nun gəlişi çoxdan gözlənildiyindən, bu gəlişə hazırlığa da çox öncədən başlanılmışdı. Gəlişinin vaxtı vaxtaşırı arxaya keçirilir, tarixlər bir-biini əvəz edə-edə uzun yol keçir və, nəhayət, bu uzun gözləmənin sonucunda, axır ki, işıq görünür. Onu Bakıya gətirmək üçün hamımızın tanıdığı Musiqi Akadeiyasının rektoru, professor Fərhad Bədəlbəyli İsrailə uçaraq tez bir zamanda, ən çətin hava şəraitinə baxmayaraq, Yolu Gözlə-nilənlə əl-ələ verib, Bakıya qayıdır.

Özünün 2004-cü ilədək işlənmiş sıx yaşamı cədvə-lində O, Vətəninin ziyarətinə bu il 5 günlük zaman kəsimi ayıra bilmişdir. Burada O yad deyil, hamı özününkülərdir, və hava limanı binasında ilk görünüşü ilə hər şey sanki daha canlı vəzn axarına düşür. O, hətta oturuşunda-duruşunda belə daimi hərə-kətdədir və saçdığı gözəgö-rünməz enerji dalğaları yaxın çevrəsindəki insanları sanki dəyişib. Onun bol-bol aforizmləri, hikmətli kəlamları yağış tək səpələ-nir, qığılcım saçan məzələri isə daim "hədəfə düşürlər".

Haqqında söhbət açacağımız Böyük Şəxsiyyət ilk yaradıcılıq, ilk kəşf yönlü Kişilərin bürcü olan Qoç bürcü altında dünyaya göz açıb. Sözlərim sanballı olsun deyə, İohann Sebastian Bax, Yozef Haydn, Sergeylərdən Raxmaninov və Prokofyev, Bela Bartok və çox uzun görkəmli ifaçılar sırasını sadalaya bilərəm. Hələ yazıçı, şair və ən azman siyasətçilərin adlarını çəkməsəm, daha yaxşıdır. Hər yerdə, hər şeydə və hər anda qoçaqlıq və çətinliklərə sayğısızlıqla yanaşı sadəlövhlük, inamcıllıq, safqəlblik və ən nəhayət, hər yerdə və hər şeydə kin saxlamamaq - budur haqqında söhbət açacağımız Qoç bürcü yetirməsinin əl başlıca çalarları! Ən başlıcası isə, kainat miqyaslı bu canlı olayın yeganə, lakin çox tutumlu bircə adı var, - Dahi Musiqiçi.

Onun ulu ata-baba və nənələri, - Hannibal, Yadviqa və digər Rostropoviçlərin vətəni Polşa olub, və çox güman ki, ilk dəfə ulularının qəbrini özünün 70 illik yubiley təntənələrində ziyarət edib. Həmin olay 1997-ci ilin martında Polşa televiziyası tərəfindən peyk televiziyası ilə bütün dünyaya yayımlanmışdı.

Onun özü də Polşada anadan ola bilərdi. Lakin alın yazısına görə məhz odlar və maqlar, yaxud muğlar - kahinlər, sehrbazlar diyarında anadan olmalı idi ki, onun ovsunlayıcı kamanından qopan qığılcımlar hətta daş ürəklərə belə od sala bilsin. O, yaxud da Onun oxşarı ancaq tanrıların məskəni (bu haqda ən əski Misirdə, "Ölülər kitabında" bilgilər verilib) Bakıda dünyaya göz aça bilərdi və O, görkəmlilərdən görkəmli violençel ifaçısı, əvəzsiz dirijor və gözəl pianoçu olmağa borclu idi. Bəli, ancaq və ancaq borclu idi. Çünki Onun atası, - dahi rus violençel ifaçısı və istedadlı bəstəkar Leopold Vitold oğlu (Vitoldoviç) Rostropoviç (1892-1942) vaxtı ilə Peterburq konservatoriyasını qızıl medalla, özü də o zamanın ən sayımlı ifaçısı və pedaqoqu A.V.Verjbiloviçin, - ümumdünya "virtuozunun" sinfi üzrə bitirmişdi.

Burada "virtuoz" sözünün, qısa da olsa, açımını vermək yerinə düşərdi. O zamanlar və daha öncə, "virtuoz" dedikdə, öz çağdaşlarından daha və, hətta, qat-qat şıdırğı çalğıları ilə seçilən, passajları ("keçidləri"), texniki "xırdalıqları və başqa çətinlikləri daha iti ifa etməyi bacaran çalğıçılar nəzərdə tutulurdu. Danılmaz həqiqətdir ki, belə "virtuozların" çalğı texnikası dairəsində tapıntıları çalğını təkmilləşdirir, daha sonra isə bəstəkarların faydagötürməsi ilə sonuclanırdı.

Qayıdaq söhbətimizə. Beləliklə, Leonid Rostropoviç ən yetkin ustad olan A.Verjbiloviçdən öyrəndiyini öyrənərək, aşıqların dili ilə desək, "ustad şilləsi yesə" də, doymur, və öz dövrünün canlı əfsanəsi Pablo Kazalsa (1876-1973) da şagirdlik etməkdən çəkinmir. Leopold Rostropoviç həm də əla bəstəkar imiş və özündən sonra geniş yaradıcılıq irsi qoyub, lakin mən burada Mstislav Rostropoviçin son gəlişi zamanı verdiyi bilgini - 4 violençel konsertinin adını çəkə bilərəm. M.Rostropoviç, özünün 5 il irəliyə gərgin yaşam cədvəlinə baxmayaraq, vaxt tapıb atasının arxivini bir daha nəzərdən keçirəcyinə söz verdi. ə, ola bilər ki, vaxtı ilə bir neçə dəqiqə əlimdə saxadığım və titul səhifəsinin üzünü çıxara bildiyim "Azad Azərbaycan" orkestr süitası partiturasının əlyazması günlərin bir günü tapılsın. Əgər tapılsa, onun ifa birinciliyi Bakıya veriləcək. Ata-Rostropoviç 7 il Azərbacanda yaşamış, burada ilk dəfə milli simli kvartet yaratmışdı. Onun tələbələrindjən sayımlıları - Asəf Zeynallı, Ələkbər Daşdəmirov və İsaak Turiç musiqi mədəniyyətimiz tarixində silinməz izlər qoyub getmişlər. Ana-Sofya Nikolayevna Fedotova - Rostropoviç, N.N.İqumnovun tələbəsi və yüksək səviyyəli pianoçu da həyat yoldaşı ilə birgə 1932-ci ilədək Azərbaycan Dövlət konservatoriyasının müəllimi olmuşdur.

Hazırda, ən yüksək səviyyədə göstəriş və mədəniyyət nazirliyi ilə Leopold və Mstislav Rostropoviçlər ev-muzeyinin direktoru Şeyla Heydərovanın birgə çalışmaları sayəsində muzeyin ekspozisiyası və saxlancı genişlənir, o dövrün ab-havasının bərpası yönündə işlər görülür. M.Rostropoviçin bacısı Veronika Leopoldovnanın yaddaşından belə görünür ki, yaşadıqları o zamankı evdə qrammafon yox imiş, lakin çox gözəl "Becher" royalı dövrəsində axşamlar tez-tez musiqiçi dostlar yığışıb, cürbəcür heyətlər və birliklərdə çıxış edərmişlər. Və heç bir, hətta ən yetkin lent, yaxud lazer yazısınn əvəz edə bilmədiyi canlılardan da canlı Musiqi səslənirmiş. Və bu ruh yüksəkliyi ab-havası hələ o zamanlar, uşaqkən, bəlkə də lap ana bətnində, Slavanın hüceyrələrinə hopmuşdu. Burada öz musiqiçi - müəllim yozumum mənim düşüncələrimə yeni yön verir. Belə düşünürəm ki, Slavanın dünyaya göz açdığı "27.III.1927" tarixə ana bətnində keçirdiyi 9 ayı da artırmaq yerinə düşər. Necə ki, ən əski Çin ənənələrində dünyaya gələn hər bir körpəyə bir yaş artıq sayılırdı. Dahi macar bəstəkarı və alimi Zoltan Kodayın məktəbəqədər musiqi tərbiyəsi sisteminə görə, violonçel çalan hamilə qadının çalğısı zamanı violonçelin ana bətninə yaxın alt üzü (yaxud qapağı) səs və obertonlar dalğaları yaradır. Və ifa olunan əsərlərin təsiri altında döl daha həmahəng, musiqili və daha geniş duyumlu, ən nəhayət, xəstəliklərə dözümlü böyüməyə başlayır.

Nə isə, yaşantılara qapıldım.

"Master-klass" sözü geniş yayılsa da, azərbaycanlı oxucu üçün bir qədər qeyri-adi səslənəcək. Lakin dilimizə çevirsək, "Ustad dərsləri", yaxud "Açıq ustad dəsləri" və yaxud "Ustad "görkü" kimi səslənəcək.

M.L.Rostropoviçin "Ustad dərsləri"nin çox uzaq tarixi kökləri var (1964-cü il) və, hazırda, belə açıq dərslərin ənənəyə çevrildiyi haqda danışmaq olar. Və əgər bir sıra siyasi və digər romantiklərin öncəgörmələrin-də Bakının gələcək III minillikdə dünya musiqi mədəniyyəti mərkəzlə-rindən birinə çevriləcəyi gözlənilirsə, "Ustad dərsləri" mərkəzlərindən biri görüntüsü artıq yaranmaqdadır. Təkcə bizim tələbələr deyil, ayrı-ayrı ölkələrin vətəndaşları - musiqiçiləri də Böyük Ustadın Bakı Musiqi Akademiyasındakı açıq dərslərinə "düşməyə" çalışırlar. "Master-klass", yaxud "Ustad dərsləri"nin qaynaqlarına qayıdaraq "Sovetskaya kultura" qəzetinin 28 may 1964-cü il tarixli sayından bir parçanı oxucuların nəzərinə çatdırmaq istəyirəm.

Mstislav Rostropoviç: "Azərbaycanlı dostlarım məni çox xoşagələn, ürəyəyatan təkliflə qarşıladılar: Üz.Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət konservatoriyasının violençel ixtisaslı tələbələri üçün açıq dərs vermək təklifi ilə...

...Mən özüm üçün sevinc doğuran olay aşkarladım. Sən demə, Azərbaycan konservatoriyasının violençel sinfinin olduqca yüksək professional və bədii səviyyəsi var.

Bu işdə mənim böyük dostum, istedadlı pedaqoq və musiqiçi, violonçel kafedrasının müdiri Sabir Əliyevin böyük xidmətləri danılmazdır. Böyük razılıqla təkcə onu vurğulayıram ki, violonçelçalan tələ-bələrlə işlərkən mənim azərbaycanlı dostum violonçel sənətinin ən qabaqcıl yenilikləri, qazancları və tapıntılarından faydalanır." Verilən bu parça-sitatdan göründüyü kimi, M.Rostropoviçin açıq dərslərinin, 1964-cü ildən başlayaraq, artıq 35 yaşı var.

Əlbəttə, vaxtı ilə belə yüksək dəyərləndirilən milli violonçel məktəbimizin ağır günlər keçirdiyi göz qabağındadır. Tələbələrin sayı çox az, şagirdlərin sayı isə, demək olar, yox dərəcəsindədir. Hazırda Azərbaycanda violonçel sənətini yaşadanlardan dostum və sənətdaşım, professor Yuri Abdullayevin gərgin əməyi və bütün çətinliklərə sinə gərən uğurları göz qabağındadır. iolonçel sənətimizin ilk ustadı, professor S.Əliyevin sinfini məndən öncə bitirmiş Y.Abdullayev hazırda bütün gücünü, hər bir yeni imkan daxilində, violonçel sənətimizin yayılmasına sərf edir.