - sənətçidirlər və xoreoqrafiya məktəbi bitiriblər.